Królowie Urartu

Królowie Urartu – zestawienie władców państwa Urartu, istniejącego na Wyżyny Armeńskiej w pierwszej połowie I tysiącleciu p.n.e. Niektóre daty wzięto nie ze źródeł historycznych, lecz zostały ustalone przez naukowców jako najbardziej prawdopodobne. Dlatego nowe dane archeologiczne mogą wnosić zmiany do chronologii panowania królów urartyjskich.

Imię króla	Okres panowania	Okres rozwoju Urartu
Arame	859–844 p.n.e.	Początek państwowości Urartu, konsolidacja plemion Nairi. Stolicą Urartu było miasto Arzaszkun.
Lutipri	844 rok p.n.e.	Zjednoczenie plemion Nairi pod berłem jednej dynastii.
Sarduri I	844–828 p.n.e.	Rozwój militarny Urartu, wyznaczenie Tuszpy na stolicę.
Ispini	828–810 p.n.e.	Wzmocnienie granic Urartu, przyłączenie Musasiru, gdzie kwitł kult Chaldiego, reforma religijna i ustanowienie Chaldego na zwierzchnika panteonu urartyjskiego.
Menua	810–786 p.n.e.	Największy rozkwit państwa, zwiększenie terytorium Urartu, przejęcie asyryjskich szlaków handlowych do Azji Mniejszej, monopolizacja regionalnego handlu bronią, rozwój gospodarki, budowa sieci kanałów irygacyjnym i dróg.
Argiszti I	786–764 p.n.e.	Szczyt potęgi Urartu, poszerzenie granic na zachodzie, podbój Zakaukazie, założenie Erebuni i Argisztihinili.
Sarduri II	764–735 p.n.e.	Utrata wiodącej pozycji Urartu na Bliskim Wschodzie wskutek klęski w wojnie z Asyrią o zachodnie obszary.
Rusa I	765–714 p.n.e.	Podjęcie próby odbudowy potęgi Urartu, pod koniec panowania przegrana wojna z Asyrią, w wyniku której został zniszczony Musasir.
Argiszti II	714–685 p.n.e.	Unikanie otwartej konfrontacji z Asyrią, zapoczątkowanie ekspansji Urartu na wschód.
Rusa II	685–639 p.n.e.	Przeprowadzenie z powodzeniem kilku wypraw wojennych na zachodzie w okresie osłabienia Asyrii, zbudowanie wielu nowych miast-twierdz – w tym nowej stolicy Rusahinili.
Sarduri III	639–625 p.n.e.	Polityczna zależność od Asyrii, najazdy Medów i Kimerów.
Sarduri IV^[1]	625–620 p.n.e.	Kryzys państwowości, utrata kontroli nad centralnym obszarem, przeniesienie stolicy do Tejszebaini, koniec dynastii, założonej przez Lutipriego.
Erimena	620–605 p.n.e.	Nowa dynastia panująca.
Rusa III	605–595 p.n.e.	Odzyskanie na krótko po upadku Asyrii kontroli nad centralną i południową częścią Urartu, polityczna zależność od Medii, głęboki kryzys państwowości.
Rusa IV	595–585 p.n.e.	Upadek Urartu.

Przypisy edytuj

↑ O końcowym okresie istnienia Urartu zachowało się mało danych, dlatego powstało kilka alternatywnych wersji porządku panowania ostatnich królów urartyjskich. W tabeli wykorzystano wyniki badań N.W. Artiuniana, który uwzględnił badania archeologiczne z lat sześćdziesiątych na stanowisku Karmir Blur. Zestawienie władców według Artiuniana różni się nieco od badań I.M. Diakonowa, prowadzonych dekadę wcześniej.

Bibliografia edytuj

Арутюнян Н.В., Биайнили-Урарту. Военно-политическая история и вопросы топонимики, Санкт-Петербург 2006. ISBN 5-8465-0133-8.
Арутюнян Н.В., Некоторые вопросы последнего периода истории Урарту, „Древний Восток” 2 (1976).
Chahin M., The Kingdom of Armenia, London 2001. ISBN 0-7007-1452-9.
Дьяконов И.М., Последние годы Урартского государства по ассиро-вавилонским источникам, „Вестник Древней Истории” 2 (1951).
Меликишвили Г.А., Урартские клинообразные надписи, Москва 1960.
Пиотровский Б.Б., Ванское царство (Урарту), Москва 1959.

[1] O końcowym okresie istnienia Urartu zachowało się mało danych, dlatego powstało kilka alternatywnych wersji porządku panowania ostatnich królów urartyjskich. W tabeli wykorzystano wyniki badań N.W. Artiuniana, który uwzględnił badania archeologiczne z lat sześćdziesiątych na stanowisku Karmir Blur. Zestawienie władców według Artiuniana różni się nieco od badań I.M. Diakonowa, prowadzonych dekadę wcześniej.

[1]