Perperikon
Perperikon także Hyperperakion i Perperakion[1] – wyciosane w skałach wschodnich Rodopów starożytne miasto, funkcjonujące w okresie od neolitu (II tys. p.n.e.) do końca drugiego państwa bułgarskiego (XIV w.), ok. 16 km od miasta Kyrdżali, obecnie stanowisko archeologiczne; uważane za największy zespół megalityczny na Bałkanach.
.jpg)
| |
| Państwo | |
|---|---|
Położenie na mapie Bułgarii  | |
 41°42′53″N 25°27′55″E/41,714722 25,465278
| |
| Strona internetowa | |
Położenie edytuj
Perperikon znajduje się na skale (470 m n.p.m.) we wschodnich Rodopach, ok. 16 km od miasta Kyrdżali[1].
Historia edytuj
Pierwsze ślady praktyk religijnych w Perperikonie datowane są na wczesną epokę żelaza[2]. Z tego okresu pochodzi wykuty w skale owalny ołtarz o średnicy ok. 2 m[2]. Najprawdopodobniej z tego samego okresu pochodzą nisze skalne, gdzie prowadzono proces produkcji soku z winogron i wina[2].
Najprawdopodobniej pierwsza wzmianka o Perperikonie pochodzi z pism Herodota, który wspomina sanktuarium w Rodopach w opisie kampanii perskiego króla Kserksesa I przeciwko Grekom w 480 r. p.n.e.[2] Herodot pisał o wyroczni, której proroctwa były tak samo wiarygodne jak te wyroczni delfickiej[2]. Wyrocznia w Rodopach miała przepowiedzieć Aleksandrowi Macedońskiemu w IV w. p.n.e. podbój świata[3], w I w. p.n.e. podboje Oktawiana Augusta[2][3]. Podczas wykopalisk w Perperikonie odkryto kompleks architektoniczny z fortecą i akropol z sanktuarium[2].
Miasto funkcjonowało w okresie od neolitu (II tys. p.n.e.) do końca drugiego państwa bułgarskiego (XIV w.)[4]. W IV w. n.e. zostało spalone przez Gotów[3]. Po przejściu Bessów na chrześcijaństwo w V w., Perperikon przechodził kolejne lata rozkwitu[3]. W XIII w. miasto zostało zajęte przez Bizancjum, po czym odzyskane na krótko przez cara Michała I Asena, ponownie stracone i odbite przez cara Iwana Aleksandra[3]. W latach 40. i 50. XIV w. wszystkie fortece w Rodopach przeszły w ręce najemników osmańskich[3]. Perperikon pozostawał przez lata zapomniany[3].
W roku 2000 zaczęto prowadzić tu zakrojone na wielką skalę prace archeologiczne i rekonstrukcyjne[3].
Opis edytuj
Perperikon uważany jest za największy zespół megalityczny na Bałkanach[2]. Składa się z fortecy, akropolu na szczycie wzgórza, pałacu lub świątyni oraz dwóch miast zewnętrznych, na północnym i południowym stoku wzgórza[5].
Skaliste wzgórze otaczają masywne mury fortecy[2]. Na jego szczycie znajduje się akropol, przy czym wiele odkrytych tu budynków nie zostało jeszcze zidentyfikowanych[2]. Do dziś zachowały się ich partery wykute w skale z widocznymi zagłębieniami na drzwi[2]. Pomiędzy pozostałościami budynków znajdują się ulice zachowane w bardzo dobrym stanie[2].
We wschodniej części akropolu odkryto pozostałości świątyni, najprawdopodobniej poświęconej Dionizosowi, która w IV–V w. służyła jako kościół chrześcijański[2]. O funkcji chrześcijańskiej świadczy półkolista apsyda w jej wschodniej części, portal w części zachodniej oraz nienaruszona, bogato zdobiona ornamentami ambona[2]. Na skale widoczny jest orzeł z rozpostartymi skrzydłami oraz inskrypcje w języku greckim, najprawdopodobniej teksty liturgiczne[2]. Kościół najprawdopodobniej funkcjonował do XII w., kiedy został zniszczony przez barbarzyńców[2]. Od świątyni do centrum akropolu prowadziła aleja wyznaczona kolumnami, których pozostałości zachowały się do dziś[2].
Ponadto na wzgórzu odkryto pozostałości dwóch bram po stronie wschodniej i zachodniej[2]. Natomiast w części południowej, 30 m pod akropolem, odnaleziono pozostałości ogromnego kompleksu, do którego prowadzi wykuta w skale, wąska aleja o długości ok. 100 m[2]. Kompleks mógł być pałacem lub siedzibą wyroczni[2]. Zajmował powierzchnię 1700 m² i miał przynajmniej dwa piętra, przy czym do dziś zachowały się pozostałości wykutego w skale parteru z 50 pomieszczeniami[2].
W odległości 30 m od kompleksu znajdują się pozostałości wielkiej hali ceremonialnej[2]. Jej zachodnia cześć jest wykuta w skale[6]. W hali zachowały się pozostałości tronu i ław, nisz nieznanego przeznaczenia oraz systemu kanalizacyjnego[2]. W zachodniej części kompleksu odkryto dwie krypty grobowe, z pięcioma i piętnastoma sarkofagami[2].
Przypisy edytuj
- ↑ a b General Info and Road Map. [w:] www.perperikon.bg [on-line]. [dostęp 2018-05-27]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x Annie Kay: Bulgaria. Bradt Travel Guides, 2015, s. 254–255, seria: Bradt Travel Guides. ISBN 978-1-84162-937-7. [dostęp 2018-05-27]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Chronological Table. [w:] www.perperikon.bg [on-line]. [dostęp 2018-05-27]. (ang.).
- ↑ Bogusław Zieliński: Tradycje pogranicza i przestrzenie tradycji: od komunizmu do postmodernizmu i postkolonializmu. Wydawn. Nauk. Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2008, s. 90, seria: Filologia słowiańska. ISBN 978-83-232-1877-7. [dostęp 2018-05-27]. (pol.).
- ↑ The Acropolis. [w:] www.perperikon.bg [on-line]. [dostęp 2018-05-27]. (ang.).
- ↑ Palace or Temple. [w:] www.perperikon.bg [on-line]. [dostęp 2018-05-27]. (ang.).