Monastyr Trzech Świętych Hierarchów w Jassach
Monastyr Trzech Świętych Hierarchów[1] (rum. Mănăstirea Sfinții Trei Ierarhi) – prawosławny męski klasztor w Jassach, w jurysdykcji metropolii Mołdawii i Bukowiny Rumuńskiego Kościoła Prawosławnego. Położony w historycznym centrum Jass, przy bulwarze Stefana Wielkiego.
 Cerkiew monasterska | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Kościół | |
| Rodzaj klasztoru | |
| Eparchia | |
| Archimandryta |
Nikifor (Horia) |
| Klauzura |
nie |
| Typ monasteru |
męski |
| Liczba mnichów (2012) |
5 |
| Obiekty sakralne | |
| Cerkiew |
Trzech Świętych Hierarchów |
| Cerkiew |
św. Piotra (Mohyły) |
| Fundator | |
| Styl | |
| Materiał budowlany | |
| Data budowy |
1635–1639 |
| Data zamknięcia |
do pocz. XIX w. |
Położenie na mapie okręgu Jassy  | |
Położenie na mapie Rumunii  | |
| 47°09′34,9200″N 27°35′04,9200″E/47,159700 27,584700 | |
| Strona internetowa | |
Historia edytuj
Monaster został zbudowany w latach 1635–1639, z fundacji hospodara mołdawskiego Bazylego Lupu, zaś 6 maja 1639 został wyświęcony przez metropolitę mołdawskiego Warłaama[2]. Nazwisko architekta jest nieznane[3].
W 1640 Bazyli Lupu utworzył przy klasztorze kolegium Trzech Świętych Hierarchów[4]. Było ono zorganizowane na wzór Kolegium Mohylańskiego w Kijowie[5], następnie nazwane zostało Akademią Bazyliańską na cześć twórcy. Posługiwano się w niej językami greckim, cerkiewnosłowiańskim oraz rumuńskim[2]. Przy klasztorze działała drukarnia, w której wydrukowano pierwsze w historii Mołdawii książki w języku rumuńskim. Wydano tu m.in. zbiór kazań metropolity Warłaama, jego traktat o siedmiu sakramentach oraz napisaną przez niego polemikę z katechizmem ewangelicko-reformowanym. Również w drukarni monasterskiej wydany został zbiór praw opracowany przez Bazylego Lupu[5].
W 1641 do świątyni klasztornej wniesiono relikwie św. Paraskiewy, przekazane przez Patriarchat Konstantynopolitański jako podziękowanie za liczne dary przekazywane przez Bazylego Lupu. Znajdowały się one w monasterze do 1889, gdy zakończono budowę soboru katedralnego św. Paraskiewy, Spotkania Pańskiego i św. Jerzego położonego w niewielkiej odległości od kompleksu klasztornego[6].
W 1642 w monasterze Trzech Świętych Hierarchów zebrał się sobór biskupów z różnych lokalnych Cerkwi prawosławnych[6], który zatwierdził prawosławne wyznanie wiary sformułowane przez metropolitę kijowskiego Piotra Mohyłę[5].
Po krótkim czasie od założenia klasztor i szkoła przeszły w ręce mnichów greckich, przybyłych z Konstantynopola[6]. Na początku XIX w. monaster Trzech Świętych Hierarchów był już nieczynny, a w cerkwi nabożeństwa odbywały się dwa razy w roku. W komunistycznej Rumunii świątynia pełniła funkcje muzeum. W 1990 obiekt zwrócono Rumuńskiemu Kościołowi Prawosławnemu, zaś w 1994 restytuowano monaster męski[2].
W latach 1882–1887[2] cerkiew monasterska została odnowiona pod kierunkiem francuskiego architekta André Lecomte'a du Noüy. Wzniesiono ją praktycznie od nowa, rozbierając i budując powtórnie wieże, absydę ołtarzową i kolumny, na których wspierała się budowla[2]. Ponadto wykonano w tym czasie całkowicie nowe freski oraz ikonostas, odnowiono zewnętrzną dekorację rzeźbiarską. W 1904 odnowiony budynek został ponownie poświęcony[6].
W 1997 na terenie klasztoru wzniesiono pomnik Mihaia Eminescu[2].
Architektura edytuj
Cerkiew Trzech Świętych Hierarchów edytuj
Główna cerkiew klasztorna została wzniesiona w stylu typowym dla siedemnastowiecznej mołdawskiej architektury sakralnej[3], na planie trójkonchowym[2]. Podzielona jest na przedsionek, przednawie, nawę i pomieszczenie ołtarzowe. Z zewnątrz wyróżnia się bogatą dekoracją rzeźbiarską, w której motywy typowo rumuńskie harmonijnie łączą się z orientalnymi (perskimi, tureckimi, arabskimi), kaukaskimi (gruzińskimi, ormiańskimi) oraz bizantyjskimi i ruskimi, a geometryczne z roślinnymi[3][2][7]. Dekoracja rzeźbiarska ułożona jest w trzydzieści bogato zdobionych pasów otaczających całą budowlę[7]. Mury cerkwi mają grubość metra[2]. Nad przednawiem oraz nad nawą wznoszą się dwie wieże[2].
