Wikipedia

Nan Madol

Nan Madol[1][a] (zwane także „Wenecją Mikronezji”[2] lub „Wenecją Pacyfiku”[3]) – ruiny megalitycznego miasta, ośrodka ceremonialnego saudeleurów[b] z XII/XIII–XV/XVI wieku, położone na ponad 100 sztucznych wysepkach utworzonych na rafie w pobliżu Temwen Island na południowy wschód od Pohnpei w Mikronezji. Wysepki oddzielone są od siebie kanałami.

Nan Madol[a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Ilustracja
Państwo

 Mikronezja

Typ

kulturowy

Spełniane kryterium

I, III, IV, VI

Numer ref.

1503

Region[b]

Azja i Pacyfik

Historia wpisania na listę
6°50′21″N 158°19′42″E/6,839167 158,328333
Multimedia w Wikimedia Commons
  1. ↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO
  2. ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO
Mapa Nan Madol
Nan Madol
Nan Madol

W 2016 roku Nan Madol wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO i jednocześnie umieszczono na liście światowego dziedzictwa w zagrożeniu z uwagi na zamulenie powodujące niekontrolowany rozrost namorzyn blokujących kanały.

Geografia

edytuj

Wysepki Nan Madol[c] zbudowano z bazaltowych i koralowych głazów na rafie w pobliżu Temwen Island na południowy wschód od Pohnpei w archipelagu Karolinów[4]. Wysepki oddzielone są do siebie kanałami[4], które przypominają kanały weneckie[5]. Kompleks podzielony jest na dwie części[3][4]:

  • Madol Powe – górny Nan Madol – północno-wschodnia część o dużej liczbie mniejszych wysepek;
  • Madol Pah – dolny Nan Madol – południowo-zachodnia część z mniejszą liczbą większych wysepek.

Nan Madol leży w strefie równikowej, a średnia roczna temperatura powietrza to 27 °C[4].

Historia

edytuj

Historia wyspy znana jest przede wszystkim z przekazu ustnego i dzielona jest na cztery okresy: okres ludzi, okres saudeleurów, okres nahmwarki i okres obcokrajowców[4].

Na podstawie badań archeologicznych i znalezionych pozostałości ceramiki z okresu kultury Lapita, szacuje się, że Pohnpei została zasiedlona ok. 2000–2500 lat temu[4]. Osadnicy przybywali na wyspę falami, przypływając kanu[6]. Z czasem rozwinęły się tu lokalne społeczności rolnicze, które zostały zjednoczone pod przywództwem wodza, tzw. saudeleura ok. X–XII wieku[4].

Budowa wysepek najprawdopodobniej została rozpoczęta ok. 1200 roku, istniejące już wysepki rozbudowano i wzniesiono nowe z ułożonych jeden na drugim bloków bazaltowych wydobytych w innej części Pohnpei i przetransportowanych do budowy Nan Madol bez użycia kół czy narzędzi metalowych[4]. Według legendy Nan Madol zostało wzniesione przez dwóch braci przy użyciu nadprzyrodzonych mocy[7].

Nan Madol było zamieszkane, ale jego populacja nie przekraczała 1000 osób[5]. Szacuje się, że mieszkańców mogło być mniej niż 500[5].

Na wysepkach w północno-wschodniej części Nan Madol – Madol Powe – mieszkali kapłani[5]. Inne wysepki służyły konkretnym celom – na jednych przygotowywano pożywienie (np. na Usennamw) a na innych budowano kanu (np. na Dapahu) czy produkowano olej kokosowy (np. na Peinering)[4][5]. Nandauwas pełniło funkcję królewskiego domu pogrzebowego[5]. 34 wysepki tworzyły centrum administracyjne, znajdowały się tu również domy mieszkalne arystokracji[5]. Rezydencje saudeleura i jego rodziny stały na wysepce Pahnkadira[5]. Na wysepce Idehd trzymany był święty węgorz, którego karmiono wnętrznościami żółwi[5]. Drugi święty węgorz miał być trzymany na wysepce Dorong, gdzie hodowano małże[5]. Saudeleurowie prowadzili rządy silnej ręki, ściągając trybut od reszty społeczności na wyspie, by utrzymać swój ośrodek w Nan Madol[8].

Ustna tradycja umiejscawia upadek dynastii saudeleurow ok. 1600 roku, kiedy to syn boga gromów, Isokelekel z Kosrae, przy wsparciu 333 wojowników[9] przejął władzę i wprowadził na terenie Madolenihmw system wodzostwa nahnmwarki, samemu stając się pierwszym wodzem nahnmwarki[4]. Legendarny Isokelekel ma spoczywać w monumentalnym grobowcu na wysepce Peinkitel[5]. Na początku XVIII wieku nahnmwarki mieli opuścić Nan Madol[10], które pozostawało zamieszkane do 1820 roku[4]. System nahnmwarki nadal funkcjonuje jako system zarządzania na wyspie Pohnpei[4]. Tytuł własności Nan Madol od 1500–1600 przechodzi z jednego wodza nahnmwarki na jego następcę[4].

