Onkoid
Onkoid onkolit – ziarno zbudowane z jądra, którym jest kawałek skały lub minerału albo fragment muszli, otoczonego koncentrycznie przez serię powłok węglanowych wytworzonych przez sinice. Często definiowany jako odmiana stromatolitu nie przytwierdzona do podłoża.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/OncolitesAlamoBreccia.jpg/220px-OncolitesAlamoBreccia.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Bactroptyxis_trachaea_041811.jpg/220px-Bactroptyxis_trachaea_041811.jpg)
Wielkość onkoidów wynosi od poniżej 1 mm do ponad 10 cm, jednak zwykle mają kilka mm do 2 cm.
Onkoidy powstają w wyniku okresowego, dość częstego obracania obrastanego przez sinice jądra przez falowanie. W wyniku systematycznego obracania powłoki sinicowe rozwijają się ze wszystkich stron. Najstarsze onkoidy znane są z prekambru, choć tworzą się również współcześnie.
Tworzą się w strefie wód o znacznej turbulencji (onkoidy kuliste) lub turbulencji okresowej (onkoidy o nieregularnym ułożeniu lamin), z reguły w płytkich strefach (poniżej 1 metra). Zdecydowana większość onkoidów powstaje w morzach, znane są jednak onkoidy słodkowodne, m.in. z potoków tatrzańskich.
Wapienie zbudowane w dużej mierze z onkoidów noszą nazwę wapieni onkoidowych lub onkolitów.
W Polsce onkoidy występują najliczniej w wapieniach: dewońskich Gór Świętokrzyskich, triasowych Śląska i jurajskich Gór Świętokrzyskich i Tatr.
Zobacz też
edytujBibliografia
edytuj- Jerzy Głazek, Współczesne onkolity w potokach północnego Wietnamu i Tatr Polskich, „Rocz. P.T.Geol.”, XXXV, z. 2, Kraków 1965, s. 221–239 .
- Ryszard Gradziński i inni, Zarys sedymentologii, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1986, ISBN 83-220-0275-0, OCLC 925761433 .
- Wojciech Jaroszewski , Leszek Marks , Andrzej Radomski , Słownik geologii dynamicznej, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1985, ISBN 83-220-0196-7, OCLC 830183626 .