Kolegiata Przemienienia Pańskiego w Łukowie

Kościół Przemienienia Pańskiego
w Łukowie
	nr rej. A/401 z dnia 06.05.1957 r. i 24.01.1969 r. (zespół klasztorny pijarów)
	kolegiata; kościół parafialny
	; Fasada kościoła (2022)
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Miejscowość	Łuków
Adres	pl. Gabriela Narutowicza 1A, 21-400 Łuków
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Przemienienia Pańskiego w Łukowie
Kolegiata; • nadający tytuł	od 15 czerwca 1997; bp Jan Wiktor Nowak
Wezwanie	Przemienienie Pańskie
Wspomnienie liturgiczne	6 sierpnia
Historia
Data rozpoczęcia budowy	1733
Data zakończenia budowy	1762
Fundator	różni fundatorzy
Dane świątyni
Styl	barok
Architekt	Antonio Solari
Świątynia; • materiał bud.; • długość; • szerokość	; • cegła; 28,9 m; 21,4 m
Wieża kościelna; • liczba wież	; 2
Liczba naw	3
Nawa główna; • szerokość	; 9,1 m
Nawa boczna; • szerokość	; 5,5 i 4,5 m
Organy; • liczba głosów; • liczba manuałów	; 22; 2
Dzwonnica; • typ dzwonnicy	; wbudowana
	Położenie na mapie Łukowa Kościół Przemienienia Pańskiego; w Łukowie
	Położenie na mapie Polski Kościół Przemienienia Pańskiego; w Łukowie
	Położenie na mapie województwa lubelskiego Kościół Przemienienia Pańskiego; w Łukowie
	Położenie na mapie powiatu łukowskiego Kościół Przemienienia Pańskiego; w Łukowie
	51°55′49,5″N 22°22′44,9″E/51,930417 22,379139
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kolegiata Przemienienia Pańskiego – rzymskokatolicka świątynia w stylu późnobarokowym, zlokalizowana przy pl. Gabriela Narutowicza 1A w Łukowie. Wybudowana w latach 1733–1762 jako kościół klasztorny zakonu pijarów, obecnie pełni funkcję kościoła parafialnego. W 1997 roku podniesiona do rangi kolegiaty przez bpa Jana Wiktora Nowaka^[2]^[3].

Historia

W 1697 roku do Łukowa przybyli pijarzy, którzy osiedlili się w mieście w wyniku inicjatywy lokalnej szlachty^[2]. Do inicjatorów sprowadzenia zakonu należeli m.in.: Jan Dominik Jezierski – sędzia ziemski łukowski, jego brat Krzysztof Jezierski, Stanisław Rozwadowski – chorąży łukowski oraz Adam Szaniawski – pisarz ziemski łukowski. W 1701 r. ukończono budowę drewnianego kolegium, a w latach 1704–1712 zbudowano kościół, również drewniany. Obiekty te zostały zniszczone w 1725 r. w wyniku pożaru. Budowa obecnego kościoła rozpoczęła się w 1733 r. Sumpt wnieśli mieszkańcy miasta Łukowa i okolic oraz właściciele ziemscy^[3]. Projekt wykonał Antonio Solari, architekt królewski, we współpracy z Pawłem Antonim Fontaną, architektem nadwornym rodziny Sanguszków. Solari kierował budową do 1752 r., kiedy to przejął ją Jan Krzysztof Kluk (ojciec wychowanka łukowskiego kolegium, duchownego i przyrodnika, również Jana Krzysztofa). Kościół i równocześnie wznoszony klasztor ukończono w 1762 r.^[2]^[3] W 1812 r. spłonął (ponownie) przylegający do kościoła drewniany budynek kolegium; w latach 1817–1819 powstał na jego miejscu murowany, istniejący do dziś^[2].

Pierwotny wygląd kościoła nie uległ w późniejszych latach większym zmianom^[3]. W latach 1871–1875 odnowiono wieże i zmieniono dach^[4]. W 1883 r. wykonano monumentalne schody wraz z figurą Chrystusa według projektu Bolesława Syrewicza. Kolejne remonty miały miejsce w latach 20. i 70. XX w., w 1987 r. i na początku XXI w.^[2]

Architektura

Kościół barokowy, położony w zespole kościelno-klasztornym przy placu Gabriela Narutowicza, do którego zwrócony jest frontem. Zespół zajmuje całą szerokość pierzei placu. Po stronie zachodniej do kolegiaty przylega budynek dawnego kolegium, zaś po stronie wschodniej – trójskrzydłowy budynek dawnego klasztoru^[4].

Kościół murowany z cegły na zaprawie wapiennej, obustronnie tynkowany^[4]. Zorientowany prezbiterium na północ. Korpus trójnawowy i trójprzęsłowy, z dwiema wieżami od frontu, pomiędzy którymi kruchta w podchórzu. Wieże przykryte hełmami, krytymi blachą miedzianą, zwieńczonymi smukłymi baniami z krzyżami na szczytach. Na elewacjach wież blendy i otwory okienne na osiach, a na ostatniej kondygnacji otwory dzwonowe z żaluzjami. Dwuwieżowa fasada jest trójkondygnacyjna i trójosiowa, ozdobiona pilastrami i belkowaniem. Ostatnia kondygnacja niższa i węższa, w kształcie aediculi, zwieńczona przerwanym przyczółkiem wolutowym i krzyżem, ujęta po bokach spływami wolutowymi. Przed wejściem schody lustrzane z tralkową balustradą, na której znajduje się rzeźba Chrystusa dźwigającego krzyż^[2]. Nawy boczne dwukrotnie węższe i niższe od nawy głównej, o charakterze kaplic, zwieńczone sklepieniami krzyżowymi, skomunikowane z nawą główną arkadami rozpiętymi między filarami. Chór muzyczny wsparty na trzech arkadach. Prezbiterium równe wysokością i szerokością nawie głównej, jednoprzęsłowe, zamknięte półkolistą apsydą; po obu jego stronach znajdują się zakrystie. Nawa główna i prezbiterium zwieńczone sklepieniami kolebkowymi na gurtach z lunetami, w których okna; kryte miedzianymi dachami dwuspadowymi. Nawy boczne i zakrystie nakrywają dachy pulpitowe^[2]^[4].

Wystrój i wyposażenie wnętrza pochodzi z 2. połowy XVIII wieku; późnobarokowe i rokokowe. Ołtarz główny architektoniczny z rzeźbą Chrystusa Przemienionego warsztatu Eliasza Hoffmana oraz po bokach figurami: Mojżesza z tablicami Dekalogu oraz Eliasza z księgą. Nad tabernakulum wyobrażenie Baranka z siedmioma pieczęciami Tajemnic Bożych. Całość głównego ołtarza zwieńcza wyobrażenie Oka Bożej Opatrzności otoczone promieniami, zaś nieco niżej po bokach dwie postacie aniołów. Ołtarze boczne zdobione ornamentem rocaille^[2]^[3]. Wewnątrz świątyni znajduje się ambona^[1].

Galeria zdjęć

Dawny zespół klasztorny na zdjęciu sprzed 1931 roku, widziany od strony nieistniejącej obecnie sadzawki
Kościół w okresie II wojny światowej
Widok na fasadę kościoła od strony placu Gabriela Narutowicza (2015)
Widok od strony pl. Narutowicza (2023)
Budynek dawnego kolegium pijarów przy kolegiacie; widok od strony ul. Piłsudskiego (2021)
Figura Chrystusa niosącego krzyż przed wejściem do kościoła
Wnętrze świątyni