Przekazywane ustnie historie zbierali już pod koniec XIX wieku polski etnograf i badacz Oceanii Jan Kubary (1846–1896), który w 1873 sporządził również pierwszy opis Nan Madol[11] i F.W. Christian (1896)[9]. W 1910 roku niemiecki etnolog i archeolog Paul Hambruch (1882–1933) sporządził mapę wysepek Nan Madol i zebrał ich nazwy pamiętane jeszcze przez mieszkańców Pohnpei[9].

W 2016 roku Nan Madol wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO i jednocześnie umieszczono na liście światowego dziedzictwa w zagrożeniu z uwagi na zamulenie powodujące niekontrolowany rozrost namorzyn blokujących kanały[12].

Opis

edytuj

Nan Madol jest jednym z dwóch megalitycznych ośrodków ceremonialnych wschodniej Mikronezji – drugim ośrodkiem jest oddalone o 550 km Lelu w Kosrae[4]. Nan Madol jest większym i lepiej zachowanym kompleksem niż Lelu[4].

Wielkość wysepek waha się od 160 do 12,7 tys. m²[4]. Wysepki zbudowane są z koralowych otoczaków i bazaltowych głazów otoczonych kolumnami z bazaltu o wadze od pół tony do 5 ton, ułożonych jedna na drugiej, tworząc fundament o grubości 1–2 m.[4]. Mur zewnętrzny tworzą najczęściej głazy ważące średnio 50–60 ton[4]. Na wysepce Pahnwi znajdują się głazy o średnicy 3,5 m i wadze do 90 ton[4]. Na niektóre wysepki nawieziono ziemię z Temwen Island[4].

Najbardziej spektakularną wysepką pod względem architektonicznym jest Nandowas w części Madol Powe[13][4]. Na ogrodzonym wysokim murem (miejscami o wysokości ponad 8 m) terenie Nandowas znajdują się ruiny trzech grobowców saudeleurów i pierwszych wodzów nahnmwarki[4].

Zobacz też

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Inne nazwy za Panholzer (2003): Nan Matol, Nanmadol, Nanmatal Inseln, Nanmatoru To i Nammatoru To.
  2. ↑ Saudeleur lub też Sau Deleur to tytuł władcy obszaru Deleur wokół Nan Madol. Zob. wniosek nominacyjny do wpisu na listę UNESCO.
  3. ↑ Morgan (2010), Rainbird () podają, że wysypek jest 92, natomiast wniosek nominacyjny do wpisu na listę UNESCO mówi o 99 wysepkach nazwanych i kilku bez nazwy a Hanlon zamieszcza listę 130 wysepek (1988).

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Tom Panholzer, Mauricio Rufino: Place Names of Pohnpei Island: Including And (Ant) and Pakin Atolls. Bess Press, 2003, s. 52. ISBN 978-1-57306-166-7. [dostęp 2016-09-03].
  2. ↑ John H. Brandt. Nan Matol: Ancient Venice of Micronesia. „Archeology”. 15 (2), s. 99-107, 1962. (ang.). 
  3. ↑ a b Patrick Vinton Kirch: On the Road of the Winds: An Archaeological History of the Pacific Islands before European Contact. University of California Press, 2000, s. 195. ISBN 978-0-520-92896-1. [dostęp 2016-09-03].
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v UNESCO: Nan Madol: Ceremonial Centre of Eastern Micronesia – nomination file. [dostęp 2016-09-02]. (ang.).
  5. ↑ a b c d e f g h i j k William N. Morgan: Prehistoric Architecture in Micronesia. University of Texas Press, 2010, s. 85. ISBN 978-0-292-78621-9. [dostęp 2016-09-03]. (ang.).
  6. ↑ David Hanlon: Upon a Stone Altar: A History of the Island of Pohnpei to 1890. University of Hawaii Press, 1988, s. 4–8. ISBN 978-0-8248-1124-2. [dostęp 2016-09-03].
  7. ↑ Patrick Vinton Kirch: On the Road of the Winds: An Archaeological History of the Pacific Islands before European Contact. University of California Press, 2000, s. 197. ISBN 978-0-520-92896-1. [dostęp 2016-09-03].
  8. ↑ Paul Rainbird: The Archaeology of Micronesia. Cambridge University Press, 2004, s. 188. ISBN 978-0-521-65630-6. [dostęp 2016-09-03].
  9. ↑ a b c J. Stephen Athens. The Megalithic Ruins of Nan Madol. „Natural History”. 92 (1), s. 51–60, 1983. (ang.). 
  10. ↑ William N. Morgan: Prehistoric Architecture in Micronesia. University of Texas Press, 2010, s. 60. ISBN 978-0-292-78621-9. [dostęp 2016-09-03]. (ang.).
  11. ↑ Paul Rainbird: The Archaeology of Micronesia. Cambridge University Press, 2004, s. 21. ISBN 978-0-521-65630-6. [dostęp 2016-09-03].
  12. ↑ UNESCO: Nan Madol: Ceremonial Centre of Eastern Micronesia. [dostęp 2016-09-02]. (ang.).
  13. ↑ Paul Rainbird: The Archaeology of Micronesia. Cambridge University Press, 2004, s. 186. ISBN 978-0-521-65630-6. [dostęp 2016-09-03].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Nan_Madol&oldid=69368762”