Wikipedia

Kuta (Mezopotamia)

lista w projekcie Wikimedia

Kuta (sum. gú.du8.aki, akad. Kutû)[1][2] – starożytne miasto w północnej Babilonii, leżące ok. 25 km na północ od Kisz[2]; identyfikowane zazwyczaj ze stanowiskiem Tall Ibrahim w Iraku, choć identyfikacja ta nie została jak dotychczas w pełni potwierdzona[3].

Kuta
Tall Ibrahim
Ilustracja
Mapa Mezopotamii w okresie akadyjskim i Ur III z zaznaczonym położeniem miasta Kuta
Państwo

 Irak

Położenie na mapie Iraku
Mapa konturowa Iraku, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kuta”
Ziemia32°45′30″N 44°36′30″E/32,758333 44,608333

Identyfikacja stanowiska i prace archeologiczne edytuj

Stanowisko Tall Ibrahim jest dużym tellem leżącym na północnym brzegu rzeki Habl Ibrahim, ok. 30 km na północny wschód od Babilonu[3]. Tell ten ma kształt półksiężyca, wysokość ok. 8 m, a jego rozmiary to ok. 2 km (ze wschodu na zachód) na ok. 1 km (z północy na południe)[3].

Identyfikację stanowiska Tall Ibrahim ze starożytną Kutą zaproponował po raz pierwszy Hormuzd Rassam, który przeprowadził tu krótkie prace wykopaliskowe w latach 1881-1882, odkrywając m.in. tabliczki klinowe i inskrybowane cegły[3]. Znaleziska Rassama z Tall Ibrahim opisał F. Delitzsch, który twierdził, że w pochodzących z tego stanowiska tekstach klinowych i inskrybowanych cegłach wzmiankowana była świątynia boga Nergala i jego żony bogini Las w mieście Kuta[3]. W trakcie prac inwentarzowych w British Museum, gdzie trafić miały zabytki z Tall Ibrahim, nie udało się jednak odnaleźć żadnych inskrybowanych cegieł pochodzących z tego stanowiska, a w przypadku tabliczek klinowych tylko jedna z nich (tekst BM 42308 + 42323), datowana w mieście Kuta w czasach panowania Seleucydów, mogła wskazywać na identyfikację Tall Ibrahim z Kutą[3].

Wykopaliska Rassama były pierwszymi i jak dotychczas jedynymi pracami archeologicznymi przeprowadzonymi w Tall Ibrahim[3]. Poza nimi prowadzone tu były jedynie badania powierzchniowe, których wyniki opublikowano w 1972 roku[4]. Odnalezione w ich trakcie na stanowisku fragmenty naczyń wskazywały na ciągłe zasiedlenie Tall Ibrahim począwszy od okresu protoliterackiego aż do schyłkowego okresu panowania Abbasydów[3].

Wyniki badań powierzchniowych w Tall Ibrahim stały się jednym z argumentów za identyfikacją tego stanowiska z miastem Kuta, które zgodnie z zachowanymi źródłami pisanymi istnieć miało nieprzerwanie co najmniej od okresu akadyjskiego aż do panowania Abbasydów[3]. Innym argumentem przytaczanym za identyfikacją Tall Ibrahim z Kutą jest położenie tego stanowiska pomiędzy Babilonem a Sippar, co pozostaje w zgodzie z informacjami o mieście Kuta zawartymi w źródłach pisanych[3]. Tym jednak, co najbardziej potwierdza identyfikację Tall Ibrahim z Kutą, jest lokalizacja tego stanowiska nad rzeką Habl Ibrahim, noszącą w czasie panowania Abbasydów arabską nazwę Nahr Kuta[3]. Zdaniem naukowców arabskie Nahr Kuta pochodzić ma od nār Kutē („kanał miasta Kuta”) – akadyjskiej nazwy kanału, nad którym zgodnie ze źródłami klinowymi leżeć miało miasto Kuta[3].

Posąg z Basetki i obelisk Manisztusu
   
Posąg z Basetki (z lewej) i obelisk Manisztusu (z prawej) - inskrypcje na obu tych zabytkach zawierają najstarsze wzmianki o mieście Kuta.

Historia miasta Kuta edytuj

Niewiele wiadomo o początkach miasta Kuta. Po raz pierwszy jego nazwa pojawia się w inskrypcji Naram-Sina (ok. 2254-2216 p.n.e.) na posągu z Basetki oraz w inskrypcji na obelisku Manisztusu[2]. Za panowania III dynastii z Ur (ok. 2113-2005 p.n.e.) Kuta była już stolicą jednej z prowincji, zarządzaną przez ensich, królewskich namiestników[5]. Imiona pięciu z nich są nam znane - byli to Gudea, Lu-Szara, Namzitara, Piszah-Il i Ursagamu[5]. Wiadomo też, że za rządów Amar-Suena (ok. 2047-2038 p.n.e.) Kutą zarządzać miał królewski gubernator (sum. šagin)[5]. Z kolei Szulgi (ok. 2096-2048 p.n.e.), inny z władców z III dynastii z Ur, wznieść miał w Kucie świątynię boga Meslamtaea - opiekuńczego boga tego miasta[5].

