Mały Książę

Mały Książę (fr. Le Petit Prince) – powiastka filozoficzna autorstwa Antoine’a de Saint-Exupéry’ego, wydana w 1943 w Nowym Jorku w wydawnictwie „Reynal & Hitchcock”; przetłumaczona na ponad 300 języków bądź dialektów, sprzedana w ponad 140 milionach egzemplarzy, należy do klasyki światowej literatury.

Mały Książę

Le Petit Prince

Dwa pierwsze wydania Małego Księcia (po lewej u dołu po francusku, po prawej u góry po angielsku) na stałej wystawie poświęconej Antoine de Saint-Exupéry’emu we francuskim Muzeum Lotnictwa i Astronautyki Le Bourget
Autor	Antoine de Saint-Exupéry
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Nowy Jork
Język	język francuski
Data wydania	6 kwietnia 1943
Wydawca	Reynal & Hitchcock
Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego	1947
Wydawca	Spółdzielnia Wydawnicza „Płomienie”
Przekład	Marta Malicka inne: Zofia Barchanowska Wiera i Zbigniew Bieńkowscy Marta Cywińska Mirosława Dębska Piotr Drzymała Natalia Jaskula Esquerré Ernest Kacperski Janina Karczmarewicz-Fedorowska Agata Kozak Halina Kozioł Martyna Lemańczyk Ewa Łozińska-Małkiewicz Anna Pikor-Półtorak Barbara Przybyłowska Krystyna Rodowska Elżbieta Siwiec Marta Skinder-Toruńska Dorota Spyrka Jan Szwykowski Ewa Tarnowska Anna Trznadel-Szczepanek Henryk Woźniakowski Maria Zawadzka-Strączek
poprzednia Pilot wojenny następna List do zakładnika

Mały Książę jest pozycją szczególną również w twórczości Exupéry’ego. To jedyna książka, której nadał formę baśni i którą sam zilustrował.

Wyjątkowość tego utworu należy rozpatrywać w szerszym kontekście: tylko pozornie jest to lektura przeznaczona wyłącznie dla dzieci. Pod warstwą baśniowej fabuły pełnej wieloznaczności, znajduje się też wątek realistyczny i psychologiczny, co wskazuje, że adresatem utworu jest także czytelnik dorosły. Wg jednego z tłumaczy, Henryka Woźniakowskiego, to właśnie przede wszystkim dla dorosłych powstał Mały Książę. Potwierdzać może to fakt, że autor zadedykował utwór osobie dorosłej, swojemu przyjacielowi Léonowi Werthowi (dopisując jednak na końcu dedykacji, że chodzi o czas, gdy Werth był dzieckiem).

Powstanie książki

Przypuszcza się, że zamiar napisania Małego Księcia powstał latem 1941, kiedy pisarz przebywał w szpitalu w Los Angeles. Problemy zdrowotne pogłębione były przez osobiste kłopoty: Saint-Exupéry przeżywał rozterki związane z opuszczeniem ojczyzny (po inwazji niemieckiej na Francję, zob. kampania francuska 1940), rozstaniem z najważniejszą w jego życiu osobą – matką oraz labilnością emocjonalną jego związku z żoną Consuelą. Będąc w szpitalu, czytywał baśnie Andersena.

Przyjazd Consueli z Francji zmobilizował Exupéry’ego do ukończenia Małego Księcia. Pisarz rozszerzył wówczas wątek róży, której pierwowzorem była postać żony. Pisał o tym w liście do niej, wyrzucając przy tym sobie, podobnie jak to czynił Mały Książę w stosunku do róży: Ale ja chyba nie zawsze wiedziałem, jak troszczyć się o Ciebie. Żałował też później, że Werthowi, a nie Consueli zadedykował swe dzieło.

Niedługo po ukazaniu się książki drukiem Exupéry wyjechał do francuskiej bazy lotniczej w Afryce Północnej.

