Wikipedia

Operacja Zima ’94

Operacja Zima ’94 (serb.-chorw. Operacija Zima '94 / Операција Зима 94, ang. Operation Winter '94) – połączona operacja wojskowa sił Armii Chorwackiej (HV) i Chorwackiej Rady Obrony (HVO); przeprowadzona między 29 listopada a 24 grudnia 1994 r., w rejonie doliny Livanjsko Polje, w południowo-zachodniej Bośni[3].

Operacja Zima '94
Wojna w Chorwacji
Ilustracja
Plan operacji
Czas

29 listopada–24 grudnia 1994

Miejsce

góry Dinara, dolina Livanjsko Polje, pogranicze chorwacko-bośniackie

Terytorium

Republika Bośni i Hercegowiny

Wynik

zwycięstwo Chorwatów

Strony konfliktu
 Chorwacja
Herceg-Bośnia 		Republika Serbskiej Krajiny
 Republika Serbska
Dowódcy
Ante Gotovina (HV)
Tihomir Blaškić (HVO) 		Radivoje Tomanić
Siły
3000–4000 HV
2000–3000 HVO 		ok. 3500 VRS / SVK
Straty
29 zginęło
19 ciężko rannych
39 lekko rannych
3 zaginęło[1][2] 		nieznane
Położenie na mapie Bośni i Hercegowiny
Mapa konturowa Bośni i Hercegowiny, po lewej znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
Ziemia44°04′12″N 16°34′12″E/44,070000 16,570000

Preludium edytuj

Kryzys w Bihaću edytuj

W listopadzie 1994 r. znacznie pogorszyła się sytuacja w strefie bezpieczeństwa Bihać, gdzie w oblężeniu walczył 5. Korpus Armii BiH z serbskimi siłami VRS / SVK. Serbowie posuwali się cały czas do przodu, a oddziały bośniackie znajdowały się w coraz gorszym położeniu[4]. Upadku strefy bezpieczeństwa obawiały się kraje zachodnie i rząd chorwacki. Bihać był strategicznie istotny, ponieważ rozdzielał Republikę Serbską (RS) i Republikę Serbskiej Krajiny (RSK) na długości 118 km[5] oraz był jedyną przeszkodą dla Serbów do utworzenia bezpośredniego połączenia kolejowego Belgrad–Banja Luka–Knin[6]. Upadek Bihaća wiązałby się z rozbiciem walczącego w tym rejonie 5. Korpusu Armii BiH, pozwoliłby SVK i VRS umocnić swoje pozycje w zachodniej Bośni oraz de facto umożliwiłoby zjednoczenie RS i RSK[7]. W takim wypadku 5. Korpus Armii BiH nie mógłby już zagrażać tyłom SVK przy potencjalnym ataku Chorwatów na Republikę Serbskiej Krajiny, co uczyniłoby go znacznie trudniejszym[8].

Reakcja Chorwacji edytuj

Chorwaci rozważali wsparcie enklawy przez wywarcie nacisku w rejonie Okučani i Kninu, w celu rozciągnięcia sił serbskich, lub przedarcie się przez Slunj i bezpośrednią pomoc Bośniakom. W międzyczasie, 3 listopada 1994 r., w ramach Operacji Cincar, Armia BiH oraz jednostki HVO odbiły miasto Kupres i większość płaskowyżu Kupres, co otworzyło nowy potencjalny wektor ataku dla Chorwatów[9]. Zagrzeb wysłał pierwsze ostrzeżenia Serbom w dniach 10 i 14 listopada, komunikując, że rozważa interwencję zbrojną w przypadku, gdyby Bihać był bliski upadku. Presja dyplomatyczna USA, aby nie rozszerzać wojny, przekonała Chorwatów do powstrzymania się przed spełnieniem zapowiedzi bezpośredniego ataku na RSK[8]. Ostatecznie zdecydowano się wykorzystać sukces Operacji Cincar i przekazać Bihaćowi pośrednią pomoc poprzez połączony atak sił HV i HVO na serbskie pozycje w rejonie Livanjsko Polje i gór Dinara[2]. Gen. Ante Gotovina (dowódca Korpusu Split) zaplanował operację Zima ’94 mającą na celu[10][8][2][9][7]:

  • pośrednie zmniejszenia nacisku na Bihać ze strony serbskiej, która byłaby zmuszona przerzucić dodatkowe siły w rejon chorwackiej operacji
  • w górach Dinara – zniszczenie i odepchnięcie nieprzyjaciela z linii Donji Rujani–Maglaj w kierunku Povirusha–Troglav, a tym samym eliminację zagrożenia możliwym atakiem z flanki z kierunku Rujani–Sinj
  • na wschód od Livanjsko Polje, tj. z kierunku Čelebić–Radanovci–Bogdaši – wypchnięcie sił nieprzyjaciela ze wschodniej krawędzi Livanjsko Polje, ograniczenie ich swobody manewru oraz zabezpieczenie prawej flanki chorwackiej wzdłuż ofensywy na góry Dinara
  • stopniowe rozwinięcie chorwackich pozycji wzdłuż podstawowych kierunków komunikacji na wschód i zachód od Livanjsko Polje; zapewnienie swobody ruchów sił chorwackich przez Livanjsko Polje, rozdzielając siły nieprzyjaciela między góry Dinara a Staretina.

