Wikipedia

Marzena Nowak

polska artystka

Marzena Nowak (ur. 4 lutego 1977 w Piasecznie pod Warszawą) – autorka instalacji, videoinstalacji, obiektów, rysunków i fotografii; malarka.

Marzena Nowak
Ilustracja
fot. Ł. Gorczyca, Warszawa, luty 2009
Data i miejsce urodzenia

4 lutego 1977
Piaseczno

Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys

edytuj

W latach 1997–2002 studiowała na Wydziale Malarstwa ASP w Warszawie, dyplom obroniła w Gościnnej Pracowni prof. Leona Tarasewicza w 2002 roku[1]. Indywidualną wystawą zadebiutowała w Galerii Foksal w 2003 roku[2]. Protegowana przez Mirosława Bałke uczestniczyła w 2003 roku w prestiżowym Biennale Sztuki w Wenecji w ramach Absolut Generations[3] – projekcie, który współtworzyli młodzi i dobrze rokujący twórcy wraz ze swymi utytułowanymi patronami[4][5]. Artystka poza zleconym projektem do kolekcji sztuki producenta alkoholi miała możliwość zaprezentowania także innych prac[6]. W tym samym roku została laureatką Grand Prix VI Konkursu im. Eugeniusza Gepperta za cykl Wykroje[a][7]; również w 2003 roku otrzymała przyznawaną w Wiedniu Henkel Young Artist Prize w II edycji międzynarodowego konkursu. Przebywała na rezydencjach (artist in residences) m.in. KulturKontakt Austria w Wiedniu (2004) i Akademie Schloss Solitude w Stuttgarcie (2006)[b]. Wzięła udział w akcji Artcube.Potrzeba sztuki, której celem w zamierzeniu organizatorów była demokratyzacja dostępu do sztuki[8]. Jej prace były pokazywane przez różne galerie na liczących się targach sztuki współczesnej, w tym na najbardziej znaczących Art Basel w Bazylei[9]. Jest związana z berlińską Galerija Gregor Podnar i wiedeńską Galerie Mezzanin.

Twórczość

edytuj

Lejtmotywem twórczości Nowak jest pamięć autobiograficzna; jej prace zawierają silną dozę emocji związanych z przywoływaniem wspomnień. Swoją uwagę ogniskuje także na ciele, które towarzyszy człowiekowi na co dzień i jest przedmiotem jego nieustannych zabiegów i troski. Ponieważ inspiracje dla swej pracy znajduje w sobie, dystansuje się od przejawów sztuki politycznie zaangażowanej, jak sztuka krytyczna czy feministyczna[10][11]. Początkowo artystka przemalowywała zdjęcia najbliższej rodziny, malowała portrety bez twarzy i odbijała stare familijne zdjęcia na jednorazowych papierowych serwetkach. W rozmowie mówi: Malowałam monidła ze starych, rodzinnych zdjęć; pierwszą komunię, zbiorowe portrety rodzinne i klasowe ze szkoły podstawowej. Niektórym portretom odbierając spojrzenie[12].

Wykroje

edytuj

Począwszy od wystawy dyplomowej artystka tworzy serie monumentalnych obrazów Wykroje[c][13], skomponowanych z plątaniny wykrojów ubrań do własnoręcznego uszycia ze starych kobiecych czasopism. Pytana o źródło pojawienia się szablonów krawieckich w jej pracach, tłumaczyła, że chciała wkroczyć w dziedzinę bardziej abstrakcyjną i przekazywać samo odczucie[12]. Obrazy z cyklu Wykroje powstają w wyniku systematycznego nakładania na siebie wykrojów krawieckich przy pomocy kalki kopiowej na płótno[14], niezwykle żmudnej metody zakreskowywania płótna, przez autorkę nazywanej „medytacją”[12][14]. Symboliczne jest, że obrysy wykrojów są niezwykle delikatne i podatne na zamazanie[15]. Artystka narzędzie swej ekspresji wydobywa z głębi dzieciństwa, posiłkując się kruchymi i nietrwałymi jak rysowane kreski wspomnieniami[16]:

Materiały. Od zawsze byłam nimi otoczona. Mama szyła. Wszystkie ubrania miałam przez nią uszyte. Dlatego tak utkwiły mi w pamięci, podobnie jak wykroje z czasopism. Tworzyły abstrakcyjną plątaninę linii różniących się pomiędzy sobą swoim wyglądem. To było wyzwanie, poszukać kształtów, dojść wzrokiem do końca linii…

