Pirahã

Pirahã (nazwa własna: Híaitíihí, dosłownie „prości” – to, co obce, jest według nich „zakrzywione”, czyli xapagáiso) – ludność indiańska mieszkająca w brazylijskiej części dżungli amazońskiej nad rzeką Maici. Obecnie plemię liczy – według różnych szacunków – od 200 do 360 osób, choć dawniej było ich o wiele więcej.

Pirahã są łowcami i zbieraczami. Ich religia przypomina wierzenia animistyczne – są przekonani o istnieniu świata duchów, zwanych przez nich xigagaí, „istotami bez krwi”. Uważają też, podobnie jak inne plemiona południowoamerykańskie, że świat podzielony jest na wyższe i niższe strefy. Ich kultura nie posiada jednak wielu innych elementów typowych dla religii, takich, jak rytuały, wiara w życie pozagrobowe czy mitologia (w tym mit o stworzeniu świata).

Język pirahã, którego używają, stał się obiektem zainteresowań lingwistyki w związku z cechami nietypowymi dla innych języków, m.in. brakiem wyraźnego słownictwa związanego z barwami i liczbami.

Kultura Indian Pirahã wykazuje również inne cechy odmienne od pozostałych kultur ludzkich:

• Pirahã nie znają historii swojego plemienia w czasach odleglejszych, niż sięga pamięć najstarszego członka plemienia
• Nie są świadomi pokrewieństwa bardziej odległego niż między rodzeństwem lub rodzicami i dziećmi
• W ich kulturze szczególne znaczenie ma bezpośrednie doświadczenie, np. słowo xibipíío oznacza granicę pomiędzy tym, co jest doświadczane, a tym, co znalazło się już poza zasięgiem zmysłów
• Nie znają sztuki, poza prostymi rysunkami i amuletami do odstraszania demonów
• Okresowo głodzą się (mimo że w dżungli jest pod dostatkiem pożywienia), by stać się tigisái, „twardzi”
• Rzadko śpią przez całą noc, zadowalając się krótkimi (od 15 minut do 2 godzin) drzemkami w różnych porach doby
• W ich języku nie ma prawdopodobnie słów na określenie kolorów; by określić barwy stosują porównania („jak krew”)
• Nie znają liczb. Według niektórych źródeł występują określenia jeden i więcej, według innych (Daniel Everett) liczebniki nie występują wcale, brak nawet słowa „jeden” (możliwe jest jedynie wyrażenie małej lub większej ilości). Próby nauczenia Pirahã liczenia do dziesięciu za pomocą portugalskich liczebników zakończyły się niepowodzeniem.

Linki zewnętrzne

• Strona o plemieniu Pirahã
• Materiały dot. Pirahã zebrane przez badacza Daniela Everetta. llc.illinoisstate.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-01-13)].