Obóz Narodowo-Radykalny ABC
Obóz Narodowo-Radykalny ABC (ONR ABC) – skrajnie prawicowe i skrajnie nacjonalistyczne środowisko polityczne, powstałe w 1935 w wyniku rozłamu w Obozie Narodowo-Radykalnym. Związane jest z dziennikiem „ABC”, od którego zawdzięcza swoją umowną nazwę[1]. Działania propagandowe organizacji były sponsorowane przez faszystowski rząd włoski[2].
 Symbol ręki z mieczem używany w SM SN i ONR. | |
| Hymn: Hymn Młodych | |
| Państwo | |
|---|---|
| Skrót |
ONR "ABC" |
| Lider | |
| Data założenia |
1935 |
| Ideologia polityczna |
narodowy radykalizm, szowinizm, faszyzm, narodowy socjalizm, nacjonalizm |
| Poglądy gospodarcze | |
| Liczba członków |
ok. 500 |
Obóz Narodowo-Radykalny był organizacją, która w 1935 roku podzieliła się na dwie frakcje: ONR ABC i ONR Falanga. Obie organizacje posiadały programy o charakterze totalitarnym, które wykluczały z życia publicznego inne grupy etniczne, wyznaniowe i polityczne, ale ONR ABC był uważany za bardziej radykalny w niektórych aspektach[3]. Podobnie jak Falanga, wiele inspiracji czerpał z włoskiego faszyzmu i niemieckiego nazizmu. Lucyna Kulińska ideologię ONR ABC określa wprost jako „socjalnarodową”, jak zresztą nazwali ją sami członkowie tej organizacji[4].
Działalność ONR ABC
edytuj
Środowisko ABC skupiało starszych działaczy ONR, głównie w wieku 30–40 lat. W „ABC” bardzo ceniony był dział kultury, który wkrótce stanie się oddzielnym pismem – „Prosto z Mostu” redagowanym przez Stanisława Piaseckiego. Oprócz tego tzw. środowisko ABC wydawało teoretyczny miesięcznik „Nowy Ład”, periodyki „Alma Mater” i „Jutro” oraz konspiracyjne pisma takie jak „Sztafeta” („Nowa Sztafeta”) czy „O.N.R.-owiec”. Tworzyło sieć życia kulturalno-społecznego wykraczającego już poza ramy środowisk narodowo-rewolucyjnych i oddziałującego na coraz szersze środowiska.
Legalnymi przybudówkami ONR ABC były przede wszystkim stowarzyszenia akademickie (Związek Narodowy Polskiej Młodzieży Radykalnej w Warszawie, Młodzież Narodowo-Radykalna w Poznaniu, Związek Niezależnej Młodzieży Narodowej w Wilnie) oraz Starszoharcerski Krąg Św. Jerzego, jak również Klub Dyskusyjny im. H. Rossmana w Warszawie. Duże wpływy ONR uzyskał w Związku Popierania Polskiego Stanu Posiadania (tzw. Związku Polskim), skupiającym kręgi kupieckie i rzemieślnicze do walki z żydowską konkurencją. Utworzony został też Robotniczy Związek Narodowo-Radykalny do pracy wśród robotników.
Działalność ONR ABC rozwijała się głównie w Warszawie i Poznaniu, ale też na Pomorzu, Śląsku, Podlasiu, w Krakowie, Wilnie, Łodzi, Częstochowie, Łowiczu, Płocku, Lublinie, Łucku i Równem. Liczebność ONR ABC w Warszawie oceniano na 150 do 500 osób, w całym kraju na 2000.
W 1937 r. ONR ABC zainicjował tworzenie Konfederacji Polskiej, otwartej na wszystkie żywioły narodowo-katolickie uznające zasady „dobra Narodu Polskiego”, „etyki chrześcijańskiej” i „sprawiedliwości społecznej”. Wobec fiaska tego projektu oscylowała między Frontem Morges (jej przedstawiciel wziął udział w spotkaniu Frontu w Palkovicach) a sanacją (ONR był inicjatorem spotkania Śmigłego-Rydza z młodzieżą narodową na komerszu „Arkonii”).