Fabuła

Mały Książę jest książką opowiadającą o dorastaniu do wiernej miłości, do prawdziwej przyjaźni i odpowiedzialności za drugiego człowieka. Stawia pytania o hierarchię wartości czy sens więzi między ludźmi.

Za postacią głównego bohatera skrył się sam Exupéry. W dzieciństwie nawet nazywany był przez rodzeństwo królem-słońcem, co miało też związek z arystokratycznym pochodzeniem. Spotkanie Małego Księcia z pilotem jest rozmową pisarza z samym sobą, powrotem do tematów, które zawsze dla niego były istotne, szukaniem odpowiedzi na wiele pytań.

Rękopis

Oryginalny manuskrypt z odręcznymi notatkami i podpisem autora Małego Księcia, jak również różne projekty i rysunki próbne zostały nabyte w 1968 przez Pierpont Morgan Library (obecnie Morgan Library & Museum) w Manhattanie w Nowym Jorku. Rękopis ten zawiera skreślone treści, które ostatecznie nie zostały opublikowane w ramach edycji książki. Muzeum, oprócz rękopisu, posiada także kilka akwarel autorstwa Antoine de Saint-Exupery’ego, które także nie znalazły się w książce. W kwietniu 2012 paryski dom aukcyjny ogłosił odkrycie dwóch nieznanych wcześniej stron rękopisu „Małego Księcia”, na których znalazła się nieznana dotąd wersja jednego z rozdziałów. Jest to opis pierwszego spotkania Księcia z Ziemianinem, którego nazywa „ambasadorem ludzkiego ducha”. Jest on jednak zbyt zajęty, aby rozmawiać, mówiąc, że szuka zaginionego sześcioliterowego słowa zaczynającego się na literę „G” oznaczającego „płukanie gardła” (fr. se gargariser, w języku potocznym znaczy również „być dumnym i zadowolonym z czegoś”). W znalezionym rękopisie nie pada to szukane słowo, ale mając na uwadze czas powstania dzieła i zaangażowanie pisarza przeciwko wojnie można się domyślać, że chodzi o słowo „wojna” (fr. guerre).

Mały Książę w Polsce

Mały Książę wzbudził wyjątkowe zainteresowanie polskich czytelników. Dowodem na to jest nie tylko fakt, że przekładu tekstu z francuskiego na język polski podjęło się ponad 20 tłumaczy.

Język polski jest pierwszym językiem na świecie, na który przełożono Małego Księcia (nie licząc języka angielskiego, w którym książka ukazała się jeszcze na kilka dni przed wydaniem francuskim). Książka ukazała się nakładem Spółdzielni Wydawniczej Płomienie w tłumaczeniu Marty Malickiej już dwa lata po zakończeniu wojny (Warszawa, 1947). Na kolejne tłumaczenia: na język niemiecki i włoski, trzeba było czekać kolejne dwa lata. Najwięcej wydań – ponad 50 (stan na 2024) – ma wersja w tłumaczeniu Jana Szwykowskiego.

W Polsce Małego Księcia wydano także w języku łemkowskim – Малий Прінц (ISBN 978-83-936592-0-3) i pruskim – Līkuts Princis (ISBN 978-83-65053-00-8). W 2015 r. Juliusz Kubel przełożył utwór na gwarę poznańską, nadając mu tytuł Książę Szaranek. Rok później książkę Książę Szaranek wydało wydawnictwo Media Rodzina (ISBN 978-83-8008-291-5). W 2018 wydano przekład na język kaszubski. Tłumaczenia z oryginału dokonał Maciej Bandur, nadając kaszubskiej wersji tytuł Môłi princ. Mały Książę został również przełożony na etnolekt śląski i gwarę mazurską.

W 2021 Fundacja Nowoczesna Polska, prowadząca bibliotekę internetową Wolne Lektury, wydała pierwsze polskie tłumaczenie książki na wolnej licencji (Licencji Wolnej Sztuki 1.3.). Autorką tłumaczenia jest Agata Kozak.

