Leukopoeza
Leukopoeza – proces powstawania leukocytów, u których występują ziarnistości w cytoplazmie, czyli granulocytów, w skład których wchodzą neutrofile (granulocyty obojętnochłonne), eozynofile (granulocyty kwasochłonne) oraz bazofile (granulocyty zasadochłonne).
Zachodzi on w narządach krwiotwórczych czyli w szpiku kostnym. Tam z niezróżnicowanej komórki łącznotkankowej powstaje mieloblast, który przekształca się kolejno w promielocyt, metamielocyt, a następnie w dany granulocyt.
Leukocyty te są w pewnych ilościach przechowywane w szpiku kostnym i pod wpływem danych czynników uwalniane do krwiobiegu. Procesy zapalne czy martwicze, spożycie pokarmu oraz noradrenalina powodują uwalnianie neutrofilów, a pasożyty czy alergie – eozynofilów.
Do prawidłowego przebiegu procesu leukopoezy potrzebne są witaminy z grupy B.
Omówienie poszczególnych linii rozwojowych układu białokrwinkowego
edytujOgólne uwagi
edytujWszystkie komórki typu CFU (ang. Colony Forming Unit - komórka formująca kolonie) są do siebie podobne morfologicznie. Dotyczy to także stadiów pośrednich w erytropoezie i trombopoezie.
Powstawanie eozynofili, bazofili i neutrofili określa się zbiorczo mianem granulopoezy.
Eozynofilopoeza
edytujPoszczególne stadia rozwojowe
edytuj- STEM-CELL (komórka macierzysta w szpiku)
- CFU-Eo (ang. CFU - Colony Forming Unit)
- Mieloblast kwasochłonny
- Promielocyt kwasochłonny
- Mielocyt kwasochłonny
- Metamielocyt kwasochłonny
- Eozynofil
Dodatkowe uwagi
edytujStadium nr 2 określa się jako komórka progenitorowa.
Stadia od 3 do 6 określa się jako komórki prekursorowe.
Pierwotnie eozynofil opuszcza szpik w postaci pałeczki (będąc jednak już komórką dojrzałą), potem dopiero przyjmuje postać kulistą.
Czynniki stymulujące
edytuj- czynnik komórek pnia SCF
- interleukina IL-3
- czynnik wzrostowy granulocytów - CSF-G
- interleukina IL-5
- czynnik wzrostowy linii granulocytów i monocytów - CSF - GM
Bazofilopoeza
edytujStadia pośrednie
edytuj- STEM-CELL (komórka macierzysta w szpiku)
- CFU-Ba (ang. CFU - Colony Forming Unit)
- Mieloblast zasadochłonny
- Promielocyt zasadochłonny
- Mielocyt zasadochłonny
- Metamielocyt zasadochłonny
- Basofil
Uwagi dodatkowe
edytujTakie same jak przy eozynopoezie.
Czynniki stymulujące
edytuj- czynnik komórek pnia SCF
- interleukiny IL-3 IL-4 i IL-10
- nerwowy czynnik wzrostowy NGF
Neutrofilopoeza
edytujStadia pośrednie
edytuj- STEM-CELL
- CFU-GM
- CFU-G
- Mieloblast obojętnochłonny
- Promielocyt obojętnochłonny
- Mielocyt obojętnochłonny
- Metamielocyt obojętnochłonny
- Neutrofil
Uwagi dodatkowe
edytujLinia rozwojowa neutrofili jest na początkowym etapie powiązana z linią rozwojową monocytów. Linie te rozdzielają się dopiero po stadium CFU-GM.
Reszta uwag podobna jak przy eozynofilach.
Czynniki stymulujące
edytujRozdzielenie linii rozwojowych monocytów i neutofili w stronę tych drugich jest stymulowane przez:
- czynnik wzrostowy granulocytów CSF-G
- czynnik wzrostowy granulocytów i monocytów CSF-GM
Monocytopoeza
edytujStadia pośrednie
edytuj- STEM-CELL
- CFU-GM
- CFU-M
- Monoblast
- Promonocyt
- Monocyt
- Makrofag (ewentualne stadium występujące wyłącznie w tkankach)
Uwagi dodatkowe
edytujLinia rozwojowa monocytów jest powiązana z linią rozwojową neutrofili. Obie linie rozdzielają się po stadium CSF-GM i jest to efekt ekspresji cząsteczki CD14, wyróżniającej przyszłą linię monocytów/makrofagów.
Czynniki stymulujące
edytuj- czynnik wzrostowy granulocytów i makrofagów - CSF-GM
- czynnik wzrostowy makrofagów - CSF-M
- interleukina - IL-6
Limfocytopoeza
edytujStadia pośrednie
edytuj- STEM-CELL
- Macierzysta komórka limfopoezy CSF-L
W tym miejscu rozdzielają się linie rozwojowe dla poszczególnych typów limfocytów (B, T i NK)
Limfopoeza NK
edytujLimfocyty NK powstają bezpośrednio z CSF-L.
Limfopoeza B
edytuj- CSF-L
- Limfoblast
- Duży limfocyt
- Limfocyt B
- Plazmocyt (stadium występujące wyłącznie w stanach zapalnych i jest istotnym elementem odpowiedzi humoralnej organizmu)
Limfopoeza T
edytuj- CSF-L
- Limfoblast
- Duży limfocyt
- Limfocyt T
Uwagi dodatkowe
edytujDojrzewanie limfocytów T występuje w grasicy.
Dojrzewanie limfocytów B występuje w szpiku kostnym oraz w układzie limfatycznym układu pokarmowego.
Limfocyty NK nie podlegają dojrzewaniu w tkankach obwodowych.
Czynniki różnicujące
edytujSą to białka błonowe, będące markerami dla poszczególnych typów limfocytów.
Dla limfocytów T:
- Th CD45, CD3, CD4
- Tc CD45, CD3, CD8
- Treg CD45, CD4, CD25
Dla limfocytów B:
- CD10
- CD19
- CD20
- CD34
Czasami występują jeszcze cząsteczki CD22, CD38 i CD40.
Dla limfocytów NK:
- CD16
- CD56
Zobacz też
edytujBibliografia
edytuj- Mała Encyklopedia Medycyny. Wyd. piąte. T. II. Warszawa: PWN, 1989. ISBN 83-01-08835-4.
- Cichocki T., Litwin J.A., Mirecka J., Histologia. Wyd. czwarte poprawione i uzupełnione. Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009, ISBN 978-83-233-2752-3
- Traczyk W.Z., Fizjologia człowieka w zarysie. Wyd. ósme, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2005. ISBN 83-200-3161-3