ONR ABC wziął udział w wyborach samorządowych w latach 1938–1939. W Warszawie grupa wystartowała jako Narodowy Komitet Radykalnego Odżydzenia Warszawy zdobywając 8,5% głosów i 5 mandatów (wobec ośmiu SN); w Poznaniu Narodowo-Radykalny Komitet Wyborczy wystawił kandydata (S. Kasznica) tylko w jednym okręgu i uzyskał 457 głosów; w sumie listy oenerowskie zdobyły 1,2% głosów. ONR ABC udało się też pozyskać nieoficjalną reprezentację parlamentarną w postaci posła Franciszka Stocha.
W okresie II wojny światowej przedwojenni działacze środowiska ABC powołali Związek Jaszczurczy i grupę Szańca, które weszły w skład Narodowych Sił Zbrojnych.
Do czołowych działaczy należeli: Henryk Rossman, Jan Jodzewicz, Tadeusz Gluziński, Edward Kemnitz, Tadeusz Todtleben, Jerzy Kurcjusz, Jan Korolec, Aleksander Heinrich, Wiktor Martini, Witold Rościszewski, Wincenty Malinowski, Tadeusz Kasznica.
Ideologia ONR ABC
edytujJan Korolec pisał o tym, że on i jego organizacja początkowo sporo czerpali z faszyzmu i nazizmu. Przyznawał: „Pod wpływem niemieckim i włoskim doszliśmy do koncepcji hierarchicznej organizacji, obejmującej cały naród uświadomiony i podlegający mechanicznym poleceniom władz. Nie braliśmy dostatecznie pod uwagę faktu, że naród nie jest mechanizmem, a społeczeństwo nie da się skoszarować”. Z czasem jednak odciął się od pomysłów tworzenia aż tak radykalnego systemu[5].
ONR ABC uważany jest za bardziej radykalną frakcję niż ONR Falanga, choć obie organizacje miały podobne, totalitarne programy. Podczas gdy Falanga była skłonna do pewnego kompromisu z władzą, frakcja ABC była bardziej skoncentrowana na własnej idei i odrzucała kompromisy z innymi siłami politycznymi. Frakcja ABC charakteryzowała się również większym radykalizmem w podejściu do wykluczania innych grup etnicznych, wyznaniowych i politycznych z życia publicznego[3]. Oba skrzydła ONR dążyły do stworzenia państwa, w którym kontrola nad wszystkimi sferami życia społecznego i politycznego byłaby absolutna, z wykluczeniem pluralizmu i wolnego wyboru. Różnice zdań dotyczyły kwestii takich jak struktura organizacyjna i przywództwo. W przeciwieństwie do Falangi, postulującej zasadę wodzostwa, czyli ideę silnego, autorytarnego przywódcy, który kieruje narodem, ONR ABC preferował model zarządzania państwem za pośrednictwem tajnej, wielostopniowej struktury kierowniczej o charakterze mafijnym, tzw. Organizacji Wewnętrznej. Ustrój państwa miał się opierać na hierarchii, której najwyższy szczebel miał stanowić Senat Narodu Polskiego, składający się z członków dożywotnich, a uzupełnianych drogą kooptacji. Ciało to miało ustalać ogólne kierunki polityki państwa i zastąpić demokratycznie. wybierany parlament. Kierownicze stanowiska w państwie mieliby obejmować wyłącznie członkowie Organizacji Wewnętrznej, którymi mogli zostać wyłącznie etniczni Polacy, potrafiący udowodnić czysto polskie, w znaczeniu rasowym, pochodzenie do czterech pokoleń wstecz. Oni mieli podejmować decyzje dotyczące selekcji ludzi na wyższe stanowiska oraz tworzenia z nich elitarnej hierarchii. W przyszłym państwie nie było miejsca na uznawanie jakiejkolwiek partii politycznej, stowarzyszenia czy organizacji społecznej[4]. W sferze społeczno-gospodarczej postulowano trzecią drogę między kapitalizmem a socjalizmem – gospodarkę drobnych posiadaczy, ale z aktywną, choć pomocniczą rolą państwa. Istotnym elementem ideologii ONR ABC był katolicyzm, któremu zamierzano całkowicie podporządkować sferę kulturalną i obyczajową. Prawicowa historyczka i politolożka Lucyna Kulińska tak charakteryzuje założenia programowe tego obozu:
„Była to ideologia socjalnarodowa, jak określali ją sami twórcy. (...) Według ideologii OW [Organizacji Wewnętrznej - tajnej siatki kierowniczej ONR] w przyszłej Polsce miał być stworzony ustrój gospodarczy wolny od wszelkich wpływów obcych i indywidualistycznych. Ustrój ten przewidywał zlikwidowanie różnic klasowych, a na to miejsce zjednoczenie całego narodu wokół ideologii OW. Jednym z najważniejszych punktów programu OW było wyeliminowanie i likwidacja mniejszości narodowych. Za mniejszości najbardziej niebezpieczne i wrogie uznano Niemców, Ukraińców i Żydów. Nie przewidywano dla nich żadnych praw w przyszłym państwie. Mieli być ustawowo wysiedleni poza granice, a jednostki znane z działalności na szkodę narodu miały być zlikwidowane. (...) Podstawą ustroju politycznego była zasada hierarchii, czyli elitaryzmu. Elitą, która w pierwszej fazie sprawowałaby władzę i wpływała na wszelkie dziedziny życia, miała być właśnie organizacja wewnętrzna”[6].
