Kolej leśna w Bad Muskau
Kolej leśna w Bad Muskau (niem. Waldeisenbahn Muskau GmbH, pol. Mużakowska Leśna Kolej Wąskotorowa[1]) – wąskotorowa kolej leśna i przemysłowa o rozstawie szyn 600 mm, funkcjonująca w przeszłości na terenach lasów Muskauer Heide w Saksonii (Górne Łużyce), a obecnie na skróconych odcinkach jako kolej turystyczna[2][3].
| Kolej leśna w Bad Muskau / Waldeisenbahn Muskau / d. Graflich von Arnimsche Kleinbahn | |
._Gr%C3%A4fl._Arnimsche_Kleinbahn_von_Muskau_%C3%BCber_Wei%C3%9Fwasser.jpg)
| |
| Dane podstawowe | |
| Lokalizacja | |
|---|---|
| Zarządca |
Waldeisenbahn Muskau GmbH |
| Rozstaw szyn |
600 mm |
 Skład turystyczny w Kromoli / Kromlau | |
| Historia | |
| Lata budowy |
1895–1966 |
| Rok otwarcia |
1895 / 1984 |
.jpg)
Historia edytuj
Początki edytuj
W 1867 Biała Woda (niem. Weißwasser/Oberlausitz) uzyskała połączenie kolejowe do Berlina i Görlitz, co wpłynęło na gospodarczy rozwój miasta. Towarzyszyło temu wydobycie węgla brunatnego, które rozwinęło się w tym czasie w wydmach mużakowskich (niem. Muskauer Faltenbogen). W 1883 Hermann Graf von Arnim nabył majątek mużakowski wraz z Białą Wodą i Mużakowem (niem. Bad Muskau). Był on zwolennikiem rozwoju przemysłu w regionie, w związku z czym, dla jego efektywnej obsługi, połączył lokalne zakłady koleją wąskotorową o rozstawie szyn 600 mm, która pierwotnie nosiła nazwę Graflich von Arnimsche Kleinbahn[3].
Pierwsza linia połączyła w 1895 kopalnię węgla brunatnego Caroline I koło Krauschwitz z platformą przeładunkową na obrzeżach Mużakowa (trakcja konna). W 1896 do eksploatacji weszły dwie pierwsze lokomotywy parowe (zakupione już w 1895), które dostarczyła firma Krauss z Monachium. Nastąpiła wkrótce rozbudowa sieci, która kilka lat później osiągnęła długość ponad 85 kilometrów. Od Mużakowa linie powiodły do Pechern na wschodzie, do Köbeln na północy oraz do gminy Tzschelln i Ruhlmühle na południowym zachodzie. Od 1921 główną stacją na sieci było Krauschwitz[3].
Rozwój edytuj
Wraz ze wzrostem liczby przedsiębiorstw w regionie, usługi transportowe rozwijały się dynamicznie. Zakupiono wówczas znaczną liczbę parowozów i powiększono flotę wagonową, kupując je lub budując we własnym warsztacie. Największe przewozy zanotowano w 1940 (przemysł pracował wówczas intensywnie na wojenne potrzeby niemieckich nazistów). Na kolei pozostawało wtedy do dyspozycji jedenaście parowozów. W tym czasie do kolei leśnej przyjechały również pierwsze niewielkie lokomotywy spalinowe, ale wykonały głównie prace manewrowe w poszczególnych zakładach i na punktach przeładunkowych[3].
Warunki terenowe sprzyjały łatwej budowie tras. Większość torowisk ułożono na istniejących wcześniej drogach i ścieżkach. Zakłady dzieliła też niewielka odległość. Na pewnym odcinku linia prowadziła ulicami miasta Biała Woda. Istniała ona do 1933 i została usunięta dopiero w ramach prac drogowych i z powodu skarg mieszkańców. W rezultacie tej rozbiórki powstała oddzielna sieć Tzschellner Netz, która znajdowała się na południowy zachód od Białej Wody[3].
Koniec II wojny światowej uderzył w kolej mużakowską. Wiele zakładów przemysłowych, takich jak huty szkła i kopalnie węgla brunatnego, musiało zaprzestać działalności z powodu zniszczeń wojennych lub zostało rozebranych w latach 1945–1946 i wywiezionych przez wojska sowieckie, jako zdobycz wojenna. Utracono też wówczas lokomotywy, wagony i znaczną ilość materiału torowego. Ponieważ jednak w okresie powojennym ważne było podniesienie przemysłu ze zniszczeń, kolej leśna okazała się cały czas potrzebna. Nadal działała, przeszła jednak w 1951 pod zarząd Deutsche Reichsbahn. W następnych latach otwierano kolejne duże kopalnie węgla brunatnego w pobliżu Białej Wody. Ich punkty ładunkowe znajdowały się w Białej Wodzie i Halbendorf. W latach 50. XX wieku uruchomiono kopalnie odkrywkowe kopalni Frieden na polach Trebendorfer, które stanowiły główny ośrodek lokalnego wydobycia węgla brunatnego. Posiadane lokomotywy i wagony od początku lat 50. przestały wystarczać na potrzeby przewozowe przemysłu. Każdego dnia używano maksymalnie od sześciu do siedmiu lokomotyw parowych. Jedna z nich regularnie kursowała na osobnej sieci Tzschellner Netz[3].
