Nowogród Wielki
Nowogród Wielki (ros. Вели́кий Но́вгород, Wielikij Nowgorod, w źródłach skandynawskich Holmgård) – miasto w północno-zachodniej Rosji nad rzeką Wołchow; stolica obwodu nowogrodzkiego (przydomek „Wielki” przywrócono oficjalnie w 1998 roku). W 2020 roku miasto zamieszkiwało 224 tys. mieszkańców.
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Obwód | |||||
Burmistrz |
Siergiej Busurin[1] | ||||
Powierzchnia | |||||
Wysokość |
24[4] m n.p.m. | ||||
Populacja (2020) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Nr kierunkowy |
+7 (81 62) | ||||
Kod pocztowy |
173000–173999 | ||||
Tablice rejestracyjne |
53 | ||||
Położenie na mapie obwodu nowogrodzkiego | |||||
Położenie na mapie Rosji | |||||
58°31′N 31°17′E/58,516667 31,283333 | |||||
Strona internetowa |
Historia
edytujNajstarszy ośrodek znajdował się na terenie stanowiska archeologicznego Riurikowo Gorodiszcze (Рюриково городище, „Grodzisko Ruryka”), około 2 km na południe od późniejszego centrum miasta, naprzeciw monasteru św. Jerzego, w miejscu w którym rzeka Wołchow wypływa z jeziora Ilmień. Znajdowała się tam wareska osada handlowa Holmgård, założona w IX wieku. Pełniła ona główną rolę na początkowym odcinku szlaku „od Waregów do Greków”[6].
Według kroniki Nestora Nowogród został zbudowany przez słowiańskie plemię Słowienów[7]. Według kronikarza zagrożenie ze strony Waregów skłoniło mieszkańców do oddania się pod opiekę kniazia Ruryka, który uczynił miasto stolicą w 862 r. Moment ten jest uważany za początek historii Rusi. W XI w. stłumiono bunt pogański inspirowany przez wołchwów.
Republika Nowogrodzka
edytujOd XII wieku stolica Republiki Nowogrodzkiej istniejącej na terenach dzisiejszej północno-zachodniej Rosji w latach 1136–1478. Do 1169 roku Nowogród Wielki był zależny od Wielkiego Księstwa Kijowskiego, od 1169 od Wielkiego Księstwa Włodzimierskiego. Po klęsce sił rusko-połowieckich w bitwie nad Kałką (1223) Batu-chan podbił wszystkie ziemie ruskie z wyjątkiem Nowogrodu Wielkiego, który jednak zmuszony był uznać zwierzchność Mongołów i płacić trybut. W XII – XV wieku Nowogród zajął znaczne tereny położone między Bałtykiem a Uralem a także zachodnią Syberię, tzw. Jugrę.
- Rządy Aleksandra Newskiego
W okresie panowania mongolskiego wodzem dużej rangi i zręcznym politykiem okazał się książę nowogrodzki Aleksander Newski z rodu Rurykowiczów. W 1236 został wybrany księciem Nowogrodu. W tym czasie na zachodzie coraz większe zagrożenie stwarzał Zakon Kawalerów Mieczowych, a z północy zaczęli zagrażać Szwedzi. Aleksander Newski pokonał Szwedów w 1240 roku w bitwie nad Newą, stąd wziął się jego przydomek. W 1242 na zamarzniętym jeziorze Pejpus zwyciężył wojska inflanckiej gałęzi zakonu krzyżackiego i zdobył Psków, co zapobiegło niemieckiej ekspansji na ziemie ruskie. Następnie pokonał najeżdżające Nowogród wojska litewskie.
Będąc doskonałym dyplomatą, jednocześnie zawierał z Tatarami okresowe porozumienia. W 1249 przyjął tytuł księcia kijowskiego, a w 1252 wielkiego księcia włodzimierskiego. W 1257 odbył wraz z Tatarami ekspedycję karną do Nowogrodu powstrzymującego się z wypłatą danin. Aleksander Newski był przodkiem carów rosyjskich. Jego syn Daniel był założycielem moskiewskiej linii Rurykowiczów.
- XIV – XV wiek
W latach 1389–1392 oraz 1407–1412 Republika Nowogrodzka pozostawała w stosunku lennym wobec Korony Królestwa Polskiego, związana osobą brata Jagiełły – Lingwenem. Wojska nowogrodzkie brały udział w bitwie pod Grunwaldem po stronie polskiej. Od 1470 była w unii personalnej z Wielkim Księstwem Litewskim.
W 1478 roku Nowogród Wielki został podbity przez Iwana III Srogiego i wcielony do Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. Miasto za panowania Iwana III cieszyło się specjalnymi przywilejami (podobnie jak Gdańsk w Polsce).