W okresie starobabilońskim kontrolę nad Kutą przejęli władcy z I dynastii z Babilonu (1894-1595 p.n.e.). Jeden z nich, Sumu-la-El (1880-1845 p.n.e.), ufortyfikować miał to miasto („nazwa roczna” 27)[6]. Kuta wzmiankowana jest również w prologu Kodeksu Hammurabiego:

„(Hammurabi), sieć (na) wrogów, któremu Erra, towarzysz jego, pozwolił spełnić życzenia jego, który powiększył miasto Kuta, który pomnożył wszystko cokolwiek nazwę swą (ma), dla (E)-meslam” (II 68 - III 6)[7]

Po upadku I dynastii z Babilonu Kuta wciąż pojawia się w źródłach pisanych, ale dostarczają one bardzo niewielu informacji dotyczących tego miasta[8]. Więcej informacji o Kucie zaczyna pojawiać się w asyryjskich i babilońskich tekstach z 1 połowy I tys. p.n.e.[8] W IX i na początku VIII w. p.n.e. wielu asyryjskich królów odwiedziło Kutę składając ofiary bóstwom w tym mieście (np. Salmanasar III, Szamszi-Adad V, Adad-nirari III i Tiglat-Pileser III)[8]. W 703 r. p.n.e. babiloński król Marduk-apla-iddina II uczynił Kutę swoją bazą operacyjną, gromadząc tu sprzymierzone wojska babilońskie, chaldejskie, aramejskie, elamickie i arabskie przeciw nowemu asyryjskiemu królowi Sennacherybowi[8]. W odpowiedzi Sennacheryb ze swoją armią wkroczył do Babilonii i pokonał wojska koalicji, przejmując kontrolę nad licznymi babilońskimi miastami, w tym Kutą[8]. Czas asyryjskiej dominacji nad Babilonią w VII w. p.n.e. wyznacza okres względnego spokoju i stabilizacji w historii Kuty. W okresie tym, za rządów Aszurbanipala (668-627? p.n.e.), przeprowadzone zostały w Kucie prace restauracyjne przy tamtejszej świątyni boga Nergala[8]. W 651 r. p.n.e. Kuta znalazła się wśród miast zdobytych przez Szamasz-szuma-ukina, zbuntowanego brata Aszurbanipala[8]. W ciągu dwóch lat rebelia ta została jednak przez Aszurbanipala stłumiona, a Kuta ponownie znalazła się w asyryjskich rękach[8].

W końcu VII w. p.n.e. Kuta wraz z wieloma innymi babilońskimi miastami, takimi jak Dilbat czy Borsippa, znalazła się pod kontrolą babilońskiego króla Nabopolassara, odzyskując za rządów jego syna i następcy Nabuchodonozora II (604-562 p.n.e.) dawną świetność jako centrum kultowe[8]. Kuta zasiedlona była jeszcze za rządów Achemenidów i Seleukidów, o czym świadczą zachowane źródła pisane[8].

Bogowie miasta Kuta edytuj

Kuta była centrum kultowym bóstw związanych ze światem podziemnym[9]. Bogiem opiekuńczym tego miasta był Nergal, czczony tu pod imionami Erra, Meslamta-ea („ten, który wychodzi z Meslam”) i Lugal-Gudua („król miasta Kuta”)[9][10]. W Kucie znajdowała się jego główna świątynia, zwana Meslam lub E-meslam[9][10][11]. Poza Nergalem w Kucie czczono też pomniejsze bóstwa, jak na przykład boginię Las, małżonkę Nergala[9].

Kuta w Biblii edytuj

Miasto Kuta wzmiankowane jest w Biblii w 17 rozdziale 2 Księgi Królewskiej[9]. Zgodnie z przekazem biblijnym mieszkańcy Kuty znaleźć się mieli wśród ludności przesiedlonej na rozkaz asyryjskiego króla do Samarii (2 Krl 17:24), gdzie oddawać mieli cześć swemu idolowi - Nergalowi (2 Krl 17:30)[12].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Borger R.: Assyrisch-babylonische Zeichenliste. Neukirchen-Vluyn, 1978, s. 88. (niem.).
  2. ↑ a b c Edzard D.O., Mallery M., Kutha, w: Reallexikon..., s. 384.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l Edzard D.O., Mallery M., Kutha, w: Reallexikon..., s. 385.
  4. ↑ Gibson M., The City and Area of Kish, 1972, s. 127.
  5. ↑ a b c d Edzard D.O., Mallery M., Kutha, w: Reallexikon..., s. 386.
  6. ↑ lista „nazw rocznych” Sumu-la-Ela na stronie Cuneiform Digital Library Initiative (CDLI)
  7. ↑ Stępień M., Kodeks Hammurabiego, Wydawnictwo ALFA, Warszawa 2000, s. 77.
  8. ↑ a b c d e f g h i j hasło Cutha, w: Bryce T., The Routledge..., s. 174.
  9. ↑ a b c d e Edzard D.O., Mallery M., Kutha, w: Reallexikon..., s. 387.
  10. ↑ a b hasło Nergal [w:] Black J., Green A., Słownik mitologii Mezopotamii, Wydawnictwo „Książnica”, Katowice 2006, s. 134-135.
  11. ↑ George A.R., House Most High. The Temples of Ancient Mesopotamia, Eisenbrauns, Winona Lake 1993, s. 84.
  12. ↑ Biblia Tysiąclecia, 2 Księga Królewska, rozdział 17

Bibliografia edytuj

  • Edzard D.O., Mallery M., Kutha, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagegesang - Libanon), Walter de Gruyter, Berlin – New York 1980–1983, s. 384-387.
  • hasło Cutha, w: Bryce T., The Routledge Handbook of the Peoples and Places of Ancient Western Asia, Routledge 2013, s. 174.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kuta_(Mezopotamia)&oldid=72874000”