Pejpus
Pejpus, Jezioro Czudzkie (est. Peipsi järv; ros. Чудское озеро, Czudskoje oziero) − jezioro na granicy między Estonią a Rosją. Wraz z jeziorami Lämmijärv (Tiopłoje ros. Тёплое) oraz Pskowskim tworzy jeden zbiornik o łącznej powierzchni 3543 km²[1]. Łącznie ze wspomnianymi stanowi piąte pod względem wielkości jezioro Europy. Jeziora te na znacznym odcinku wyznaczają naturalną granicę państwową pomiędzy Estonią a Rosją[2].
| ||
 Pejpus - zdjęcie satelitarne Landsat | ||
| Położenie | ||
| Państwo |  Rosja Estonia
| |
| Wysokość lustra | 30 m n.p.m. | |
| Morfometria | ||
| Powierzchnia | 3543 km² | |
| Głębokość • średnia • maksymalna |
8 m 17,6[1] m | |
| Objętość | 25 km³ | |
| Hydrologia | ||
| Rzeki zasilające | Piusa, Võhandu, Emajõgi, Koosa, Alatskivi, Kullavere, Tiheda, Mustvee, Avijõgi, Rannapungerja, Alajõgi, Wielikaja | |
| Rzeki wypływające | Narwa | |
Położenie na mapie Estonii  | ||
Położenie na mapie europejskiej części Rosji  | ||
 58°41′N 27°29′E/58,683333 27,483333
| ||
Główne rzeki zasilające: Piusa, Võhandu, Emajõgi, Koosa, Alatskivi, Kullavere, Tiheda, Mustvee, Avijõgi, Rannapungerja, Alajõgi[3].
Główne miasta nadbrzeżne: Gdow, Mustvee, Kallaste.
Właściwy Pejpus ma 2670 km² powierzchni. Rozciągnięty południkowo mierzy 140 km długości, w najszerszym miejscu ma 50 km szerokości. Lustro wody leży na wysokości około 30 m n.p.m. Średnia głębokość 8 metrów, maksymalna nie przekracza 17,6 m[4]. Zamarza od listopada do maja.
Słabo rozwiniętą linię brzegową uzupełniają liczne wyspy, zaś większość brzegów porasta sitowie. Z jeziora wypływa rzeka Narwa, wpadająca do Zatoki Fińskiej[5]. Poprzez rzekę Emajõgi istnieje połączenie z jeziorem Võrtsjärv. Charakteryzują je duże wahania stanu wód[2].
5 kwietnia 1242 roku na zamarzniętych wodach doszło do bitwy między krzyżakami z Inflant a wojskami księcia nowogrodzkiego Aleksandra Newskiego, która powstrzymała ekspansję zakonu na ziemie ruskie[6].
Od XVII wieku największe skupisko staroobrzędowców w Estonii znajdowało się na zachodnim brzegu Jeziora Pejpus[7].
W 2012 r. Estonia i Rosja podpisały w Tallinnie porozumienie dotyczące współpracy na rzecz ochrony stanu wód Jeziora Pejpus oraz rozwoju infrastruktury turystycznej w tym rejonie[8]. W październiku 2013 r. 1400 litrów paliwa wpłynęło do jeziora w wyniku uszkodzenia estońskiego statku badawczego. Zostało wówczas skażone 900 m² wód jeziora[9].
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b Veekogu: Peipsi järv VEE2075600 (est.). Keskkonnainfo. [dostęp 2016-04-05].
- ↑ a b Portal Eesti.pl, Jezioro Pejpus, Eesti.pl, 21 maja 2005 [dostęp 2020-05-24] (pol.).
- ↑ Peipsi järv, Seotud veekogud (est.). Keskkonnaregister. [dostęp 2016-04-05].
- ↑ Peipsi järv (est.). Keskkonnaregister. [dostęp 2016-04-05].
- ↑ Pejpus, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2020-05-24].
- ↑ Kelly De Vries, Martin Dougherty, Iain Dickie, Bitwy epoki średniowiecza : 1000-1500: od Hastings do Konstantynopola, Warszawa: Wyd. Rzeczpospolita, 2008, ISBN 978-83-60192-64-1, OCLC 860467164 [dostęp 2020-05-24].
- ↑ P. Adamczewski, Zarys historii staroobrzędowców w Estoni, [w:] Michał Głuszkowski, Stegfan Grzybowski (red.), Staroobrzędowcy za granicą, wyd. Wyd. 1, Toruń: Wydawn. Nauk. Uniwersytetu Mikolaja Kopernika, 2010, ISBN 978-83-231-2561-7, OCLC 706457835 [dostęp 2020-05-24].
- ↑ Rosja i Estonia ratują Pejpus, estonczycy.pl - Portal o Estonii, 7 listopada 2012 [dostęp 2020-05-24] (pol.).
- ↑ 1,400 litres of diesel fuel spill into Lake Chudskoe from Estonian survey boat, TASS [dostęp 2020-05-24].
Linki zewnętrzneEdytuj
- Peipsi Infokeskus (est.)
- '''Czudzkie''' jezioro, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 880.