Zadanie bojowe, szacowane na 10–15 dni[2], miało przebiegać wzdłuż 4 kierunków operacyjnych[7]:

29 listopada rozpoczęła się operacja Zima ’94. Dwa dni później, 1 grudnia, chorwacki minister obrony, Gojko Šušak, ponownie ostrzegł, że Chorwaci zainterweniują bezpośrednio przeciwko RSK w razie „jeżeli Chorwacja oceni, że Bihać upadnie”. Ani rozpoczęcie chorwackiej operacji ani wysyłane ostrzeżenia nie dały pożądanego efektu – Serbowie nie zaprzestali ofensywy na Bihać[8].

Siły edytuj

 
Gen. Ante Gotovina – Hrvatska Vojska

Siły chorwackie edytuj

Nominalnie pieczę nad operacją sprawował sztab generalny HVO i generał HVO – Tihomir Blaškić[1][8], ponieważ obecność HV w tym czasie na obszarze Republiki Bośni i Hercegowiny była nielegalna i utrzymywana w ścisłej tajemnicy[11]. HV wystawiło do walki Korpus Split (w Grupie Operacyjnej "Livno"[8]), dowodzony przez gen. Ante Gotovinę[1][7], w którym zaangażowanych mogło być nawet 9 tys. żołnierzy, jednak z powodu rotacji, w jednym momencie w akcji brało ich udział ok. 3–4 tys.[12] Siły HVO, w Grupie Operacyjnej "Kupres", liczyły ok. 2–3 tys. żołnierzy[8]. Nie wszystkie jednostki walczyły od początku; kolejne siły były stopniowo wprowadzane do ofensywy, gdzie powiększały obszar operacji, zabezpieczały flanki oraz brały udział w działaniach obronnych[7]. W operacji walczył również IX Batalion „Rafael Vitez Boban“ Chorwackich Sił Obrony (HOS) – formacji paramilitarnej[6][13]. Istotne wsparcie logistyczne zapewniły śmigłowce Chorwackich Sił Powietrznych z bazy w Divulje. Lotnictwo w trudnych warunkach terenowych i pogodowych transportowało żołnierzy, domy prefabrykowane, żywność, środki medyczne i rannych[7].

Udział Armii Chorwackiej (HV)[9][7][14][6]
Korpus Jednostka Uwagi
Korpus Split 1. Chorwacka Gwardyjska Brygada chorw. 1. hrvatski gardijski zdrug – HGZ
4. Gwardyjska Brygada niektóre bataliony
5. Gwardyjska Brygada niektóre bataliony
7. Gwardyjska Brygada niektóre bataliony
113. Brygada
114. Brygada Piechoty niektóre kompanie
6. Pułk Domobranów
126. Pułk Domobranów
40. Batalion Inżynieryjny
72. Batalion Żandarmerii Wojskowej grupa antyterrorystyczna
14. Dywizjon Artylerii
Udział Chorwackiej Rady Obrony (HVO)[9][7][14][6]
Korpus Jednostka Uwagi
Korpus Tomislavgrad 1. Gwardyjska Brygada
2. Gwardyjska Brygada
3. Gwardyjska Brygada
22. Oddział Dywersyjny
55. Pułk Domobranów
79. Pułk Domobranów
80. Pułk Domobranów
60. Gwardyjski Batalion "Ludvig Pavlović"
Inne Jednostka Specjalna Policji Chorwackiej Republiki Herceg-Bośni – "Gavran" chorw. Udruga Specijalne Policije HR-HB[15]

Siły serbskie edytuj

Siły serbskie, dowodzone przez gen. Radivoja Tomanića[16], składały z ok. 3500 żołnierzy rozmieszczonych na 55 km frontu[8] z 2. Korpusu Krajina VRS[3].

