Molestowanie prawne
 |
Ten artykuł należy dopracować |
Molestowanie prawne (ang. legal harassment) – przypadek niewłaściwego użycia środków prawnych w celu szykany lub wywarcia nacisku, przybierający różne formy, np. stosowania sankcji administracyjnych, prowadzenia postępowania sądowego (cywilnego lub karnego), groźby prowadzenia szeroko zakrojonych i kosztownych postępowań cywilnych[1], ale też instrumentalnego stosowania prawa przeciw słabszym uczestnikom obrotu, pojawiającego się na tle m.in. praktyk banków, czyszczenia kamienic, ekscesów prywatyzacji, funkcjonowania małych firm pożyczkowych czy sieci franczyzowych[2].
Legal harassment to posługiwanie się prawem jako narzędziem prześladowania i krzywdzenia określonych osób i grup społecznych, a także traktowanie prawa jako elementu inżynierii społecznej opartej na hipokryzji i doraźnej potrzebie politycznej[3]. Ofiarą molestowania prawnego niejednokrotnie padają dziennikarze[4], przykładem może być maltańska dziennikarka Daphne Caruana Galizia, przeciwko której prowadzono ponad 40 procesów sądowych zainicjowanych przez wysokich urzędników, przedsiębiorstwa i osoby fizyczne[1]. Dotyka ono również prawników, np. sędziów, którzy oskarżani o niestosowne zachowanie zostają uwikłani w wielość, splot procedur (wyjaśniających, dyscyplinarnych, immunitetowych) oraz w wydawane w ich ramach akty urzędowe, uniemożliwiające lub utrudniające im wykonywanie obowiązków zawodowych[5]. Molestowanie prawne to także przypadki niemożności zrealizowania przez jednostkę przysługujących jej praw, gdyż ta, pomimo zwrócenia się o pomoc do organów władzy, teoretycznie mających ją wspierać (np. w postaci sądu i egzekucji), napotyka wyłącznie na wsparcie pozorne i opieszałe[6][7].
Jak wskazuje Ewa Łętowska. molestowanie prawne to problem społeczny, wiążący się z upadkiem zaufania i dysfunkcjami prawa. Mieć bowiem prawo (teoretycznie) i nie móc go wyegzekwować jest znacznie dotkliwszą deprywacją (torturą nadziei wynikającą z bezsilności), niż brak prawa w ogóle. Legal harassment to określenie zjawiska, gdy prawo staje się instrumentem wykluczenia, nękania czy – w lżejszej postaci – zamiast być orężem obronnym – temu celowi nie służy lub służy źle, stając się paradoksalnie i w niezamierzony sposób czynnikiem „słabości” w obrocie[7].
Molestowanie prawne może skutkować efektem mrożącym, zarówno w działalności organów państwa, np. sądów, jak i w życiu prywatnym obywateli, gdyż efekt ten pojawia się nie tylko w wypadku sporów zasadnych, ale nawet przy sporach wytaczanych w sprawach nierokujących powodzenia lub takich, gdzie sąd ma szeroki margines oceny sytuacyjnej (niepewność granic prawa)[8].
Polskie media sporo uwagi poświęcają tzw. strategicznym pozwom przeciwko partycypacji publicznej (SLAPP, ang. Strategic Lawsuits Against Public Participation[1]), stanowiącym narzędzie tłumienia debaty publicznej, używane przez rządy i korporacje przeciwko aktywistom, dziennikarzom i wszystkich, którzy chcą zabierać głos na ważne tematy publiczne[9][10][11].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Nękanie z wykorzystaniem środków prawnych i nadużycie systemu sądowego wobec mediów. Biuro Przedstawiciela OBWE ds. Wolności Mediów. [dostęp 2023-10-28]. (ang.).
- ↑ E. Łętowska, Prawo cywilne: złudzenia – kamuflaże – manipulacje, w: Problemy pogranicza prawa cywilnego. Boundary problems of civil law, red. R. Szczepaniak, Warszawa 2022.
- ↑ P. Mikłaszewicz, Profesor Marek Safjan – wykładowca, opiekun naukowy oraz sędzia. Kilka uwag o uniwersalnym znaczeniu kultury poznawczej, w: Profesor Marek Safjan znany i nieznany. Księga jubileuszowa z okazji siedemdziesiątych urodzin, red. K. Szczepanowska-Kozłowska, Warszawa 2020.
- ↑ Zalecenie Komisji (UE) 2022/758 z dnia 27 kwietnia 2022 r. w sprawie ochrony dziennikarzy i obrońców praw człowieka, którzy angażują się w debatę publiczną, przed ewidentnie bezpodstawnymi lub stanowiącymi nadużycie postępowaniami sądowymi ("strategiczne powództwa zmierzające do stłumienia debaty publicznej") (Dz. U. UE. L. 2022.138.30).
- ↑ K. Słomiński, Konstytucyjne i europejskie standardy udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, w: R. Piotrowski red., Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, WKP 2021, oraz E. Łętowska, Po pierwszej lekturze wyroku Tuleya przeciw Polsce, EPS 2023, nr 10, s. 4-11, wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 6 lipca 2023 r., 21181/19, sprawa Tuleya przeciwko Polsce, Legalis nr 2974039, oraz T. Trotman, Otwarcie i oświadczenia, Iustitia 2021, nr 1, s. 7.
- ↑ E. Łętowska, K. Pawłowski, Ares w wymiarze sprawiedliwości, EPS 2009, nr 12, s. 58-59.
- ↑ a b E. Łętowska, Wirtualizacja sądowej ochrony słabszych, w: Ochrona strony słabszej stosunku prawnego, red. M. Boratyńska, Warszawa 2016.
- ↑ E. Łętowska, O pastiszu operowym na marginesach prawa autorskiego, w: Oblicza prawa cywilnego. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Janowi Błeszyńskiemu, red. K. Szczepanowska-Kozłowska Krystyna, Warszawa 2013.
- ↑ R. Skibińska, Pozwem czy aktem oskarżenia w aktywistę - Polska przoduje w SLAPPach [online], prawo.pl [dostęp 2023-10-28].
- ↑ A. Wójcik, Czym są pozwy SLAPP i jak z nimi walczyć [zapisz się na warsztat dla prawników] [online], oko.press [dostęp 2023-10-28].
- ↑ S. Cydzik, Ataki typu SLAPP należy piętnować [online], rp.pl [dostęp 2023-10-28].