Mały Książę jest lekturą szkolną w Polsce. Stał się lekturą obowiązkową dla klasy VIII szkoły podstawowej w 2017 roku i był nią nadal w 2024 roku. Jest to jedna z nielicznych w tej liście lektur pozycji literatury zagranicznej.

Mały Książę

Polskie wydania Małego Księcia
Stan na kwiecień 2024

Lp.	Tłumacz	Wydawca	Miejsce	Data I wyd.	ISBN
1	Marta Malicka	Spółdzielnia Wydawnicza „Płomienie”	Warszawa	1947
2	Jan Szwykowski	Instytut Wydawniczy „Pax”	Warszawa	1958
3	Wiera i Zbigniew Bieńkowscy	Państwowy Instytut Wydawniczy	Warszawa	1961
4	Marta Cywińska	Krajowa Agencja Wydawnicza	Białystok	1993	ISBN 83-03-03606-8
5	Janina Karczmarewicz-Fedorowska	Kama	Warszawa	1995	ISBN 83-86235-49-7
6	Anna Trznadel-Szczepanek	Nasza Księgarnia	Warszawa	1995	ISBN 83-10-09935-5
7	Ewa Łozińska-Małkiewicz	Algo	Toruń	1995	ISBN 83-900983-9-3
8	Piotr Drzymała	Idem	Poznań	1996	ISBN 83-903382-1-1
9	Mirosława Dębska	Klasyka „K”	Bielsko-Biała	1998	ISBN 83-86896-86-8
10	Halina Kozioł	Wydawnictwo Zielona Sowa	Kraków	2000	ISBN 83-7220-039-4
11	Zofia Barchanowska	Prospero	Łódź	2002	ISBN 83-900822-4-1
12	Barbara Przybyłowska	Firma Księgarska Olesiejuk	Warszawa	2015	ISBN 978-83-7844-378-0
13	Ewa Tarnowska	Firma Księgarska Olesiejuk	Ożarów Mazowiecki	2015	ISBN 978-83-274-3397-8
14	Krystyna Rodowska	Galaktyka	Łódź	2015	ISBN 978-83-7579-442-7
15	Henryk Woźniakowski	Znak Emotikon	Kraków	2015	ISBN 978-83-240-3305-8
16	Anna Pikor-Półtorak	Wydawnictwo IBIS-Books	Poznań	2017	ISBN 978-83-65875-65-5
17	Dorota Spyrka	Wydawnictwo Zielona Sowa	Warszawa	2017	ISBN 978-83-7983-990-2
18	Elżbieta Siwiec	Wydawnictwo RM	Warszawa	2018	ISBN 978-83-7773-816-0
19	Maria Zawadzka-Strączek	Wydawnictwo Wilga	Warszawa	2018	ISBN 978-83-280-4983-3
20	Marta Skinder-Toruńska	Wydawnictwo Dragon	Bielsko-Biała	2018	ISBN 978-83-7887-633-5
21	Martyna Lemańczyk	Wydawnictwo SBM	Warszawa	2019	ISBN 978-83-8059-835-5
22	Natalia Jaskula Esquerré	Greg	Kraków	2019	ISBN 978-83-7517-853-1
23	Agata Kozak	Fundacja Nowoczesna Polska	Warszawa	2021	ISBN 978-83-288-5993-7
24	Ernest Kacperski	Wydawnictwo Wilga	Warszawa	2023	ISBN 978-83-8318-157-8

Zobacz też

• 100 książek XX wieku według „Le Monde”
• Kanon na koniec wieku „Rzeczpospolitej”

Linki zewnętrzne

• Zobacz tekst oryginalny powieści Le Petit Prince w języku francuskim w Wikilivres (dawniej Bibliowiki)
• Okładki wydań i fragmenty Małego Księcia w 381 językach
• Okładki wydań polskich Małego Księcia