Pękacz gruszkowaty

(Przekierowano z Phallogaster saccatus)

Pękacz gruszkowaty, słupnik gruszkowaty (Phallogaster saccatus Morgan) – gatunek grzybów z rodziny Phallogastraceae[1].

Pękacz gruszkowaty
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

Hysterangiales

Rodzina

Phallogastraceae

Rodzaj

pękacz

Gatunek

pękacz gruszkowaty

Nazwa systematyczna
Phallogaster saccatus Morgan
J. Cincinnati Soc. Nat. Hist. 15(3-4): 172 (1893)

Systematyka i nazewnictwo

edytuj

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Phallogaster, Phallogastraceae, Hysterangiales, Phallomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fung[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1893 r. Andrew Price Morgan na ziemi w USA i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna[1].

W 1982 r. Barbara Gumińska nadała mu polską nazwę słupnik gruszkowaty, w 2003 r. Władysław Wojewoda zarekomendował nazwę pękacz gruszkowaty[2].

Morfologia

edytuj
Bazydiokarp

W młodym wieku w przybliżeniu kulisty, później maczugowaty, o szerokości 10–20(30) mm i wysokości 10–50(60) mm, wyrastający na wąskim trzonie z przezroczystymi, brudnobiałymi sznurami grzybniowymi. Powierzchnia zewnętrzna różowo-mięsna z naprzemiennie występującymi brudnobiałymi i brązowawymi plamami. Dojrzały bazydiokarp pęka na kilka płatów i staje się widoczna zielona gleba, która wydziela zapach padliny. Na przekroju młodego owocnika widoczne są perydia o różowo-mięsnym kolorze i zielona, przypominająca mózg gleba, która jest podzielona na kilka obszarów mleczno-galaretowatą „masą”[3].

Cechy mikroskopowe

Bazydiospory cylindryczne do wąskio eliptycznych, gładkie, szkliste do zielonkawych, 4-5,5 × 1,5–2,5 μm. Podstawki cylindryczne, 7–10 × 1,5–4 μm lub 20–25 μm × 4–5 µm, 6–8 zarodnikowe z bardzo krótkimi, ledwo widocznymi sterygmami. Ściana perydium zbudowana z komórek zaokrąglonych do kulistych[3].

Występowanie i siedlisko

edytuj

Podano występowanie pękacza gruszkowatego w Europie i Ameryce Północnej[4]. W Polsce do 2003 r. podano trzy stanowiska[2], w 2010 następne[5]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek wymierający, którego przeżycie jest mało prawdopodobne, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia[6]. Znajduje się na czerwonych listach również w Niemczech, Słowacji, Czechach[2] i Austrii. Jest rzadki, ale także łatwy do przeoczenia w terenie ze względu na swoje niewielkie rozmiary. Wydzielany zapach padliny jest słaby i też możliwy do przeoczenia[3].

Grzyb naziemny lub półpodziemny[3], w Polsce notowany w lasach mieszanych wśród opadłych liści na wapiennym podłożu[2]. Występuje także w zaroślach, na próchnicy, poboczach dróg, składowiskach drewna. Rozwija się na zgniłym drewnie drzew liściastych i iglastych. Prawdopodobnie jest saprotrofem. Owocniki tworzy od wiosny do wczesnego lata i w tym samym miejscu może pojawiać się przez wiele lat[3].

Przypisy

edytuj
  1. a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2023-11-25] (ang.).
  2. a b c d Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 500, ISBN 83-89648-09-1.
  3. a b c d e Alfred Aron, Josef Flack, Uwe Kozina, Phallogaster saccatus Morgan (Gastromycetes, Hysterangiaceae), die Beutelförmige Gallertnuss, neu für die Steiermark, „Joannea Bot.”, 5, 2006, 23-26język = de [dostęp 2023-11-25].
  4. Występowanie Phallogaster saccatus na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-03-19] (ang.).
  5. Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-11-25].
  6. Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 68, ISBN 83-89648-38-5.