Krążniczka kamienna
Krążniczka kamienna (Lecidea lapicida (Ach.) Ach) – gatunek grzybów z rodziny krążniczkowatych (Lecideaceae)[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do grupy porostów[2].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
krążniczka kamienna |
| Nazwa systematyczna | |
| Lecidea lapicida Ach. Methodus, Sectio prior: 37 (1803) | |
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lecidea, Lecideaceae, Lecideales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy gatunek ten zdiagnozowany został przez Erika Achariusa w 1799 r. jako Lichen lapicida, ten sam autor w 1803 r. przeniósł go do rodzaju Lecidea[1].
Niektóre synonimy nazwy naukowej:
- Lecidea confluens var. ochromela Ach. 1803
- Lecidea contigua var. ochromela (Ach.) Mudd, 1861
- Lecidea contiguella Nyl. 1873
- Lecidea declinans (Nyl.) Nyl. 1878
- Lecidea declinascens Nyl. 1878
- Lecidea lapicida var. declinans Nyl. 1861
- Lecidea ochromela (Ach.) Anz 1860
- Lecidella declinascens (Nyl.) Arnold 1880
- Lecidella lapicida (Ach.) Körb. 1861
- Lichen lapicida Ach. 1799
- Patellaria lapicida (Ach.) Duby 1830[3].
Nazwa polska według opracowania W. Fałtynowicza[2].
Morfologia edytuj
Plecha skorupiasta, niewyraźna, przeważnie tworząca odrębne, nieregularne areolki o grubości 0,1–0,4 mm. Areolki oddzielone są czarnymi szczelinami. Ich powierzchnia jest gładka i popękana, biała lub jasnoszara, czasami o barwie ochrowej, rdzawej lub czerwonawej, spowodowanej inkrustacją tlenkiem żelaza. Kora plechy ma grubość 10–30 μm, rdzeń jest biały, znajduje się w nim warstwa glonów o grubości 60–90 μm. Epihymenium o barwie od zielonkawej do czarno-brązowej i grubości 10–15 μm, hialinowe. Wstawki przeważnie nierozgałęzione, rzadko tylko anastomozujące z nabrzmiałych komórek wierzchołkowych[4].
Na plesze dość licznie występują czarnoobrzeżone apotecja o średnicy 1,2 -3 mm. Mają czarne i matowe, płaskie lub nieco wypukłe tarczki, gładkie, czasami lekko tylko oprószone. Brzeżek czarnobrązowy, o średnicy 30-80 (120) μm. Zarodniki bezbarwne, elipsoidalne, proste, o rozmiarach 8,9-14,5 × 4,6–7,3 μm. Pyknidia zanurzone w plesze. Powstają w nich cylindryczne, proste konidiospory o rozmiarach 11,5 – 12-16 (-22) × 1-1,3 um[4].
Reakcje barwne: rdzeń I + fioletowy, kora i rdzeń: K- lub K + żółty lub czerwony, C, KC-, P- lub P + żółty lub żółto pomarańczowy[4].
Występowanie i siedlisko edytuj
Gatunek szeroko rozprzestrzeniony, szczególnie na obszarach o klimacie zimnym i umiarkowanym. Występuje na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Afryki i Antarktydy (ale występuje w Antarktyce na Orkadach Południowych i Georgii Południowej). Występuje w całej Europie, aż po najdalej na północ wysunięte skrawki lądu: archipelag Svalbard i północne wybrzeża Grenlandii[5].
Rozwija się na skałach granitowych łupkach i innych kwaśnych skałach[4].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2014-10-26] (ang.).
- ↑ a b Wiesław Fałtynowicz, Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski, Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003, ISBN 83-89648-06-7.
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2014-09-21] (ang.).
- ↑ a b c d Consortium of North American Lichen Herbaria [online] [dostęp 2015-01-12].
- ↑ Występowanie krążniczki kamiennej na świecie (mapa) [online], Discover Life Maps [dostęp 2015-01-10].