Nowożytność i czasy współczesne
edytujZa panowania Iwana IV Groźnego wstrzymano przywileje, co doprowadziło do potajemnych pertraktacji rady miejskiej z Litwą. Wywiad Iwana IV się o tym dowiedział, co doprowadziło do ekspedycji karnej przeciw miastu i tzw. „masakry nowogrodzkiej”[8][9][10][11]. Przed masakrą Nowogród był jednym z trzech największych miast we władaniu Moskwy i liczył ok. 25-30 tys. mieszkańców. W 1611, podczas wojny moskiewsko-szwedzkiej, miasto zdobyli Szwedzi pod wodzą Jacoba De la Gardie i kontrolowali miasto przez sześć lat do podpisania pokoju w Stołbowie. W 1727 Nowogród został stolicą nowo powstałej guberni nowogrodzkiej Imperium Rosyjskiego. W 1897 miasto liczyło 25 736 mieszkańców, a jego najliczniejszymi mniejszościami byli Żydzi, Polacy, Niemcy i Litwini[12].
Podczas II wojny światowej pod okupacją niemiecką od 1941 do 1944.
W 1904 w Nowogrodzie Wielkim urodził się Bohdan Guerquin – polski architekt, historyk architektury.
Zabytki
edytuj- kreml (lub dietiniec) obwarowany palisadą i fosą;
- Sobór św. Sofii pierwotnie zbudowany z drewna, wzniesiony według tradycji przez pierwszego biskupa Nowogrodu Akima, w czasie panowania Włodzimierza Wielkiego. Kolejna, już murowana, świątynia została wzniesiona w połowie XI wieku. Wewnątrz z tego okresu zachował się obraz przedstawiający cesarza Konstantyna I Wielkiego i jego matkę św. Helenę[13]. Cennym zabytkiem są również XII-wieczne drzwi płockie zwane w Rosji drzwiami korsuńskimi lub magdeburskimi, wykonane w stylu romańskim przez artystów niemieckich. Drzwi płockie ozdobione są płaskorzeźbami przedstawiającymi sceny Ewangelii i podobiznami twórców. Wykonane były w Magdeburgu w latach 1152–1154 na zamówienie ówczesnego biskupa płockiego Aleksandra z Malonne. Nie wiadomo, w jaki sposób znalazły się w Nowogrodzie Wielkim. W katedrze w Płocku od roku 1982 znajduje się ich wierny odlew.
-
Sobór św. Sofii
(1045–1050) -
Kreml w Nowogrodzie Wielkim
-
Sobór św. Mikołaja
-
Cerkiew Trójcy Świętej
-
Kordegarda
-
Pomnik Tysiąclecia Rosji (po 1862)
Gospodarka
edytujW mieście rozwinął się przemysł maszynowy, metalowy, elektroniczny, chemiczny, drzewny, spożywczy, lekki oraz materiałów budowlanych[14].
Miasta partnerskie
edytujZobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Новым мэром Великого Новгорода избран менеджер «Акрона» Сергей Бусурин [online] [dostęp 2021-04-15] (ros.).
- ↑ Великий Новгород [online] [dostęp 2021-04-15] (ros.).
- ↑ Город Великий Новгород [online] [dostęp 2021-04-15] (ros.).
- ↑ Климат : Великий Новгород, Россия [online] [dostęp 2021-04-15] (ros.).
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года [online] [dostęp 2021-04-15] [zarchiwizowane z adresu 2020-08-22] (ros.).
- ↑ Philip Parker Furia ludzi północy. Dzieje świata wikingów', Rebis, Poznań 2019, s. 298
- ↑ Zdeněk Váňa: Świat dawnych Słowian. Antoni Kroh (tłum.). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985, s. 142. ISBN 83-06-01126-0.
- ↑ Рогинский М. Г., Иоганн Таубе И Элерт Крузе. Послание Иоганна Таубе и Элерта Крузе, как исторический источник
- ↑ Коваленко Г.М., Великий Новгород в иностранных сочинениях XV – нач. ХХ века
- ↑ Генрих Штаден. О походе Ивана IV на Новгород (1570 г.)
- ↑ Павел Высокий-Пчела, Повесть о разгроме Новгорода Иваном Грозным
- ↑ Demoscope Weekly - Annex. Statistical indicators reference [online], www.demoscope.ru [dostęp 2019-07-25] .
- ↑ Zdeněk Váňa: Świat dawnych Słowian. Antoni Kroh (tłum.). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985, s. 144. ISBN 83-06-01126-0.
- ↑ Nowogród Wielki, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-09-11] .