Paweł Kubisz
Paweł Kubisz (ur. 12 maja 1907 w Końskiej, zm. 19 sierpnia 1968 w Czeskim Cieszynie) – polski literat, publicysta, polityk i działacz społeczny na Zaolziu i Śląsku Cieszyńskim.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
12 maja 1907 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
19 sierpnia 1968 |
| Narodowość |
polska |
| Język |
polski |
| Dziedzina sztuki |
poezja, proza |
| Ważne dzieła | |
|
Opowieść wydziedziczonych | |
|
| |
| Data i miejsce urodzenia |
12 maja 1907 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
19 sierpnia 1968 |
| Sekretarz | |
| Okres |
od 1930-1944 |
| Przynależność polityczna |
Stronnictwo Ludowe, Bataliony Chłopskie (1940-44) |
Życiorys edytuj
Urodził się w Końskiej w środowisku robotniczym, w polskiej rodzinie Pawła i Anny z domu Krehut. Po ukończeniu szkoły wydziałowej w Cieszynie uczęszczał do seminarium nauczycielskiego w Bobrku koło Cieszyna i w Ostrzeszowie. Ponieważ niektóre wiersze, opublikowane w polskiej prasie, ośmieszały tamtejszych profesorów zmuszony został do opuszczenia szkoły. Po powrocie na Zaolzie kształcił się jako samouk i utrzymywał kontakty z profesorem gimnazjum, poetą Stanisławem Czernikem. Wielki wpływ miała na niego lektura dzieł Stefana Żeromskiego i Juliana Tuwima[1]. W roku 1927 za kolportaż wydawanej przez irredentystów słowackich literatury został przez władze czeskie osadzony na 13 miesięcy w więzieniu w Ołomuńcu, gdzie zachorował na gruźlicę. Po zwolnieniu zajął się pracą dziennikarską. Związał się „Dziennikiem Polskim”, jedynym pismem codziennym mniejszości polskiej w Czechosłowacji. Po wybuchu II wojny światowej został w 1940 aresztowany i osadzony w więzieniu w Cieszynie. Po zwolnieniu przedostał się do Generalnej Guberni. Tam nawiązał łączność z podziemnym ruchem ludowym i jego prasą konspiracyjną (pismem „Wieś”, czasopismami „Odra-Nysa”, „Dziennik Powszechny”). W 1944 został ponownie aresztowany i osadzony w więzieniu na Montelupich w Krakowie.
Po wojnie powrócił w rodzinne strony. Brał udział w organizowaniu polskiego życia literackiego, z biegiem czasu jednak ograniczył się do pracy na Śląsku Cieszyńskim. Pod koniec 1949 roku został redaktorem naczelnym miesięcznika „Zwrot”[2], wydawanego przez Zarząd Główny Polskiego Związku Kulturalno-oświatowego w Czechosłowacji oraz przewodniczącym Sekcji Literacko-Artystycznej przy tymże związku. W 1959 został z powodów politycznych usunięty z zajmowanych stanowisk, a nawet pozbawiony członkostwa w PZKO. W 1959 podjął pracę jako robotnik w hucie trzynieckiej. Po wypadku drogowym przeszedł na rentę inwalidzką. Nie mając możności ogłoszenia czegokolwiek pozostał na uboczu życia literackiego. W 1968 ZG PZKO postanowił go zrehabilitować i przywrócić do praw członkowskich, co nastąpiło po śmierci Kubisza. Zmarł nagle 19 sierpnia 1968 w Czeskim Cieszynie na zawał serca, a jego śmierć w przeddzień interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji zmieniającej się w wyniku Praskiej Wiosny dla wielu Polaków z Zaolzia nabrała niemalże symbolicznego znaczenia[3]. Z żoną Walerią z Kraiczków miał syna Pawła i córkę Annę.
Twórczość edytuj
Paweł Kubisz jest określany jako poeta buntu, gniewu i rozterki, po części z charakteru oraz z doświadczeń życiowych. Z biegiem lat negatywne doświadczenia narastały, przez co stawał się coraz bardziej podejrzliwy i osamotniony. W swej twórczości w sposób sugestywny przedstawił społeczny i narodowy ucisk ludności Śląska Cieszyńskiego od czasów pańszczyźnianych po współczesność. Utwory częściowo pisane gwarą śląską są pełne gniewu i buntowniczego protestu przeciw krzywdzie i uciemiężeniu jednostki.
Wybrane publikacje edytuj
- Kajdany i róże (Frysztat 1927) – tomik poezji
- Przednówek (Czeski Cieszyn 1937, Łódź 1946) – zbiór wierszy
- Pod Godulą w skałach skryte (Czeski Cieszyn 1948) – arkusz poetycki
- Opowieść wydziedziczonych (Czeski Cieszyn 1949) – dramat poetycki
- Rapsod o Oszeldzie (Czeski Cieszyn 1953) – poemat
- Zaszuwierzóny świat (Ostrawa 1972) – zbiór opowiadań i legend
- Aria z zaplutej trumny (niedokończona i niepublikowana)
Przypisy edytuj
- ↑ Kolektyw, Leksykon Polaków w Republice Czeskiej i Republice Słowackiej tom II s.228:IMPUO Opole 2012, 2012.
- ↑ Zahradnik Stanisław, Poprzednicy Zwrotu, Zwrot 5 – 6, 1999.
- ↑ Krzysztof Nowak. 1968: Praska Wiosna i czołgi za Olzą. „Śląsk. Miesięcznik społeczno-kulturalny”. R. XIV, nr 7 (153), s. 14-18, lipiec 2008. Górnośląskie Towarzystwo Literackie w Katowicach. ISSN 1425-3917. (pol.).
Bibliografia edytuj
- Chlebowczyk J., Nad Olzą. Śląsk Cieszyński w wiekach XVIII, XIX i XX, Katowice 1971, s. 184
- Słownik współczesnych pisarzy polskich, t. 2, Warszawa 1964
- Sikora W. Pisarze Zaolzia, Czeski Cieszyn 1992
- Martinek L. „Aria z zaplutej trumny“. O życiu i twórczości Pawła Kubisza. "Zwrot", 2017, nr 6, s. 46-47.
- Martinek L. Paweł Kubisz kontra Piotr Bezrucz. O niektórych aspektach życia literackiego polskiej mniejszości narodowej w okresie międzywojennym. "Kwartalnik Opolski", 2006, nr 4, s. 13-28.