Schyłek edytuj
Wraz z zamknięciem kopalni Frieden w 1969 kolej leśna straciła swoje podstawowe źródło utrzymania. Jednak lokalne przedsiębiorstwa nadal potrzebowały węgla brunatnego, w związku z czym był on przywożony linią normalnotorową do Mużakowa, a stamtąd rozwożone koleją leśną do poszczególnych odbiorców. Już na początku lat 70. XX wieku planowano zamknięcie sieci. Krok ten odwlekał jednak niedostatek sieci drogowej w regionie. Otwarto nawet w tych latach nową linię do kopalni gliny i cegielni w Mühlrose. Ostatni nowy odcinek oddano do użytku w 1966. Kolej działała do 1991, kiedy to cegielnia Mühlrose zaprzestała produkcji. Od lat 70. XX wieku liczba klientów kolei stopniowo malała. Część linii została zdemontowana, a tabor częściowo rozprzedany. Oficjalne całkowite zaprzestanie działalności nastąpiło w marcu 1978. Znaczna część parowozów znalazła nowe zatrudnienie na kolejach muzealnych w Niemczech, a także w innych krajach europejskich. Lokomotywa parowa 99 3317 jako jedyna pozostała w sieci mużakowskiej (umieszczono ją na cokole w Białej Wodzie w 1979)[3].
Reaktywacja jako kolej turystyczna edytuj
W połowie lat 80. XX wieku w Białej Wodzie rozpoczęli działalność miłośnicy kolei, którzy postawili sobie za cel uratowanie choćby części sieci dawnej kolei leśnej, które jeszcze istniały w terenie. Nabyli wagony i wywalczyli zwrot czynnego parowozu 99 3317. Pierwsze specjalne przejazdy z ruchem pasażerskim (turystycznym) na odcinku Biała Woda – Mühlrose odbyły się w 1984. W 1988 rozpoczęto budowę stacji Teichstrasse wraz z bocznicami i peronami. Po upadku NRD starostwo powiatu Biała Woda postanowiło z inicjatywy stowarzyszenia Waldeisenbahn Muskau e.V. odbudować linię do Kromlau, którą oddano do użytku w 1992, m.in. w drodze robót publicznych. Nowa linia odgałęzia się na północ od stacji Kromlauer Weg i częściowo wykorzystuje starą trasę dawnej linii do glinianek. Początkowo obsługiwana była przez lokomotywy spalinowe LKM Ns 2. W 1993 założono przedsiębiorstwo Waldeisenbahn Muskau GmbH. W 1995 ponownie otwarto linię do Mużakowa, po jej zdemontowaniu pod koniec lat 70. XX wieku. W ramach robót publicznych zbudowano nowe półotwarte i zamknięte wagony osobowe na bazie byłych wagonów towarowych. Przed 100-leciem eksploatacji kolei uruchomiono ponownie parowóz 99 3317 (sierpień 1995). 99 3312, który stał w Oberoderwitz, został przeniesiony w 1994 z powrotem do Białej Wody. Od 1998 jest lokomotywą czynną[3].
W 2001, w drodze przekształcenia nieużytków poprzemysłowych, zbudowano lokomotywownię i muzeum (tzw. Plant Center). W 2008, w miejscu dawnej cegielni w Białej Wodzie powstało centrum serwisowe, które zapewnia obsługę techniczną kolei. W 2009 otwarto centrum informacji turystycznej dla zwiedzających. Liczba pasażerów przewożonych rocznie koleją mużakowską wynosi około 40 000[3].
Kolej prowadzi rozkładowy ruch turystyczny trakcją parową i spalinową[4]. Trasy prowadzą przez atrakcyjne krajobrazowo tereny Geoparku Łuku Mużakowskiego[5].
Zobacz też edytuj
- Weißwasser (Oberlausitz) – stacja kolejowa
- Łęknica (stacja kolejowa)
- Park Krajobrazowy Łuk Mużakowa
Przypisy edytuj
- ↑ Mużakowska Leśna Kolej Wąskotorowa [online], Park Mużakowski [dostęp 2021-04-27] (pol.).
- ↑ Eisenbahnatlas Deutschland = Railatlas Germany. Verlag Schweers + Wall. Schweers + Wall. 2005, s. 58. [dostęp 2021-04-27].
- ↑ a b c d e f g h i Geschichte der Waldeisenbahn Muskau [online], Waldeisenbahn Muskau [dostęp 2021-04-27] (niem.).
- ↑ Fahrtage und Fahrpläne [online], Waldeisenbahn Muskau [dostęp 2021-04-27] (niem.).
- ↑ ZVON.DE – Mużakowska Kolejka Leśna / Bad Muskau (WEM) [online], zvon.de [dostęp 2021-04-27].
Linki zewnętrzne edytuj
- Film z trasy [dostęp 2021-04-27]