Udział Armii Republiki Serbskiej (VRS)[9][3]
Korpus Jednostka Uwagi
2. Korpus Krajina 5. Brygada Lekkiej Piechoty w rejonie Glamoč
9. Brygada Lekkiej Piechoty w rejonie Bosansko Grahovo

Przebieg edytuj

 
Dolina Livanjsko Polje

Jeszcze przed operacją 4. Gwardyjska Brygada przejęła obszar działania 126. Pułku Domobranów, co dodatkowo zwiększyło bezpieczeństwo miasta Sinj i trasy Sinj–Split, jako potencjalnego kierunku wrogich działań. Atak rozpoczął się po południu 29 listopada, w bardzo wymagających warunkach terenowych i pogodowych (2–3 metrowe zaspy śnieżne[1] i temperatury dochodzące do -30 °C)[7]. Siedem grup bojowych 126. Pułku Domobranów rozpoczęło przenikanie za linię VSK w górach Dinara (wzdłuż granicy chorwacko-bośniackiej[17]), w celu uzyskania przewagi taktycznej poprzez wykorzystanie elementu zaskoczenia i zajęcie tylu wzniesień kontrolowanych przez wroga ile zdołają[18][11]. Ich zadanie, realizowane 29 i 30 listopada, zakończyło się ograniczonym sukcesem (głównie z powodu ekstremalnych warunków pogodowych), choć uważa się, że i tak było to niezwykle istotne dla późniejszego ataku frontalnego i bocznego[11][7].

Po wykonaniu zadania przez jednostki domobranów i rezerwistów, 30 listopada, do ataku w rejonie zachodniego brzegu doliny ruszyła 114. Brygada Piechoty[7] i rozpoczęła się frontalna ofensywa 126. Pułku Domobranów. Kolejne jednostki były włączane sukcesywnie: 3 grudnia – 4. Gwardyjska Brygada HV, 4 grudnia – 80. Pułk Domobranów HVO, 6 grudnia – 7. Gwardyjska Brygada HV. Do 7 grudnia nastąpiła stabilizacja pola bitwy w rejonie gór Dinara, wtedy też rozpoczęła się ofensywa po wschodniej stronie Livanjsko Polje z udziałem 5. Gwardyjskiej Brygady HV, 1. HGZ, 22. Oddziału Dywersyjnego HVO i Jednostki Specjalnej Policji "Gavran"[18]. 7 i 8 grudnia siły chorwackie z sukcesem przejęły kontrolę nad rozległym terenem wzdłuż wschodniej flanki Livanjsko Polje[19][7]. W pierwszych dniach ofensywy generał SVK usiłował wesprzeć 9. Brygadę Lekkiej Piechoty VRS niewielkimi siłami z 7. Korpusu Północnodalmatyńskiego SVK i odeprzeć Chorwatów z powrotem na pozycje początkowe, jednak próby nie powiodły się[19].

 
Góry Dinara

Oddziały w górach Dinara wdarły się na ok. 10–12 kilometrów w głąb pozycji VRS. Jednak na dalekim południowym wschodzie, w rejonie Glamočy, osamotnione jednostki HVO nie były w stanie zdobyć żadnego znaczącego terenu wobec zaciekłej obrony VRS. W ciągu następnych dwóch tygodni, gdy Grupa Operacyjna HV "Livno" utrzymywała presję, a odporność VRS, pomimo wzmocnień z sąsiednich jednostek SVK po drugiej stronie granicy, słabła[7].

Siły VRS podjęły nieudane próby kontrataków w kilku punktach, m.in. 10 grudnia w górach Dinara, odzyskując kontrolę nad kilkoma mniejszymi pozycjami. Chorwaci jednak utrzymali impet i 12 grudnia jednostki 7. Gwardyjskiej Brygady zajęły nowe pozycje. Wkrótce do działań dołączyła 4. i 5. Gwardyjska Brygada. W późniejszym okresie, do 24 grudnia, nastąpiły jedynie niewielkie postępy taktyczne na polu walki[7]. Po kilku lokalnych kontratakach, mających na celu utrzymanie pozycji w środkowym odcinku Livanjsko Polje, Serbowie wycofali się na lepsze pozycje wzdłuż północnego brzegu doliny. Operacja zakończyła się sukcesem Chorwatów[17].

Z powodu licznych wygranych batalii przez Chorwatów, w szczególności zajęcia wsi Grkovci, zdecydowano o przeniesieniu sił VRS z innych obszarów, w tym z rejonu Bihaća, w kierunku Bosansko Grahovo i Glamočy. W ciężkiej śnieżycy, pod koniec grudnia, dwie brygady VRS i dwa bataliony z 1. Korpusu Krajina, Hercegowina i Wschodnia Bośnia zostały rozmieszczone w rejonie Bosansko Grahovo–Glamoč. Przybycie wsparcia zahamowało panikę i ewakuację ludności, szczególnie z obszaru Glamočy. Po otrzymaniu posiłków siły serbskie próbowały dokonać kontrataku w celu wyparcia Chorwatów ze wsi Sajković i Čelebić. Relatywnie częste ataki odznaczały się jednak niską intensywnością, co przekładało się na ich niską efektywność. Serbom nie udało się odzyskać terenów[19].

