Miodownik melisowaty
Miodownik melisowaty (Melittis melissophyllum L.) – gatunek rośliny z rodziny jasnotowatych. Jest jedynym gatunkiem należącym do monotypowego rodzaju miodownik (Melittis). Występuje w południowej i centralnej Europie. W Polsce przebiega północna granica zasięgu występowania miodownika w Europie.
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj |
miodownik |
Gatunek |
miodownik melisowaty |
Nazwa systematyczna | |
Melittis melissophyllum L. Sp. Pl. 2: 597. 1753 |
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Roślina zielna, dorasta do 30–50 (70) cm wysokości, owłosiona, silnie aromatyczna.
- Łodyga
- Wzniesiona, czterokanciasta, nierozgałęziona, ulistniona.
- Liście
- Ulistnienie naprzeciwległe. Liście jajowate, zaostrzone, brzegiem karbowane. Ziele ma zapach marzanki wonnej.
- Kwiaty
- Wargowe, duże, białe, białoróżowe, różowe lub pstrokate, zebrane po kilka w kątach górnych liści, silnie pachnące cytrynowo.
Biologia i ekologia
edytujBylina, hemikryptofit. Kwitnie od maja do lipca. Rozproszony na niżu i w niższych położeniach górskich, rzadki. Rośnie w widnych lasach liściastych i zaroślach. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Quercetalia pubescenti-petraeae[3]. Oprócz ciepłolubnych lasów dębowych rośnie także w ciepłolubnych buczynach oraz cieplejszych grądach[4].
Zagrożenia i ochrona
edytujNa obszarze Polski gatunek jest objęty ochroną od 2001 roku. W latach 2001–2004 podlegał ochronie częściowej, następnie w latach 2004–2014 ochronie ścisłej, a od 2014 roku ponownie objęty został częściową ochroną gatunkową[5][6][7]. Lokalnie zagrożenie może stanowić zmniejszanie się powierzchni naturalnych lasów liściastych oraz gospodarka leśna. Część stanowisk miodownika znajduje się na terenach parków narodowych: białowieskiego, pienińskiego i ojcowskiego[4].
Systematyka i zmienność
edytujSynonimy: Melittis grandiflora Sm. em. Soó, Melittis hispanica Klokov, Melittis kerneriana Klokov, Melissophyllum silvaticum St-Lager, Melissa sylvestris Lam.
Wyróżnia się trzy podgatunki[8]:
- Melittis melissophyllum subsp. albida (Guss.) P.W. Ball
- Melittis melissophyllum subsp. carpatica (Klokov) P.W. Ball
- Melittis melissophyllum subsp. melissophyllum
Zastosowanie
edytujUprawiana jako roślina ozdobna, używana również w medycynie ludowej; wymieniona w najstarszej zachowanej polskiej książce kucharskiej, XVII-wiecznym Compendium ferculorum Stanisława Czernieckiego w sekcji potrzeby domowe[9].
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ a b Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006, s. 51. ISBN 978-83-7073-444-2.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167).
- ↑ Arturo Velasco-Negueruela, Jesús Sanz, María José Pérez-Alonso, Jesús Palá-Paúl. The volatile components of the aerial parts of Melittis melissophyllum L. subsp. melissophyllum gathered in Spain. „Botanica Complutensis”. 28, s. 133-136, 2004. ISSN 0214-4565.
- ↑ Stanisław Czerniecki: Compendium ferculorum. Kraków: 1682, s. 2.
- BioLib: 41029
- EUNIS: 174619
- FloraWeb: 3663
- GBIF: 8105693
- identyfikator iNaturalist: 318952
- IPNI: 450128-1
- NCBI: 457147
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-124152
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:450128-1
- Tela Botanica: 75243
- identyfikator Tropicos: 17600149
- CoL: 3ZKZK