Obrazy z motywami krawieckich wykrojów tworzą abstrakcyjne kompozycje, zachowana jest jednak możliwość uszycia konkretnego ubrania z określonych linii na obrazie[12]. Tak jak w pracy Absolut Nowak, gdzie artystka rozłożyła butelkę na dwa wymiary i stworzyła niebieską konstelację, która jednocześnie była wykrojem butelki gotowym do uszycia[14][17]. W części płócien bez trudu można odnaleźć kształt, w innych odnalezienie go w bezładnej, zagęszczonej siatce wykrojów graniczy z pomyleniem zmysłów[18]. Wykroje są konstelacjami gwiazd albo diagramami astronomicznymi[19], liniami kartograficznymi bądź mapami geodezyjnymi[20], ale są też czymś innym. Formy krawieckie na obrazach nigdy się nie powtarzają, są równie niepowtarzalne jak każde ciało w szczegółach; określają proporcje i rozmiary strojów i ciał, do których przylegają. Istotę łamigłówki narzuconej przez artystkę przybliża krytyczka, wskazując na egzystencjalny wymiar obrazów: Wykroje łączą się z ubraniami, a przez to z naszym ciałem, z naszą osobowością, naszymi emocjami, naszym światem. Są więc obrazem życia i sytuacji, w których jesteśmy[21].

Skala wielkoformatowych obrazów odwołujących się do gwiezdnych wyobrażeń miała oddać dziecięce zagubienie w plątaninie linii[6][12][14]. Jednocześnie była gestem odejścia ku przestrzeni, która stała się istotną kwestią dla artystki. Podobnie nanoszenie rysunków na blejtramy nadawało otwarty charakter kompozycjom i było zwiastunem chęci zainscenizowania przestrzeni oraz wykorzystania jej jako elementu przyszłych prac (instalacja)[22].

Prace video

edytuj

Inną dziedziną, w której Nowak się wypowiada, są prace video. Niebagatelną rolę odgrywa sposób ekspozycji projekcji oraz ich skala; ma to często bezpośredni związek z treścią prac[23]. Osobisty charakter video wynika stąd, że tworzywem, które artystka wykorzystuje, jest jej własne ciało[24]. Sposób widzenia ciała Nowak wyklucza możliwość obiektywnego oglądu całości, dlatego że skupia się na studiowaniu wybranych detali[19]. Powód skupienia na szczególe artystka wyraziła w dewizie: „Każda część świata zawiera w sobie wartość każdej innej”[25]. Ciało w ujęciu autorki projekcji to byt intrygujący, pełen tropów, znaków i zdradliwych szczegółów[26]. W jej video, podobnie jak w wypadku ready-mades Marcela Duchampa czy surrealnych objets trouves, istotne jest nadawanie czy „znalezienie” nowych znaczeń – w tym wypadku dla powtarzanych ruchów[27]:

Moje filmy oscylują na granicy marzeń sennych i fantasmagorii. Stają się ruchomymi, surrealistycznymi obrazami. Jednocześnie ich symbolika jest bardzo osobista. Wykorzystuję szczątki codzienności, koncentruję się na jednym geście, mało ważnych detalach. Drobny ruch powtarzany w nieskończoność nabiera nowego znaczenia.

Kadrowanie symbolicznych i odrealnionych gestów wywołuje skojarzenia z podświadomością[28], niektórzy w związku z tym odczuwają pokusę analizowania prac artystki (video Agapa na wystawie „In”) przez pryzmat psychoanalizy[29].

Nowak uprawia rygorystycznie oszczędną sztukę, świadomie używając środków wyrazu; często jej prace video są czarno-białe i nieme, kręcone z jednego punktu, a kadr ogranicza się do zbliżenia[30]. Artystka w szeregu swych prac, jak np. Rzęsy (2003) Oko (2003), Szwalnia (2004), porusza temat dualizmu zmysłowego poznania, zwracając uwagę na „potencjał dotykowych doznań”[31] bądź dla odmiany powątpiewając w moc wzroku[27]. W video Rzęsy towarzyszącym jej pierwszej wystawie w Galerii Foksal widać końce palców i spod paznokci wyrastające włosy; w filmie Oko przy pomocy szydełka oko jest pozbawiane korekcyjnej soczewki; w Szwalni z kolei jest pokazane zajęcie, gdzie eksponuje się dotykowy kontakt z materiałem i jego akcesoriami[32].