ONR ABC popierał na uczelniach zasadę numerus nullus. Jeden z rozkazów organizacyjnych Wydziału Wykonawczego tej organizacji brzmiał następująco[7]:
W wykonaniu numerus nullus poleca się wszystkim członkom ONR, gdyby kto spotkał Żyda na uczelni, pobić go i wyrzucić z terenu uczelni. Jeśliby okazała się przeważająca siła Żydów lub woźnych, którzy by stawali w obronie Żydów, należy zaalarmować innych kolegów do pomocy. Rozkaz niniejszy bezwzględnie musi być wykonany. Numerus nullus musi być zrealizowane tak, jak rok temu zrealizowane zostało getto.
Narodowi radykałowie z frakcji ABC protestowali przeciwko kandydaturze ks. prof. Edmunda Burschego na rektora Uniwersytetu Warszawskiego, gdyż ten był luteraninem. Ich zdaniem takie stanowisko należało się wyłącznie rzymskiemu katolikowi[8].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Obóz Narodowo-Radykalny ABC [online], bliskopolski.pl [dostęp 2025-02-04].
- ↑ S. Rudnicki: Obóz Narodowo-Radykalny. Geneza i działalność. Czytelnik, 1985, s. 282. ISBN 978-83-07-01221-6.
- ↑ a b Historia Brygady Świętokrzyskiej: "W Polsce istniał ruch oporu, który obejmował wszystkich walczących z okupantem, ale czym innym było Państwo Podziemne" – wywiad z prof. Andrzejem Paczkowskim. tokfm.pl, 2019-08-11. [dostęp 2025-05-02].
- ↑ a b Rafał Wnuk: Brygada Świętokrzyska. Zakłamana legenda. wyborcza.pl, 2016-01-25. [dostęp 2025-05-02].
- ↑ J. Tomasiewicz, W kierunku nacjokracji : tendencje autorytarne, totalistyczne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej (1933–1939): narodowcy - narodowi radykałowie - narodowi socjaliści, Katowice, 2019, s. 198
- ↑ Lucyna Kulińska: Narodowcy. Z dziejów obozu narodowego w Polsce w latach 1944–1947. Warszawa-Kraków: 1999, s. 149-150. Cyt. za: Paweł Machcewicz: Odpowiedź pełnomocnik prezesa Rady Ministrów ds. Muzeum II Wojny Światowej - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów - na zapytanie nr 2025 w sprawie wypowiedzi pełnomocnika prezesa Rady Ministrów do spraw Muzeum II Wojny Światowej odnośnie do żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych. sejm.gov.pl, 2012-10-10. [dostęp 2025-05-02].
- ↑ S. Rudnicki, Obóz Narodowo Radykalny Geneza i działalność. Czytelnik, 1985, s. 306.
- ↑ S. Rudnicki, Obóz Narodowo Radykalny Geneza i działalność. Czytelnik, 1985, s. 305-306.
Bibliografia
edytuj- W.J. Muszyński, Duch młodych. Organizacja Polska i Obóz Narodowo-Radykalny w latach 1934–1944. Od studenckiej rewolty do konspiracji niepodległościowej, Warszawa 2011
- J. Tomasiewicz: W kierunku nacjokracji. Tendencje autorytarne, totalistyczne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej (1933–1939): narodowcy – narodowi radykałowie – narodowi socjaliści. Katowice 2019