Pałac Paca w Warszawie
Pałac Paca – pałac w stylu późnoklasycystycznym znajdujący się przy ul. Miodowej 15 w Warszawie.
Historia edytuj
Pałac ten został zbudowany w latach 1681–1687 w stylu barokowym na polecenie Dominika Mikołaja Radziwiłła według projektu Tylmana z Gameren. Był własnością rodziny Radziwiłłów do początku XIX wieku (z przerwą w latach 1744–1759 kiedy to należał do biskupa Andrzeja Stanisława Załuskiego i Józefa Andrzeja, jego brata. Dla nich około 1757 wzniesiono nowe oficyny przy ul. Miodowej według projektu Jakuba Fontany. W latach 1762–1775 pałac był dzierżawiony przez Michała Fryderyka Czartoryskiego)[potrzebny przypis].
W pałacu często bywał Stanisław August Poniatowski. 3 listopada 1771, podczas powrotu z tego pałacu na warszawski zamek, został porwany przez konfederatów barskich.
W czasie walk z wojskami rosyjskimi podczas Insurekcji kościuszkowskiej w 1794 roku pałac został częściowo zniszczony. Podczas okupacji pruskiej w latach 1807–1809 w zaniedbanym budynku znajdował się teatr, później zaś koszary wojskowe i lazaret[potrzebny przypis].
Na początku 1821 roku w pałacu odbyła się potajemna uroczystość wprowadzenia polskich poetów romantycznych, Seweryna Goszczyńskiego i Józefa Bohdana Zaleskiego, do Związku Wolnych Polaków. Scenę tę opisał Goszczyński w wierszu Rejtan (1824)[1]. W roku 1823 pałac kupił generał Ludwik Michał Pac, dla którego w latach 1824–1828 został przebudowany według projektu Henryka Marconiego w stylu klasycystycznym. W środkowej części architekt umieścił sześciokolumnowy portyk; zbudował także skrzydła boczne i dwupiętrowe pawilony od strony ul. Miodowej, w miejsce wcześniejszych oficyn, połączone przez trójarkadową, półkolistą bramę. Na potrzeby przebudowy pałacu Pac sprowadził z Berlina rzeźbiarza Ludwika Kauffmanna, który wykonał m.in. płaskorzeźbiony fryz ponad arkadami, umieszczony we wnęce od strony ul. Miodowej. Dzieło zatytułowane „Tytus Flamininus ogłaszający wolność miast greckich na igrzyskach w Koryncie” uchodzi za jedną z najwybitniejszych rzeźb neoklasycystycznych zrealizowanych w Warszawie[2][3][4]. Jego autorstwa są również rzeźby wodzów rzymskich zdobiące elewację pałacu, wykonane w latach 1823–1830[5]. We wnętrzach pałacu urządzono Salę Gotycką i Mauretańską.
Generał Pac wziął udział w powstaniu listopadowym, za co w roku 1835 jego majątek wraz z pałacem został skonfiskowany. Przebudowano jego wnętrza pod kierunkiem Stefana Balińskiego. W latach 1848–1875 w budynku mieściła się siedziba Rządu Gubernialnego. W latach 1875–1939 pałac był siedzibą stołecznego Sądu Okręgowego[6]. W grudniu 1922 roku w Sali Kolumnowej odbył się proces Eligiusza Niewiadomskiego[7]. W 1925 roku pod kierunkiem architekta Oskara Sosnowskiego przeprowadzono restaurację pałacu, wyburzając XIX-wieczne przybudówki i schody od ogrodu[potrzebny przypis].
Pałac częściowo został zburzony podczas II wojny światowej. Odbudowano go w latach 1948–1951 według projektu Czesława Konopki i Henryka Białobrzeskiego, przy czym elewację od strony dziedzińca odbudowano według projektów Marconiego, a elewację ogrodową według zmodyfikowanego oryginalnego barokowego projektu Tylmana z Gameren[potrzebny przypis]. Jest obecnie siedzibą Ministerstwa Zdrowia[2][3].
Architektura edytuj
Przed pałacem znajduje się klasycystyczna brama o półkolistym kształcie z fryzem nad dwiema arkadami i niszą pomiędzy nimi. Budynek został zbudowany na planie kwadratu, w narożnikach posiada cztery pawilony, które od strony ogrodu zwieńczone są barokowymi hełmami. Elewacja od strony dziedzińca od ul. Miodowej utrzymana jest w stylu klasycystycznym z portykiem, natomiast elewacja od strony ogrodu jest barokowa i pochodzi z końca XVII wieku.
Przypisy edytuj
- ↑ Józef Tretiak, Bohdan Zaleski do upadku powstania listopadowego 1802-1831, Kraków 1911, s. 92.
- ↑ a b Piotr Szubert: Ludwik Kaufmann. Culture.pl, 2002-03. [dostęp 2015-10-31].
- ↑ a b Aleksander Gieysztor i inni, Warszawa, jej dzieje i kultura, Aleksander Gieysztor, Janusz Durko (red.), Warszawa: Arkady, 1980, s. 288-289, ISBN 978-83-213-2958-1.
- ↑ Jodok Bär, Kaufmann, Ludwig, [w:] Allgemeine Deutsche Biographie, Band 15, Leipzig: Duncker & Humblot, 1882, s. 476-477 (niem.).
- ↑ Kauffmann Ludwik, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2015-10-31].
- ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 11. Miechowska–Myśliwiecka. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2005, s. 166. ISBN 83-88372-30-0.
- ↑ Marian Marek Drozdowski: Warszawiacy i ich miasto w latach Drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 363.