Artystka w rozmowie przyznaje, że najbardziej poruszające są zwykłe rzeczy, tj. czas i jego trwanie, i dlatego w jej pracach obecne są one zawsze, często pod postacią „hipnotycznej bądź traumatycznej repetycji”[33]. Przykładem obecności powtarzalności i próby spowolnienia upływu czasu jest pierwszy film artystki Woda (2003), w którym dłoń ustawicznie w zwolnionym tempie ponawia dotyk tafli wody, tak jakby dotknięcie nie mogło spełnić się w jednym geście; dłoń wpierw dotyka wody z nadzieją, później bez nadziei. Jak zauważył Piotr Kowalik[34]:

Dotyk jest niepowtarzalny. Tak jak niepowtarzalny w czasie wydaje się być świat. Nigdy twój kontakt z wodą nie będzie taki, jakim próbowałeś go zapamiętać(…)Trochę znajomy, a jednak ciągle inny, nie-do-odtworzenia. Każdy kolejny dotyk niesie za sobą niepamięć poprzednich i krótkotrwałą nadzieję. Pragnąc doświadczyć czegoś ponownie, zawsze doznajemy rozczarowania. Ale rzadko potrafimy przyjąć tę naukę i staramy się znowu...

Odrębnym rodzajem realizacji jest mówione video Jeśli nawet (2006)[35], w którym kobieta monologuje na temat swych niezaspokojonych pragnień i wymagań, jakie ma w stosunku do szczęścia. Opowiada o swoim niedostosowaniu, gdy powróciła po pobycie w Hiszpanii czy Paryżu, żeby wpaść w ohydę warszawskiego życia, brzydotę, trudności pod każdym względem, zniechęcenie. W tym piekle kobieta tęskni za czym innym, z trudem hamując rozpacz (bovaryzm). Uderzające jest w tym video konkretne pojęcie, jakie kobieta stwarza sobie o szczęściu i waga, jaką przywiązuje do jego warunków.

