Panajot Plaku
Panajot Josif Plaku (ur. 17 marca 1919 we wsi Hoçisht k. Devollu, zm. 14 lipca 1966 w Belgradzie[1][2]) – albański generał i polityk komunistyczny.
 generał major
| |
| Data i miejsce urodzenia |
17 marca 1919 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1941–1956 |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy | |
Życiorys edytuj
Był jednym z sześciorga dzieci adwokata Josifa Plaku i Vjollcy[3]. Uczył się w szkole technicznej w Korczy, a następnie w szkole pedagogicznej w Elbasanie, którą ukończył w roku 1939. W tym czasie współpracował z korczańską grupą komunistyczną[4]. W 1942 przyłączył się do ruchu oporu, podobnie jak jego brat Jorgo, który zginął w walce. 12 kwietnia 1942 aresztowany przez włoskie władze okupacyjne za udział w demonstracji patriotycznej[2]. W więzieniu spędził trzy miesiące. 21 lipca 1942 wstąpił do Komunistycznej Partii Albanii[2]. Początkowo pełnił funkcję komisarza jednego z oddziałów partyzanckich, awansując w czasie wojny na stanowisko komisarza dywizji. W latach 1948-1950 studiował w Akademii Sztabu Generalnego im. K. Woroszyłowa w Moskwie[1]. Po powrocie do kraju otrzymał awans na stopień generała i objął dowództwo korpusu. W tym czasie był członkiem Komitetu Centralnego Albańskiej Partii Pracy i deputowanym do Zgromadzenia Ludowego. W 1954 objął stanowisko wiceministra obrony, a w 1956 ministra bez teki[1]. W tym czasie kierował Państwową Komisją Geologiczną[4].
W 1956, w niejasnych okolicznościach (prawdopodobnie wskutek otrucia) zmarł brat Panajota, Kalo, który pełnił funkcję dyrektora przedsiębiorstwa w Sukthu[3]. W kwietniu 1956 w czasie obrad konferencji Komitetu Okręgowego partii w Tiranie, Plaku należał do inicjatorów wystąpienia przeciwko rządom Envera Hodży. Usunięty ze stanowiska ministra i zagrożony aresztowaniem, 17 maja 1957 uciekł do Jugosławii. Według relacji Serveta Tartariego, pełniącego w tym czasie służbę w Straży Granicznej, przekroczenie dobrze strzeżonej granicy była możliwe dzięki doskonałej znajomości terenu i wiedzy na temat rozstawienia posterunków, którą Plaku posiadał jako minister[5]. W tym samym dniu utracił mandat deputowanego do parlamentu.
W czasie pobytu w Jugosławii używał nazwiska Pljaku. Oficjalnie zatrudniony w Instytucie Międzynarodowego Ruchu Robotniczego występował w audycjach radiowych i pisał do czasopisma Borba, gdzie był autorem felietonów pt. Nasilje nad jednom revolucijom, krytykując rządy Envera Hodży w Albanii[6]. Informacje uzyskane od Plaku zostały wykorzystane w serii audycji, przedstawiających dzieje albańskiej partii komunistycznej[7]. Plaku zajmował się także tłumaczeniem albańskich dokumentów partyjnych na język serbski i współpracował z albańskojęzycznym wydawnictwem Rilindja w Prisztinie. Henry Hamm wspomina o planach utworzenia oddziałów partyzanckich złożonych z albańskich ochotników mieszkających w Jugosławii, którymi miał dowodzić gen. Plaku[8]. Planom wyjazdu Plaku do Moskwy miał przeciwstawić się Tito[2].
Panajot Plaku zmarł na atak serca w hotelu w Belgradzie[3]. Według relacji jego żony padł ofiarą zamachu zorganizowanego przez agentów Sigurimi[7]. W 1984 opublikował wspomnienia, które ukazały się po serbsku, a rok później w języku albańskim.
Był żonaty (żona Vjollca, z którą ożenił się w styczniu 1951), miał troje dzieci (córkę i dwóch synów)[6]. W 1957 skierował list do Nikity Chruszczowa z prośbą o pomoc w wydostaniu rodziny z Albanii, ale nie uzyskał odpowiedzi[9].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Kujtim Halili: Fjalor biografik ushtarak. Tirana: 2006, s. 134-135. ISBN 99943-849-2-9. (alb.).
- ↑ a b c d Alqi Koçiko, Dosja e përgjakur e Panajot Plakut [online], gazetadita.al, 22 lutego 2016 [dostęp 2019-10-01] (alb.).
- ↑ a b c Kush është Panajot Plaku, historia e gjeneralit që u lidh me grupet komuniste [online], gijotina.com, 2022 [dostęp 2022-09-21] (alb.).
- ↑ a b Historia e gjeneral-major Panajot Plakut/ Kujtimet e ish-ministrit pa portofol [online], dosja.al [dostęp 2022-12-12] (alb.).
- ↑ Kujtim Boriçi, Ish-kufitari Servet Tartari: Ju rrëfej si u arratis në Jugosllavi Gjenerali Panajot Plaku [online], gazetadita.al [dostęp 2018-01-07] (alb.).
- ↑ a b “Just before he escaped, he was very worried; he suspected the death of his brother and…”/ The rare testimony of the wife of Panajot Plaku, the former minister and general who escaped to Yugoslavia [online], memorie.al [dostęp 2024-03-15] (alb.).
- ↑ a b Gruaja e ministrit të arratisur: Pse e eliminoi Enveri Panajot Plakun [online], arkivalajmeve.com [dostęp 2018-01-07] (alb.).
- ↑ Henry Hamm: Albania-China's beachhead in Europe. Praeger: 1963, s. 67. (ang.).
- ↑ Panajot Pljaku: Nasilje nad albanskom revolucijom. Belgrad: 1984. (serb.).
Bibliografia edytuj
- Kujtim Halili: Fjalor biografik ushtarak. Tirana: 2006, s. 134-135. ISBN 99943-849-2-9. (alb.).
- Panajot Pljaku: Nasilje nad albanskom revolucijom. Belgrad: 1984. (serb.).