Kryptomonady
Kryptomonady, kryptomonadowe, kryptofity (Cryptophyta, Cryptista, Cryptomonadea, Cryptophyceae) – glony zaliczane niegdyś do gromady tobołków, jedna z grup wiciowców. Większość kryptomonad to organizmy jednokomórkowe, choć czasami można spotkać je w postaci palmelloidalnych kolonii. W różnych systemach taksonomicznych ta sama grupa organizmów może mieć różną rangę taksonomiczną, a kilka kolejnych taksonów może być monotypowe.
 Rhodomonas salina | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Supergrupa | |||
| Królestwo | |||
| Typ |
kryptomonady | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Cryptophyta Pascher, 1914 | |||
| Synonimy | |||
| |||
Budowa
edytujKomórki płaskie, nagie, z dwiema wiciami (rzadziej jedną lub czterema). Okryte mało elastycznym peryplastem o różnej grubości. Dominuje postać wiciowca (monady) o kształcie asymetrycznym i mało zmiennym – jajowatym, gruszkowatym, cylindrycznym[1]. Mogą tworzyć się palmelloidalne kolonie[2]. U niektórych gatunków występuje dymorfizm – komórki mogą być kryptomorficzne lub kampylomorficzne. Niegdyś uważano, że są to odrębne gatunki[3]. Komórki mniej lub bardziej spłaszczone grzbietobrzusznie. Po stronie brzusznej zagłębienie zwane gardzielą. Wici osadzone w bruździe gardzieli. W gardzieli znajdują się ułożone w regularnych rzędach lub pierścieniach trychocysty[1]. Na wiciach mastygonemy[2]. Chromatofory od brązowych, przez czerwonobrunatne do niebieskozielonych, otoczone czterema błonami, między którymi znajduje się nukleomorf[4]. Zwykle duże, przyścienne, od jednego do kilku. Barwniki fotosyntetyczne to chlorofile a i c oraz fikobiliny oraz β-karoten i ksantofile.
Dodatkowe błony oraz obecność nukleomorfu w chloroplastach świadczą o tym, że powstały one na drodze wtórnej endosymbiozy, gdy przodek kryptomonad (a być może wszystkich Chromalveolata) wchłonął pierwotną komórkę krasnorostu[4].
Biologia i ekologia
edytujProduktem fotosyntezy jest skrobia gromadzona wokół pirenoidów lub w cytoplazmie. Rozmnażanie przez podział komórki[1].
Występują w różnych typach wód, jako składnik fitoplanktonu, fitobentosu, w metafitonie. Niektóre (np. Cryptomonas erosa) mogą powodować zakwity[1].
W polskiej florze stwierdzono ok. 60 gatunków[5].
Systematyka
edytujW systemie przyjętym przez serwis AlgaeBase (stan jesienią 2019 r.[a]) systematyka kryptofitów przedstawiona jest następująco[6]:
- cesarstwo: Eukaryota
- królestwo: Chromista
- typ (gromada): Cryptophyta
- gromada (klasa): Cryptophyceae
- rząd: Cryptomonadales (175 gatunków)
- rząd: Pyrenomonadales (40 gatunków)
- rząd: Tetragonidiales (2 gatunki)
- królestwo: Chromista
i kilka gatunków o niejasnej przynależności do rzędu.
Oznacza to, że w systemie tym gromada Cryptophyta jest monotypowa, jako że klasa Cryptophyceae jest jej jedynym taksonem niższego rzędu. Przyjęto w nim również, że autorem tak zdefiniowanego taksonu Cryptophyta jest Thomas Cavalier-Smith, który przedefiniował takson opisany wcześniej przez Paschera.
Uwagi
edytuj- ↑ System ten jest na bieżąco aktualizowany, przez co przedstawiona w nim taksonomia może znacząco, nawet na poziomie przynależności do królestw, się różnić w zależności od daty.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Joanna Picińska-Fałtynowicz, Jan Błachuta: Klucz do identyfikacji organizmów fitoplanktonowych z rzek i jezior dla celów badań monitoringowych części wód powierzchniowych w Polsce. Warszawa: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, 2012, s. 105-107, seria: Biblioteka Monitoringu Środowiska. ISBN 978-83-61227-05-2. (pol.).
- ↑ a b Guiry, M.D. & Guiry, G.M.: Cryptomonas Ehrenberg, 1831: 35. AlgaeBase. World-wide electronic publication, National University of Ireland, Galway. [dostęp 2019-11-15]. (ang.).
- ↑ Kerstin Hoef-Emden, Michael Melkonian, Revision of the Genus Cryptomonas (Cryptophyceae): a Combination of Molecular Phylogeny and Morphology Provides Insights into a Long-Hidden Dimorphism, „Protist”, 154, 2003, s. 371–409, DOI: 10.1078/143446103322454130, PMID: 14658496.
- ↑ a b Palmer JD., Delwiche CF. Second-hand chloroplasts and the case of the disappearing nucleus.. „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”. 15 (93), s. 7432–5, lipiec 1996. PMID: 8755491.
- ↑ Jadwiga Siemińska, Konrad Wołowski: Catalogue of Polish Prokaryotic and Eukaryotic Algae/Katalog glonów prokariotycznych i eukariotycznych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003, s. 55-56, seria: Biodiversity of Poland/Różnorodność biologiczna Polski (V). ISBN 83-89648-07-5. (pol.).
- ↑ Guiry, M.D. & Guiry, G.M.: Taxonomy Browser. AlgaeBase. World-wide electronic publication, National University of Ireland, Galway. [dostęp 2019-11-15]. (ang.).