Rezultat edytuj

Chorwaci, podczas trwającej 27 dni operacji, przejęli obszar o szerokości 10 i głębokości 20 km – zajmując łącznie 200 km². Serbowie zostali wyparci do linii: Zeleno Brdo–Škašin Vrh–Bat–Točila–Grkovci–podnóże góry Mali Orlovac–Orlovac–wioska Nuglašica–Talijanov Vrh–Pitoma Kosa–Tavanak[19]. Pod kontrolą HV i HVO znalazła się znaczna część doliny Livanjsko Polje i gór Dinara. Operacja pozwoliła również na uzyskanie pośredniego dostępu do Kninu – stolicy RSK. Zajęte pozycje zapewniły chorwackiej armii dużą przewagę pod względem taktycznym i operacyjnym nad Serbami oraz otworzyły drogę do dalszych operacji w końcowej fazie wojny, tj. Skok-1, Błyskawica, Skok-2, Lato ’95, Burza, Mistral i Ruch Południowy[7].

Rozdysponowanie dodatkowych sił VRS w rejonie Grahovo–Glamoč było dla serbskich przywódców wysoce niekorzystne, ponieważ osłabiało ofensywę na Bihać. Według pogłosek krążących wśród żołnierzy VRS, ofensywa została wstrzymana do czasu opanowania sytuacji w rejonie Grahovo–Glamoč, lecz później miała być kontynuowana[19]. Operacja Zima ’94 w istotny sposób przyczyniła się do ocalenia enklawy Bihać, gdyż od tej pory Serbowie musieli utrzymywać większe siły w rejonie stolicy RSK – Kninu[20][7][1].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e DA SE NE ZABORAVI Operacija [online], hu-benedikt.hr [dostęp 2020-03-14] (chorw.).
  2. ↑ a b c d Operacija Zima ’94 – akcija koja je oslobodila Livanjsko polje i spasila Bihać [online], Povijest.hr, 23 lutego 2020 [dostęp 2020-03-13] (chorw.).
  3. ↑ a b c Vinković 2018 ↓, s. 43.
  4. ↑ Davor 2010 ↓, s. 51–53.
  5. ↑ Davor 2010 ↓, s. 51.
  6. ↑ a b c d Damir Šarac, Junaci akcije koja je pokrenula konačno slamanje okupatora pričaju o vrlo teškim uvjetima: 'Kad to vidiš, čini ti se da nema šanse, ali kad kreneš, ne osjećaš ništa' [online], slobodnadalmacija.hr, 18 grudnia 2019 [dostęp 2020-03-16] (chorw.).
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p 25th Anniversary of Operation “Winter 94“ [online], Hrvatski vojnik, 20 grudnia 2019 [dostęp 2020-03-13] (chorw.).
  8. ↑ a b c d e f g h CIA 2002 ↓, s. 250.
  9. ↑ a b c d e Davor 2010 ↓, s. 54.
  10. ↑ Vinković 2018 ↓, s. 43–44.
  11. ↑ a b c Branimir Petričević, NAPADAJNI BOJ-ZIMA 94…Započela oslobodilačka operacija hrvatskih snaga “Zima 94” pod zapovjedništvom generala Ante Gotovine [online], Braniteljski portal, 30 listopada 2019 [dostęp 2020-03-16] (chorw.).
  12. ↑ CIA 2002 ↓, przypis nr. 304, s. 261.
  13. ↑ Michael Jukic, DA SE NE ZABORAVI HOS u Domovinskom ratu 1991.-1995. [online], hu-benedikt.hr, 24 lutego 2019 [dostęp 2020-03-16] (chorw.).
  14. ↑ a b Željko Dragašević, DOKUMENTARNI FILM „OPERACIJA ZIMA '94“ [online], Udruga Puma, 9 grudnia 2019 [dostęp 2020-03-16] (chorw.).
  15. ↑ Pero Zelenika, Obljetnica osnivanja Udruge Specijalne policije iz DR HR HB i oslobađanja Kupreške visoravni [online], Bljesak.info, 3 listopada 2014 [dostęp 2020-03-15] (chorw.).
  16. ↑ Marijan Davor, Oluja [online], Podpis listu z 6 grudnia 1994 r., s. 273–274 [dostęp 2020-03-15] (chorw.).
  17. ↑ a b CIA 2002 ↓, s. 250–251.
  18. ↑ a b Krenuli smo 29. studenog 1994. – Kako smo promijenili tijek rata: Operacija ZIMA ’94 [online], Braniteljski portal, 30 listopada 2020 [dostęp 2020-03-17] (chorw.).
  19. ↑ a b c d e Davor 2010 ↓, s. 55.
  20. ↑ Kresimir, KAKO SMO PROMIJENILI TIJEK RATA: Operacija “ZIMA ’94” [online], Kamenjar, 29 listopada 2015 [dostęp 2020-03-18] (chorw.).

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Operacja_Zima_’94&oldid=72167270”