Dorobek wystawienniczy

edytuj

Wystawy indywidualne

edytuj

Wystawy zbiorowe

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Pełna nazwa nagrody: Nagroda Główna Prezydenta Miasta Wrocławia.
  2. ↑ Rocznicowe wystawy polskich artystów uczestniczących w dwóch „klasycznych” programach stypendialnych odbyły się w drugiej połowie 2009 roku – KulturKontakt „Bez granic. 20 lat później..” w Austriackim Forum Kultury w Warszawie i Akademie Schloss Solitude „Working Title” w stołecznym CSW.
  3. ↑ Ściśle ujmując, pierwszy pokaz obrazów z cyklu Wykroje miał miejsce w ramach Festiwalu Novart w Krakowie; nie wszystkie też obrazy z cyklu przytłaczają swą wielkością.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ A. Kowalska, Cztery światy kobiece. Dyplomy 2002, Gazeta Stołeczna,28-29.09.2002.
  2. ↑ S. Cichocki, Wykroje, „ArtPapier” on-line nr 3, 2003 S. Cichocki, minirecenzja z Wykrojów w Galerii Foksal.
  3. ↑ „Absolut Generations”, [w:] Dream and Conflicts: The Dictatorship of the Viewer. 50. La Biennale di Venezia, 2003, Marsilio, Venice 2003, s. 618 [katalog]. Kuratorami projektu byli Herve Landry i Paola Tognon.
  4. ↑ Absolutna konstelacja autorstwa Marzeny Nowak, „Format” nr 42, 2003, s. 11 i 51.
  5. ↑ Daria Pawlewska, Międzynarodówka artystyczna w Wenecji, „Między Nami Cafe” nr 5, 2003.
  6. ↑ a b Marzena Nowak w rozmowie, [w:] A. M. Wasieczko,Marzena Nowak na Biennale w Wenecji, „Elle” nr 7, 2003.
  7. ↑ Agnieszka Wolny-Hamkało, Ekranizacja obrazu [online], tygodnik internetowy, 24 marca 2003 [zarchiwizowane z adresu 2004-06-04].
  8. ↑ „Artcube.Potrzeba sztuki”, Fundacja PSW & Galeria Program, Warszawa 2006[katalog]ISBN 83-60468-05-2; Sprawozdanie z akcji w Culture.pl.
  9. ↑ „Art Basel 35”, Basel 2004, s. 472–473; „Art Basel 40”, Basel 2009, s. 482 [katalogi targów].
  10. ↑ Marzena Nowak w rozmowie z...[w:] A.Bielawska, Atrakcyjna monotonia powtórzeń. O sztuce Marzeny Nowak „Opcje” nr 4, 2004.
  11. ↑ M.Kosińska, [w:] Marzena Nowak.Własność prywatna, Warszawa 2005, s. 27–28 [katalog].
  12. ↑ a b c d e Marzena Nowak w rozmowie, [w:] Marzena Nowak. 2xcut, Galeria Kronika, Bytom, 2003 [katalog].
  13. ↑ Najbardziej emblematyczne prace artystki, obrazy z cyklu Wykroje, były pokazywane wielokrotnie także po wystawie dyplomowej w CSW w Warszawie; znajdują się w kolekcjach instytucjonalnych i prywatnych; odbyło się kilka publicznych wystaw zasobów owych kolekcji, m.in. „Kolekcja. 20 lat Galerii Starmach” w 2009 roku; Kolekcja…t. 1-4, Muzeum Narodowe, Kraków 2009, t. 1, s. 158–159 [katalog wystawy].
  14. ↑ a b c d Marzena Nowak w rozmowie, [w:] When Nowak met Balka Time nr 7, 2003.
  15. ↑ J.Antecka, Uniwersalna prywatność, „Dziennik Polski” z 18.2.2004 minirecenzja z wystawy w Galerii Starmach.
  16. ↑ Cytat za: K. Bik, Sztuka wykrojów, Gazeta Wyborcza. Kraków, 2.03.2004 r.
  17. ↑ A. Kowalska, Butelka na miarę, Gazeta Stołeczna, 3.02.2003.
  18. ↑ A.Bielawska, 1:1, „Sekcja” nr 8, 2003, s. 67.
  19. ↑ a b A.Szczepaniak, Marzena Nowak. Szczegóły codzienności „Exit” nr 1(57) 2004, s. 3264.
  20. ↑ J.Nowicka, Intymność krawieckiego wykresu, „Rzeczpospolita”, 21.2.2004.
  21. ↑ J. Gomula, Marzena Nowak–Wykroje–wystawa malarstwa, www.artinfo.pl (brak daty)recenzja z wystawy w Galerii Starmach.
  22. ↑ P. Kowalik, Między surrealizmem a konstruktywizmem. Instalaja Marzeny Nowak, „Sekcja” on-line nr 3, 2005.
  23. ↑ Na wystawie „Własność prywatna” odbiornik z video Aleja Róż stał bezpośrednio na podłodze, a pomieszczenie wyścielone było taką samą wykładziną, jaka znajdowała się w pracowni artystki. A. Łazar Własność prywatna, „Sekcja” on-line nr 4, 2005.
  24. ↑ A. Bielawska, Red Square Dance, „Obieg” on-line (5.11.2004) https://archive.is/20120911151022/http://www.obieg.pl/recenzje/226
  25. ↑ Marzena Nowak, [w:] Marzena Nowak. Wykroje, Galeria Foksal, Warszawa 2003[katalog] ISBN 83-87521-06-X.
  26. ↑ R.Jakubowicz, [w:] Marzena Nowak. Red Square Dance, Galeria Foksal, Warszawa 2004[katalog w formie leporello].
  27. ↑ a b Marzeny Nowak w rozmowie[w:]Marzena Nowak. Schnitte und Muster, KulturKontakt, Wien 2003[katalog].
  28. ↑ P. Kowalik, Marzena Nowak „Młoda Polska”, [w:] „Format” nr 48, 2005.
  29. ↑ M. Suchora, In. Marzena Nowak w Galerie Mezzanin, „Obieg” on-line (2.06.2008) https://archive.is/20120907131746/http://www.obieg.pl/recenzje/4220
  30. ↑ Dziennikarka w zdawkowej zapowiedzi zbiorowej wystawy „Na własną rękę” w Galerii Zachęta we wpływie dydaktycznym Leona Tarasewicza upatruje domniemaną prostotę środków jego uczniów (M. Małkowska Prosta sztuka jest najlepsza, Rzeczpospolita, wydanie stołeczne, z 5.01.2006).
  31. ↑ S.Cichocki, [w:] Marzena Nowak. 2xcut, Galeria Kronika, Bytom, 2003 [katalog].
  32. ↑ A.Bielawska,Atrakcyjna monotonia powtórzeń. O sztuce Marzeny Nowak, „Opcje” nr 4, 2004.
  33. ↑ Marzena Nowak w rozmowie[w:]Marzena Nowak, Galeria Starmach, Kraków, s. 9 [katalog].
  34. ↑ Piotr Kowalik, [w:] Marzena Nowak. Woda, Zakręt, Wwa 2003 [katalog].
  35. ↑ Anna Ignasiak, Sąsiedztwo artystyczne [online], Obieg, 14 września 2006 [zarchiwizowane z adresu 2015-12-08].

Bibliografia

edytuj

Katalogi

edytuj

Artykuły, hasła słownikowe, noty katalogowe, recenzje, wywiady

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Marzena_Nowak&oldid=73221970”