Perły jaskiniowe
Perły jaskiniowe – rodzaj pizoidów, będących formami krasu podziemnego, powstającymi na dnie jaskini w zagłębieniach wypełnionych wodą pozostającą w ruchu.
Luźno spoczywające na dnie zagłębienia wodnego w jaskini ziarna obtaczane są przez wytrącony węglan wapnia, w wyniku czego tworzą się wapienne kulki o różnej średnicy, których powierzchnia jest chropowata – pizoidy. Natomiast przy burzliwych ruchach wód jeziorka powstają podobne do pizoidów perły o powierzchni gładkiej i często błyszczącej.
Wielkość pereł jaskiniowych jest różna. Najczęściej spotykane nie przekraczają wielkości ziarna grochu, większe sięgają wymiarów owocu wiśni. W jaskini Cueva del Amistad na Kubie, na górnym, całkiem suchym piętrze jaskini, znaleziono perły których rozmiary dochodziły do wielkości pomarańczy[1].
Materiał stanowiący ośrodek koncentracji może być różny, np. ziarna piasku lub okruchy wapienne. W kubańskiej jaskini Cueva del Pirata znaleziono perły, w których jądrem koncentracji były muszle ślimaków słodkowodnych[1].
Wokół pereł jaskiniowych przez długi czas narastała swoista legenda. Jeszcze w połowie XX w. powszechne było przekonanie, że są one wyjątkową rzadkością. Znany francuski speleolog Norbert Casteret pisał, iż zobaczył je po raz pierwszy po wielu latach bezskutecznych poszukiwań[2]. Każda informacja o odkryciu pereł jaskiniowych była pilnie notowana. Jeszcze w 1961 r. pisano, iż wiadomość o odkryciu w jednej z jaskiń Kaukazu około 30 pereł wywoływała sensację wśród speleologów[3]. Obecnie wiemy, że są to dość często spotykane twory przyrody, występujące również w niektórych jaskiniach polskich.
Występowanie w Polsce
edytuj- Jaskinia Raj w Górach Świętokrzyskich
- Jaskinia Nietoperzowa na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej
- Jaskinia Niedźwiedzia w Sudetach
- Jaskinia Sąspowska w Ojcowskim Parku Narodowym
- Szczelina Chochołowska w Tatrach Zachodnich[1]
- Jaskinia Czarna w Tatrach Zachodnich
- Zamek Książ[4]
- Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach w Tarnowskich Górach oraz odkrywka "Blachówka"[5].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Burchard Przemysław: Perły jaskiniowe, w: "Poznaj Świat" R. X, nr 6 (115), czerwiec 1962, s. 17-18
- ↑ Casteret Norbert: Trente ans sous terre, wyd. Perrin, 1954
- ↑ B.S.: Perły jaskiniowe, w: "Poznaj Świat" R. IX, nr 11 (108), listopad 1961, s. 42
- ↑ Artur Szałkowski: Cenne odkrycie w Wałbrzychu - perły na zamku Książ. polskatimes.pl, 2016-12-25. [dostęp 2016-12-26]. (pol.).
- ↑ Jacek Żeglicki: O budowie geologicznej, rudach i minerałach rejonu Tarnowskich Gór, Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej 1996, s. 29-30.