Naum Eitingon

radziecki oficer wywiadu, generał-major

Naum Isaakowicz Eitingon (ros. Наум Исаакович Эйтингон, Эйдингтон, Эттингтон, hebr. נחום אייטינגון, znany także jako Leonid Aleksandrowicz Eitingon, ros. Леонид Александрович Эйтингон; ur. 31 maja?/12 czerwca 1899 w Szkłowie, zm. 3 maja 1981 w Moskwie) – oficer radzieckiego wywiadu i innych służb specjalnych, generał major.

Naum Eitingon
Наум Исаакович Эйтингон
Ilustracja
generał major generał major
Data i miejsce urodzenia

6 grudnia 1899
Szkłów

Data i miejsce śmierci

3 maja 1981
Moskwa

Przebieg służby
Lata służby

1926–1963

Formacja

Czeka
NKWD
MWD

Główne wojny i bitwy

wojna domowa w Rosji,
wojna domowa w Hiszpanii,
II wojna światowa

Odznaczenia
Order Lenina Order Lenina Order Czerwonego Sztandaru Order Czerwonego Sztandaru Order Suworowa II klasy (ZSRR) Order Wojny Ojczyźnianej I klasy Order Czerwonej Gwiazdy Order Czerwonej Gwiazdy

Życiorys

edytuj

Urodził się w rodzinie żydowskiego urzędnika fabryki papieru.

Pomiędzy majem a październikiem 1917 wstąpił do partii lewicowych eserów; od października 1919 był członkiem Rosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików).

Ukończył 7 klas szkoły handlowej w Mohylewie. W 1918 wstąpił do Armii Czerwonej.

W okresie „komunizmu wojennego” aktywnie działał w procesie rekwizycji i „walki z kułactwem”. W kwietniu 1919 został wysłany do Moskwy na szkolenie we Wszechrosyjskiej Radzie Spółdzielczości Robotniczej. Po powrocie od września 1919 roku na Białorusi, brał udział w obronie Homla w oddziałach komunistów.

Następnie pracował w Homlu jako instruktor związków zawodowych.

Służba w wywiadzie i innych instytucjach

edytuj

Od maja 1920 był zatrudniony w organach bezpieczeństwa. Pierwsze stanowisko – komisarz rejonu umocnionego Homel, następnie komisarz spraw wojskowych, członek zarządu, zastępca przewodniczącego homelskiego CzeKa. Uczestniczył w akcji rozpracowania i ujawnienia zdrady E. O. Opperputa, likwidacji organizacji sawinkowców i walce przeciwko oddziałom gen. Stanisława Bułak-Bałachowicza.

W październiku 1921 roku w bitwie pod Dawydowką został ciężko ranny w lewą nogę, przebywał w szpitalu przez 4 miesiące.

Od marca 1922 był członkiem Zarządu GPU Baszkirii. Od maja 1923 był członkiem centralnego aparatu OGPU, najpierw jako komisarz, a następnie zastępca szefa wydziału Oddziału Wschodniego, jednocześnie studiując na Wydziale Studiów Orientalnych Wojskowej Akademii RKKA.

Od października 1925 – w Oddziale Zagranicznym OGPU, zajmowane stanowiska:

  • rezydent OGPU w Szanghaju (1925–1926)
  • rezydent OGPU w Pekinie (1926–1927) pod przykryciem konsula ZSRR
  • rezydent OGPU w Szanghaju (1927–1929), pod przykryciem konsula ZSRR; wiosną 1929 roku siatka wywiadowcza, którą kierował, została częściowo rozbita przez kontrwywiad chiński
  • rezydent OGPU w Stambule (1929–1930), oficjalnie attaché konsulatu ZSRR; od grudnia 1929 podlegała mu także siatka agenturalna w Grecji; w tym okresie występuje pod nazwiskiem Leonid Naumow
  • zastępca kierownika specjalnej grupy Przewodniczącego OGPU (1930–1931)
  • szef 8 Wydziału Oddziału Zagranicznego OGPU (1931)
  • delegowany do Francji, następnie do Belgii (1931–1933)
  • szef 1 Wydziału Oddziału Zagranicznego OGPU (marzec – druga połowa 1933)
  • delegowany do USA (1933–1936), pracował tam z nielegałami
  • zastępca rezydenta NKWD w Hiszpanii (Orłowa) (1936–1938), w tym okresie występuje pod nazwiskiem Leonid Aleksandrowicz Kotow, Grozowski, Leonow, Naumow, Towarzysz Pablo
  • rezydent NKWD w Hiszpanii (1938–1939), po klęsce rządu republikańskiego w wojnie domowej organizował ewakuację radzieckich specjalistów i ochotników, z terytorium Francji kierował hiszpańską siecią agenturalną NKWD

