Parafia unicka św. Nikity Męczennika w Kostomłotach

parafia bizantyjsko-słowiańska w diecezji siedleckiej

Parafia Unicka pw. św. Męczennika Nikity – parafia w Kostomłotach.

Parafia Unicka pw. św. Męczennika Nikity
Ilustracja
Cerkiew parafialna
Państwo

 Polska

Siedziba

Kostomłoty

Adres

Kostomłoty 15
21-509 Kodeń

Data powołania

1627

Wyznanie

katolickie

Kościół

obrządku bizantyjsko-słowiańskiego

Diecezja

siedlecka

Dekanat

Terespol

Cerkiew

św. Nikity Męczennika

Nadzór

bp Kazimierz Gurda

Proboszcz

ks. Piotr Witkowicz

Wezwanie

św. Męczennika Nikity

Wspomnienie liturgiczne

Odpust św. Nikity 15 września (przenoszony na niedzielę),
Odpust bł. Męczenników Podlaskich (niedziela po święcie Bożego Ciała),
Odpust św. Mikołaja w Pawłowie Starym (pierwsza sobota grudnia)

Położenie na mapie gminy Kodeń
Mapa konturowa gminy Kodeń, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Parafia Unicka pw. św. Męczennika Nikity”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko prawej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Parafia Unicka pw. św. Męczennika Nikity”
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Parafia Unicka pw. św. Męczennika Nikity”
Położenie na mapie powiatu bialskiego
Mapa konturowa powiatu bialskiego, blisko prawej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Parafia Unicka pw. św. Męczennika Nikity”
Ziemia51°58′33″N 23°39′30″E/51,975833 23,658333
Strona internetowa

Jedyna na świecie parafia katolicka obrządku bizantyjsko-słowiańskiego (neounicka). Do parafii w 2017 roku należało 124 wiernych[1]. Cmentarz parafialny znajduje się 500 metrów od cerkwi. Od 2016 roku opiekę duszpasterską i jurysdykcję nad parafią sprawuje biskup Kazimierz Gurda[2].

Historia parafii edytuj

W 1631 roku zbudowano nową unicką cerkiew w Kostomłotach i od tego roku datuje się istnienie parafii. W tymże roku Teodora z Pryłuk wraz z rodziną ufundowała dla cerkwi ikonę świętego Nikity męczennika.

W wyniku rozbiorów Polski granice diecezji zostały dostosowane do granic państwowych i tak parafia w Kostomłotach znalazła się w diecezji chełmskiej. W 1840 roku parafia, którą stanowiła wieś Kostomłoty należała do dekanatu kodeńskiego i liczyła 484 wiernych[3]. W 1852 właściciel Kostomłotów Jan Łaski z własnych funduszy przeprowadził gruntowny remont świątyni parafialnej.

W 1875 roku parafia w Kostomłotach wraz z całą diecezją chełmską na mocy edyktu likwidującego Kościół unicki w granicach Królestwa Polskiego została przez rząd carski oficjalnie włączona do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Wówczas duszpasterzem w parafii był ksiądz Henryk Kaliński. W latach 1875–1915 parafią administrowali duchowni prawosławni, początkowo w strukturach eparchii chełmsko-warszawskiej, a od 1905 – eparchii chełmskiej.

31 stycznia 1927 roku na prośbę części[4] mieszkańców Kostomłotów i okolic decyzją biskupa siedleckiego Henryka Przeździeckiego erygowano parafię greckokatolicką obrządku bizantyjsko-słowiańskiego (neounicką). Tego samego dnia została przez biskupa zatwierdzona rada parafialna. Duszpasterzem kostomłockiej parafii został ksiądz Eugeniusz Różycki pełniący dotychczas urząd proboszcza w parafii greckokatolickiej obrządku bizantyjsko-słowiańskiego w Zabłociu. Utworzona parafia obejmowała następujące wsie: Kostomłoty, Okczyn, Kopytów, Kąty, Kożanówkę, Dobratycze, Kołpin i Ogrodniki z których do neounii przystąpiły 363 osoby[5]. Na zaproszenie biskupa Henryka Przeździeckiego w dniach 25–26 czerwca 1931 roku, neounicką parafię w Kostomłotach odwiedził Wizytator Apostolski obrządku bizantyjsko-słowiańskiego biskup Mikołaj Czarnecki. W tym czasie parafia liczyła 273 osoby[6].

Od początku II wojny światowej do listopada 1941 roku zarekwirowana plebania służyła za kwaterę żołnierzy niemieckich. 22 sierpnia 1940 roku proboszczem w Kostomłotach został ks. Aleksander Przyłucki. Jako zarządca parafii nie dopuścił do ponownego przejęcia cerkwi i plebanii przez prawosławnych.

