Maria Tarnowska
Maria Aniela Tarnowska ze Światopełk-Czetwertyńskich (ur. 6 lipca 1880 w Milanowie, zm. 10 lipca 1965 w Warszawie[1]) – polska księżna, działaczka społeczna, major Armii Krajowej.
| |
 major
| |
| Pełne imię i nazwisko |
Maria Aniela Seweryna Tarnowska |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
6 lipca 1880 |
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
       
| |
Życiorys edytuj
Urodziła się w majątku ojca Włodzimierza Ludwika Światopełk-Czetwertyńskiego h. Pogoń Ruska i Marii Wandy Felicji z hr. Uruskich h. Sas (1853–1931). Ojciec brał udział w powstaniu styczniowym, za co został zesłany na Syberię, dziadek Marii – książę Kalikst Światopełk-Czetwertyński – brał udział w powstaniu listopadowym. Otrzymała staranne wychowanie. Miała pięcioro rodzeństwa, w tym brata Seweryna Czetwertyńskiego. 10 września 1901 poślubiła hrabiego Adama Tarnowskiego h. Leliwa, dyplomatę austro-węgierskiego. Mieli syna Andrzeja Boblę (1902–1949)[2].
Przed I wojną światową brała udział w tajnym nauczaniu. Była sanitariuszką podczas wojen bałkańskich oraz na froncie austriacko-rosyjskim I wojny światowej[3]. W czasie wojny polsko-bolszewickiej była komendantem czołówki Czerwonego Krzyża. W 1923 została, jako pierwsza Polka, odznaczona Medalem Florence Nightingale. Po wojnie weszła w skład zarządu Polskiego Czerwonego Krzyża. W 1928 była przewodniczącą Wydziału Sióstr PCK. Dzięki jej inicjatywie w okresie międzywojennym powstało społecznie w całej Polsce ok. 300 wiejskich ośrodków zdrowia.
W 1942 została aresztowana przez Gestapo pod zarzutem nielegalnego przyjęcia pieniędzy dla PCK z zagranicy. Przez kilka miesięcy więziona na Pawiaku. Po zwolnieniu wstąpiła do konspiracji, uzyskała stopień porucznika AK, we wrześniu 1944 została awansowana do stopnia majora. Z racji wysokiej pozycji społecznej i doświadczenia delegowano ją w czasie powstania warszawskiego do rozmów z Niemcami na temat ewakuacji ludności cywilnej, która umożliwiła wyprowadzenie w dniach 8–10 września 1944 z Warszawy 20–25 tysięcy osób, głównie kobiet, dzieci i starców. Brała udział również w negocjacjach kapitulacyjnych.
W marcu 1945 została aresztowana przez Milicję Obywatelską pod zarzutem kolaboracji z Niemcami. Przez miesiąc przetrzymywano ją w Olkuszu, była przesłuchiwana przez NKWD. W styczniu 1946 Tarnowscy opuścili Warszawę i Polskę, by spotkać się z synem w Szwajcarii. Po śmierci męża w 1946 wyjechała do Rio de Janeiro do mieszkającego tam od 1943 syna. W 1949 w wypadku samochodowym w Brazylii zginął jej jedyny syn Andrzej. Do Polski wróciła w 1958, Polski Czerwony Krzyż przydzielił jej jednopokojowe mieszkanie na ul. Poznańskiej w Warszawie. Pochowana na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera Pod Murem II-1-31)[4].
Jej książkę zatytułowaną Wspomnienia opublikowała Krajowa Agencja Wydawnicza w 2002 (ISBN 83-88072-49-8).
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 4 lipca 2016)[5]
- Krzyż Walecznych[6] (1920)
- Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami (1944)[7]
- Złoty Krzyż Zasługi (13 stycznia 1927)[8][6]
- Medal Niepodległości[6]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[6]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[6]
- Medal Florence Nightingale (1923)
Upamiętnienie edytuj
W 1999 w Polskim Czerwonym Krzyżu został ustanowiony i wyemitowany medal pamiątkowy na rewersie którego umieszczono postać Marii Tarnowskiej.
Przypisy edytuj
- ↑ Maria Aniela ks. Światopełk-Czetwertyńska
- ↑ Maria Aniela ks. Światopełk-Czetwertyńska na Nowej Czetwertni h. Pogoń Ruska [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2021-11-17].
- ↑ MARIA TARNOWSKA 1884–1965. wmpp.org.pl. [dostęp 2017-04-08]. (pol.).
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: SEWERYN URUSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-05-24].
- ↑ M.P. z 2016 r. poz. 864 „za wybitne zasługi w obronie suwerenności i niepodlegości Państwa Polskiego”.
- ↑ a b c d e Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 313. [dostęp 2021-11-17].
- ↑ Maria Aniela z Czetwertyńskich Tarnowska (1880–1965) [online] [dostęp 2021-11-17] (pol.).
- ↑ M.P. z 1927 r. nr 15, poz. 31 „za pełną poświęcenia pracę samarytańską”.
Bibliografia edytuj
- Norman Davies, Powstanie '44, Wydawnictwo Znak, Kraków 2004, ISBN 83-240-0459-9, s. 448.
- Władysław Bartoszewski, 1859 dni Warszawy, Wydawnictwo Znak, 2008.
Linki zewnętrzne edytuj
- Maciej Gliński, Ocalić od zapomnienia. Maria Tarnowska, Sanktuarium św. Andrzeja Boboli, kwiecień 2006. jezuici.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-05)].