Pękacz gruszkowaty
Pękacz gruszkowaty, słupnik gruszkowaty (Phallogaster saccatus Morgan) – gatunek grzybów z rodziny Phallogastraceae[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
pękacz gruszkowaty |
| Nazwa systematyczna | |
| Phallogaster saccatus Morgan J. Cincinnati Soc. Nat. Hist. 15(3-4): 172 (1893) | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Phallogaster, Phallogastraceae, Hysterangiales, Phallomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fung[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1893 r. Andrew Price Morgan na ziemi w USA i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna[1].
W 1982 r. Barbara Gumińska nadała mu polską nazwę słupnik gruszkowaty, w 2003 r. Władysław Wojewoda zarekomendował nazwę pękacz gruszkowaty[2].
Morfologia
edytujW młodym wieku w przybliżeniu kulisty, później maczugowaty, o szerokości 10–20(30) mm i wysokości 10–50(60) mm, wyrastający na wąskim trzonie z przezroczystymi, brudnobiałymi sznurami grzybniowymi. Powierzchnia zewnętrzna różowo-mięsna z naprzemiennie występującymi brudnobiałymi i brązowawymi plamami. Dojrzały bazydiokarp pęka na kilka płatów i staje się widoczna zielona gleba, która wydziela zapach padliny. Na przekroju młodego owocnika widoczne są perydia o różowo-mięsnym kolorze i zielona, przypominająca mózg gleba, która jest podzielona na kilka obszarów mleczno-galaretowatą „masą”[3].
- Cechy mikroskopowe
Bazydiospory cylindryczne do wąskio eliptycznych, gładkie, szkliste do zielonkawych, 4-5,5 × 1,5–2,5 μm. Podstawki cylindryczne, 7–10 × 1,5–4 μm lub 20–25 μm × 4–5 µm, 6–8 zarodnikowe z bardzo krótkimi, ledwo widocznymi sterygmami. Ściana perydium zbudowana z komórek zaokrąglonych do kulistych[3].
Występowanie i siedlisko
edytujPodano występowanie pękacza gruszkowatego w Europie i Ameryce Północnej[4]. W Polsce do 2003 r. podano trzy stanowiska[2], w 2010 następne[5]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek wymierający, którego przeżycie jest mało prawdopodobne, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia[6]. Znajduje się na czerwonych listach również w Niemczech, Słowacji, Czechach[2] i Austrii. Jest rzadki, ale także łatwy do przeoczenia w terenie ze względu na swoje niewielkie rozmiary. Wydzielany zapach padliny jest słaby i też możliwy do przeoczenia[3].
Grzyb naziemny lub półpodziemny[3], w Polsce notowany w lasach mieszanych wśród opadłych liści na wapiennym podłożu[2]. Występuje także w zaroślach, na próchnicy, poboczach dróg, składowiskach drewna. Rozwija się na zgniłym drewnie drzew liściastych i iglastych. Prawdopodobnie jest saprotrofem. Owocniki tworzy od wiosny do wczesnego lata i w tym samym miejscu może pojawiać się przez wiele lat[3].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2023-11-25] (ang.).
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 500, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e Alfred Aron, Josef Flack, Uwe Kozina, Phallogaster saccatus Morgan (Gastromycetes, Hysterangiaceae), die Beutelförmige Gallertnuss, neu für die Steiermark, „Joannea Bot.”, 5, 2006, 23-26język = de [dostęp 2023-11-25].
- ↑ Występowanie Phallogaster saccatus na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-03-19] (ang.).
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-11-25].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 68, ISBN 83-89648-38-5.