Po ustaniu działań wojennych 23 maja 1944 roku odbyła się wizytacja kanoniczna parafii, której dokonał administrator diecezji podlaskiej biskup Czesław Sokołowski. W 1947 roku w ramach zorganizowanej przez władze Polski Ludowej akcji „Wisła” niemalże wszystkich mieszkańców parafii kostomłockiej wywieziono na Ziemie Odzyskane. W parafii pozostawiono tylko starców i tych, którym nie pozwalał na to stan zdrowia. Pozostał również ks. Aleksander Przyłucki[7]. 18 listopada 1947 roku parafię wizytował dziekan dekanatu terespolskiego ks. Roman Soszyński, który zapisał w protokole powizytacyjnym: „Cerkiew wymaga remontu, dochodów parafia nie ma bo wiernych wywieziono w olsztyńskie. Ziemia parafialna leży odłogiem”[8]. Ten stan trwał do 1956 roku, kiedy to komunistyczne władze zezwoliły przesiedleńcom okręgu bialskopodlaskiego na powrót do miejscowości, z których zostali wysiedleni.

10 kwietnia 1968 roku na administratora parafii został mianowany ks. Roman Piętka ze Zgromadzenia Księży Marianów. 4 czerwca 1974 parafię wizytował kardynał Stefan Wyszyński. W 1975 roku rozpoczęte zostały gruntowne prace remontowe parafialnej cerkwi oraz budynków należących do parafii. W 1988 roku z okazji 1000-lecia chrztu Rusi parafialna cerkiew została ozdobiona polichromią. W czasie posługi księdza Romana Piętki cerkiew parafialna stała się znanym w Polsce Sanktuarium Unitów Podlaskich odwiedzanym przez licznych pielgrzymów, a także częstym miejscem rekolekcji odbywanych zarówno przez grekokatolików jak i rzymskich katolików zarówno z Polski jak i z zagranicy. W parafii działa Centrum Ekumeniczne które odwiedzają działacze ekumeniczni oraz teologowie, by na odbywających się od kilkunastu lat Spotkaniach Ekumenicznych modlić się o jedność Kościoła. Od 1 września 2007 do 30 czerwca 2019 roku obowiązki proboszcza pełnił ks. Zbigniew Nikoniuk, a od 1 lipca 2019 roku funkcję tę sprawuje ks. Piotr Witkowicz.

Jurysdykcja nad parafią neounicką edytuj

Księża pracujący w parafii edytuj

  • XVIII wiek – ks. Jan Eliaszewicz, proboszcz
  • XIX wiek – ks. Jozafat Terlikiewicz, administrator[9]
  • ?-1875 – ks. Henryk Kaliński
  • 1927 – ks. Eugeniusz Różycki
  • 1927 – ks. Teodor Czystowski
  • 1927 – ks. Eugeniusz Spytecki
  • 1927-1928 – ks. Leon Tychowski
  • 1928 – ks. Mikołaj Szymański-Dobrowolski
  • 1928 – ks. Michał Sułkowski, administrator
  • 1928-1940 – ks. Aleksander Nikolski
  • 1940 – ks. Jan Czornak, proboszcz
  • 1940-1969 – ks. Aleksander Przyłucki, proboszcz
  • 1969-2007 – ks. Roman Piętka, proboszcz
  • 2007 – ks. Maciej Zachara[10]
  • 2007-2019 – ks. Zbigniew Nikoniuk, proboszcz
  • od 2018 – ks. Piotr Witkowicz, proboszcz od 2019

Przypisy edytuj

  1. Dominik Rozkrut i inni, Mały Rocznik Statystyczny Polski 2018, Warszawa: GUS, 16 lipca 2018, s. 114, ISSN 1640-3630.
  2. Unici.pl – Zwierzchnicy Kościoła bizantyjsko-słowiańskiego (neounickiego), unici.pl [dostęp 2017-11-25].
  3. ks. Z. Nikoniuk, Kostomłoty droga ku jedności, s.28
  4. G. J. Pelica, Historia: Kostomłoty - św. Serafina z Sarowa
  5. ks. Z. Nikoniuk, Kostomłoty droga ku jedności, s.43
  6. ks. Z. Nikoniuk, Kostomłoty droga ku jedności, s.45
  7. C. Gawryś, Ruska wiara, s.120-121
  8. ks. Z. Nikoniuk, Kostomłoty droga ku jedności, s.46
  9. Unici.pl
  10. Padrimariani.org. [dostęp 2010-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-09-09)].

Bibliografia edytuj

  • Cezary Gawryś: Ruska wiara. „Więź”, 1988.
  • Maria Giedź: U unitów w Kostomłotach. 1989.
  • Andrzej Tłomacki: Parafia neounicka w Kostomłotach w latach 1918-1994.
  • Tadeusz Wasilewski, Tadeusz Krawczak: Z nieznanej przeszłości Białej i Podlasia. 1990.

Linki zewnętrzne edytuj