Wejście do budynku prowadzi przez dwoje drzwi od strony północnej i południowej. Z przedsionka do przednawia prowadzi natomiast portal wykonany w stylu gotyckim i drzwi z brązu z postaciami Dwunastu Apostołów. Nad nimi znajduje się złocona mozaika z postaciami Trzech Świętych Hierarchów. Również pozostała część ściany oddzielającej przednawie i przedsionek dekorowana jest ozdobnym motywem ze złoconymi krzyżami[8]. Przednawie było pierwotnie oddzielone od nawy kolejną ścianą, jednak podczas XIX-wiecznej restauracji zamieniono ją na dwa filary[9]. W tej części świątyni, od strony północnej, w dwóch niszach pochowano fundatora monasteru i jego rodzinę. Po przeciwnej stronie znajdują się groby Dymitra Kantemira (szczątki sprowadzone w 1935) i Aleksandra Jana Cuzy[2].
Ikonostas w cerkwi wykonany został z marmuru z Carrary, zaś ikony wykonano w technice mozaicznej, ze złoceniami i z użyciem drogich kamieni. Z pierwotnego XVII-wiecznego ikonostasu przetrwała jedynie ikona patronalna. Pierwszy kompleks fresków w cerkwi klasztornej wykonali malarze rosyjscy w latach 1641–1642; podczas XIX-wiecznej renowacji zastąpiono go freskami autorstwa twórców rumuńskich i francuskich[2]. W nawie cerkiewnej, w niszy po prawej stronie znajdowały się relikwie św. Paraskiewy, umieszczone na tle mozaik z postacią świętej i scenami z jej życia. Po przeniesieniu relikwii do nowego soboru katedralnego w Jassach w miejscu tym umieszczono rakę z cząstką relikwii św. Bazylego Wielkiego[10].
Monaster edytuj
Budynek monasterski sąsiaduje z cerkwią klasztorną od południa. W jego wnętrzu znajduje się obszerna Sala Gotycka, w której odbywał się sobór w 1642. Podobnie jak cerkiew, obiekt ten został w XIX w. odrestaurowany faktycznie od podstaw. Wtedy też wzniesiono neoromańską wieżę, przez którą prowadzi wejście do obiektu, z przeznaczeniem na dzwonnicę. Budynek posiada balkon wsparty na dwunastu cylindrycznych kolumnach. Obecnie budynek monasteru i szkoły mieści ekspozycję muzealną. Pomieszczenia przeznaczone dla przełożonego monasteru i mnichów znajdują się jedynie w zachodnim skrzydle budowli[5]. W muzeum monasterskim eksponowane są szaty i utensylia liturgiczne oraz zachowane pozostałości XVII-wiecznych fresków zdobiących pierwotnie klasztorną cerkiew[5].
Na terenie klasztoru oprócz głównej cerkwi działa również mniejsza świątynia, której patronem jest św. Piotr Mohyła[2].
Przypisy edytuj
- ↑ Polski egzonim uchwalony na 109. posiedzeniu KSNG.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Manastirea Trei Ierarhi [online], www.crestinortodox.ro [dostęp 2016-06-13].
- ↑ a b c mnich Konstantyn (Sturzu), The Monastery of The Three Holy Hierarchs, Iasi, Romania, Doxologia, Iasi 2012, s. 5.
- ↑ mnich Konstantyn (Sturzu), The Monastery of The Three Holy Hierarchs, Iasi, Romania, Doxologia, Iasi 2012, s. 6.
- ↑ a b c d e mnich Konstantyn (Sturzu), The Monastery of The Three Holy Hierarchs, Iasi, Romania, Doxologia, Iasi 2012, s. 32.
- ↑ a b c d Iasi :: Manastirea Sf. Trei Ierarhi [online], BISERICI.org [dostęp 2016-06-13] [zarchiwizowane z adresu 2013-07-03].
- ↑ a b mnich Konstantyn (Sturzu), The Monastery of The Three Holy Hierarchs, Iasi, Romania, Doxologia, Iasi 2012, s. 8.
- ↑ mnich Konstantyn (Sturzu), The Monastery of The Three Holy Hierarchs, Iasi, Romania, Doxologia, Iasi 2012, s. 14.
- ↑ mnich Konstantyn (Sturzu), The Monastery of The Three Holy Hierarchs, Iasi, Romania, Doxologia, Iasi 2012, s. 16.
- ↑ mnich Konstantyn (Sturzu), The Monastery of The Three Holy Hierarchs, Iasi, Romania, Doxologia, Iasi 2012, s. 18.