Wikipedia

Pięknotka (jasnotowate)

rodzaj roślin

Pięknotka[4], poładnia[5] (Callicarpa L.) – rodzaj roślin należących do rodziny jasnotowatych. Obejmuje ok. 140[6][7]–170[2][8] gatunków.

Pięknotka
Ilustracja
Pięknotka rozwidlona
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

jasnotowate

Rodzaj

pięknotka

Nazwa systematyczna
Callicarpa Linnaeus
Sp. Pl. 111. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

C. americana L.[3]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Pięknotka amerykańska
Kwitnąca pięknotka Bodiniera

Rośliny te występują w strefie tropikalnej i subtropikalnej[6], zwłaszcza w południowej i południowo-wschodniej Azji (w samych Chinach 48 gatunków)[7] oraz północnej Australii[9]. Mniej liczne gatunki rosną w tropikalnej Afryce i Ameryce Środkowej, a bardzo nieliczne w strefie klimatu umiarkowanego w Azji wschodniej (po Japonię na północy) i w Ameryce Północnej[7][9].

Różne gatunki z tego rodzaju uprawiane są jako ozdobne, w szczególności za efektowną z powodu wielkiej ilości fioletowych owoców uważana jest pięknotka Bodiniera w odmianie Giralda (var. giraldii)[9]. Ze względu na konieczność zapylenia krzyżowego dla zawiązania owoców zalecane jest sadzenie krzewów z tego rodzaju w grupach[4]. W strefie klimatu umiarkowanego przemarzają podczas surowszych zim, przy czym za gatunek najbardziej odporny na mrozy uchodzi zarazem najbardziej ozdobny, czyli pięknotka Bodiniera[4].

Niektóre gatunki (m.in. pięknotka amerykańska) są wykorzystywane jako rośliny lecznicze, inne do wyrobu trucizn na ryby[6].

Morfologia edytuj

 
Owoce pięknotki japońskiej odm. luxurians
 
Kwiaty Callicarpa mollis
Pokrój
Krzewy do 3 m wysokości i niewysokie drzewa[9], rzadziej liany[10]. Pędy okrągłe lub czterokanciaste[7] pokryte włoskami gwiazdkowatymi lub tarczkowatymi[4][7], rzadziej pojedynczymi lub haczykowatymi[7].
Liście
Ulistnienie naprzeciwległe (czasem liście wyrastają po trzy w okółku[7]). Liście opadające zimą lub zimozielone[4], wyraźnie ząbkowane lub piłkowane i zaostrzone, zwykle owłosione[9]. Osadzone na krótkich ogonkach[4].
Kwiaty
Drobne, wonne[9], zebrane w gęstych lub luźnych wierzchotkach wyrastających w kątach liści, wsparte lancetowatymi przysadkami. Kielich zrosłodziałkowy, dzwonkowaty, z 4 ząbkami na szczycie (nie powiększa się w czasie owocowania). Korona różowa lub jasnoniebieska[9]. U nasady zrośnięte płatki tworzą rurkę, czasem dzwonkowato rozszerzającą się ku gardzieli, zakończoną czterema łatkami niewiele wystającymi ponad kielich (korona promienista[10]). Cztery pręciki na cienkich nitkach, zwykle wystają rurki korony, z pylnikami jajowatymi lub podługowatymi, otwierającymi się podłużnymi pęknięciami lub okrągłymi porami[7]. Zalążnia złożona z dwóch komór, w każdej komorze z dwoma zalążkami. Szyjka słupka pojedyncza, dłuższa od pręcików, rozgałęziona palczasto w obrębie znamienia[7].
Owoce
Mięsiste, kuliste pestkowce, zawierające cztery pestki z pojedynczymi nasionami[10].

Systematyka edytuj

 
Callicarpa shikokiana
 
Callicarpa tomentosa

Rodzaj umieszczany był w obrębie rodziny werbenowatych Verbenaceae[9], później jasnotowatych Lamiaceae jako takson o niejasnej pozycji taksonomicznej (incertae sedis)[10]. Na The Angiosperm Webpage klasyfikowany jest w obrębie jasnotowatych do monotypowej podrodziny Callicarpoideae Bo Li & Olmstead[2].

Wykaz gatunków[8][4]

Przypisy edytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b c Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-11-16] (ang.).
  3. ↑ a b Callicarpa Linnaeus. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-11-16].
  4. ↑ a b c d e f g Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste. Tom II. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 9-12. ISBN 83-01-11074-0.
  5. ↑ Jerzy Hrynkiewicz-Sudnik, Bolesław Sękowski, Mieczysław Wilczkiewicz, Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych, wyd. 3, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 553, ISBN 83-01-13434-8, OCLC 749776599.
  6. ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 148, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. ↑ a b c d e f g h i Callicarpa L.. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2019-11-16].
  8. ↑ a b Callicarpa. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-11-16].
  9. ↑ a b c d e f g h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 398. ISBN 0-333-73003-8.
  10. ↑ a b c d K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VII. Flowering Plants. Dicotyledons. Lamiales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2004, s. 267-268. ISBN 978-3-642-62200-7.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pięknotka_(jasnotowate)&oldid=70133874”