Od 1939 do maja 1941 bierze udział w operacji „Kaczka” (Zabójstwo Trockiego), najpierw w Paryżu, a od października 1939 – w Nowym Jorku, w końcowej fazie operacji zaś w Meksyku. Po zabiciu Trockiego (20 sierpnia 1940) uciekł na Kubę i na początku 1941 przez Nowy Jork i Chiny wrócił do ZSRR, do Moskwy przyjechał w maju 1941.

  • zastępca kierownika Specjalnej Grupy Ludowego Komisarza Spraw Wewnętrznych (terror i dywersja na tyłach przeciwnika) (5 lipca – 1 września 1941)
  • zastępca szefa 1 Zarządu NKWD (wywiad) (11 sierpnia – 1 września 1941)
  • delegowany do Turcji (1941 – sierpień 1942), zorganizował nieudany zamach na niemieckiego ambasadora w Turcji, von Papena
  • zastępca szefa 4 Zarządu NKWD ZSRR (terror i dywersja na tyłach przeciwnika) (20 sierpnia 1942 – maj 1943)
  • zastępca szefa 4 Zarządu NKGB – MGB (terror i dywersja na tyłach przeciwnika) (maj 1943 – październik 1946)
  • zastępca Dyrektora Wydziału „S” z NKWD ZSRR (koordynacja działań wywiadowczych związanych z problematyką atomową) (27 września 1945 – styczeń 1946)
  • zastępca Dyrektora Wydziału „S” (jak wyżej) NKGB – MGB (10 stycznia 1946 – 30 maja 1947)
  • zastępca szefa „DR” MGB (dywersyjno-wywiadowczy) (15 lutego 1947 – 9 września 1950)
  • zastępca szefa Biura Numer 1 MGB (operacje specjalne za granicą) (1950 – październik 1951)

19 października 1951 aresztowany w ramach „sprawy Abakumowa”. 19 marca 1953 zwolniony z braku dowodów, zrehabilitowany, na osobiste polecenie Berii otrzymał jako odszkodowanie 35 000 rubli. Przywrócony do służby.

20 lipca 1953 został odwołany z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, 21 sierpnia 1953 ponownie aresztowany w „sprawie Berii”. 6 marca 1957 został skazany przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego na 12 lat więzienia, odbywał karę w więzieniu Włodzimierz. Zwolniony w marcu 1964 roku, od 1965 pracował jako redaktor w periodyku „Stosunki międzynarodowe” („Международные отношения”).

Zmarł na wrzody żołądka w Centralnym Szpitalu Klinicznym w Moskwie. W 1992 został pośmiertnie zrehabilitowany.

Awanse

edytuj

Ordery i odznaczenia

edytuj

Bibliografia

edytuj
  • Norman Polmar, Thomas B. Allen: Księga Szpiegów, Wydawnictwo Magnum Warszawa 2000
  • Christopher Andrew, Wasylij Mitrochin: Archiwum Mitrochina, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA Warszawa 2001
  • Paweł Sudpołatow: Wspomnienia niewygodnego świadka (kulisy wywiadu i kontrwywiadu), Dom wydawniczy Bellona 1999
  • А.И. Колпакиди, Д.П. Прохоров: Внешняя разведка России