Powiat Morawska Ostrawa
Powiat Morawska Ostrawa (cz. Politický okres Moravská Ostrava, niem. Politischer Bezirk Mährisch Ostrau) – dawny powiat (Bezirk) Austro-Węgier na terenie przedlitawskiej prowincji Moraw, a następnie czechosłowacki z siedzibą w Morawskiej Ostrawie, istniejący w latach 1900 do 1941. Obejmował 37,5% powierzchni dzisiejszego miasta Ostrawa, a także gminę Krmelín i gminę katastralną Stará Ves nad Ondřejnicí.
| powiat | |
 Mapa powiatu w 1902 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj | |
| Siedziba | |
| Powierzchnia |
99,37 km² |
Powiat powstał z usamodzielnienia powiatu sądowego (Gerichtsbezirk) z powiatu politycznego misteckiego w 1900 roku, obejmującego 14 gmin w morawskim klinie między Śląskiem Opawskim za rzeką Odrą na zachodzie a Śląskiem Cieszyńskim za rzeką Ostrawicą na wschodzie, natomiast na północy sąsiadował ze Śląskiem Pruskim (ziemia hulczyńska). Jako powiat wyróżniał się na tle wszystkich innych powiatów Czech i Moraw bardzo wysokim stopniem uprzemysłowienia (obejmował około ćwierć Zagłębia Ostrawsko-Karwińskiego) oraz największym odsetkiem ludności nie posługującej się ani językiem czeskim ani niemieckim, mianowicie polskim (ponad 10%), którzy masowo zaczęli przybywać tu za chlebem po kryzysie gospodarczym w latach 70. XIX, głównie z Galicji, kiedy dynamicznie odbudowywał się przemysł górniczy i hutniczy. Otwierano szereg nowoczesnych kopalń, a miejscowa ludność nie była już w stanie spełnić zapotrzebowanie na tanią siłę roboczą. Ulegali oni stosunkowo szybko czechizacji, szczególnie po tym jak na początku XX wieku wybuchł czesko-polski konflikt narodowościowy.
Po uzyskaniu przez Czechosłowację niepodległości powstała idea stworzenia Wielkiej Ostrawy. Projekt z 1919 przewidywał połączenie 15 gmin, w tym 7 najbardziej zurbanizowanych z powiatu Morawska Ostrawa (Przywóz, Witkowice, Mariánské Hory, Zábřeh nad Odrou z Hulvákami, Nová Ves, Hrabůvka). Po szeregu wydanych ustaw i rozwiązaniu szeregu punktów spornych o przynależność nowego tworu administracyjnego do Moraw lub Śląska projekt odchudzono tylko do tychże 7 morawskich gmin, które miały zostać połączone w jedno miasto o nazwie Morawska Ostrawa. Nowa ustawa weszła w życie 1 stycznia 1924. Nowe miasto miało 4029 hektarów i 113 709 mieszkańców. Poza miastem pozostało kilka rolniczych gmin. Od 1 grudnia 1928 powiat należał do ziemi morawsko-śląskiej[1].
W marcu 1939 roku powiat został włączony do Protektoratu Czech i Moraw. W 1941 do Morawskiej Ostrawy przyłączono Hrabovą, Novą Bělę, Starą Bělę i Výškovice z powiatu morawskoostrawskiego, a także powiat sądowy Śląskiej Ostrawy (Śląską Ostrawę, Hruszów, Kończyce Małe, Michałkowice, Muglinów i Radwanice) oraz Kończyce Wielkie z powiatu sądowego frydeckiego. Powiększona Morawska Ostrawa pozostała wszakże powiatem politycznym, w 1945 miastem statutowym, od 1946 pod nazwą Ostrava, ale teren dawnego powiatu politycznego Morawskiej Ostrawy został w 1941 zredukowany do powiatu sądowego o nazwie Moravská Ostrava – západ (Morawska Ostrawa – Zachód, po 1946 1946 Ostrava – západ), w większości podległy miastu (Morawskiej) Ostrawy, jedynie pozostałe poza miastem Proskovice, Stará Ves nad Ondřejnicí i Krmelín podległy powiatu misteckiemu. Powiat sądowy został ostatecznie zlikwidowany po dojściu komunistów do władzy w 1948.
Ludność edytuj
| Dane ogólne | Język potoczny / narodowość | Religia | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rok | Powierzchnia [ha] | Liczba domów | Liczba mieszkańców | czeska | niemiecka | polska | żydowska | inna | cudzoziemcy | rzymskokatolicka | ewangelicka | czechosłowacka | mojżeżowa | inna | bez wyznania |
| 1869[2] | 11 164 | ? | 20 916 | – | – | – | – | – | – | 20 198 | 307 | – | 410 | 1 | 0 |
| 1890[3] | 9 809 | 2 714 | 48 544 | 29 990 | 12 512 | [w rubryce inna] | – | 3 579 | ? | 45 001 | 1 289 | – | 2 232 | 22 | 0 |
| 1900[4] | 9 938 | 4 128 | 87 126 | 46 532 | 24 029 | [w rubryce inna] | – | 13 757 | ? | 79 886 | 2 222 | – | 4 985 | 33 | 0 |
| 1910[5] | 9 938 | 5 051 | 111 186 | 52 254 | 43 246 | 12 849 | – | 57 | 2 780 | 101 625 | 3 229 | – | 6 115 | 217 | 0 |
| 1921[6] | 9 938 | 5 622 | 123 227 | 83 423 | 22 227 | 1 440 | 2 601 | 114 | 13 422 | 96 789 | 5 274 | 3 714 | 6 872 | 529 | 10 049 |
| 1930[7] | 9 937 | 7 429 | 136 949 | 103 525 | 21 914 | 471 | 2 267 | 2 845 | 8 665 | 90 852 | 6 296 | 17 193 | 6 872 | 578 | 15 158 |
Gminy edytuj
(według pierwszego spisu z 1900 roku)
- Altbiela, Bělá Stará
- Altendorf, Stará Ves
- Ellgoth, Lhotka (od 1901 Mariánské Hory/Marienberg)
- Großhrabowa, Hrabová Velká
- Kleinhrabowa, Hrabová Malá, auch Hraboůvka
- Krmelin, Krmelín
- Althof, Starý Dvůr
- Lichtenberg, Světlov
- Mährisch Ostrau, Ostrava Moravská
- Neubiela, Bělá Nová
- Mitrowitz, Mitrovice
- Neudorf, Nová Ves
- Přivoz (od 1903 niemiecka nazwa Oderfurt)
- Proskowitz, Proskovice
- Wischkowitz, Viškovice
- Witkowitz, Vitkovice
- Zabřech, Zabřch
Przypisy edytuj
- ↑ Zákon ze dne 14. července 1927 o organisaci politické správy. (125/1927 Sb.).
- ↑ Bevölkerung und Viehstand der im Reichsrathe vertretenen Königreiche und Länder, dann der Militärgränze nach der Zählung vom 31. December 1869. T. I (Bevölkerung nach Geschlecht, Religion, Stand und Aufenthalt). Wien: K.-k. Hof- und Staatsdruckerei, 1871.
- ↑ Special-Orts-Repertorium von Mähren. Wien: K. k. statistischen Central-Commission, 1893.
- ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, X. Mähren. Wien: Verlag der k. k. Hof- und Staatsdruckerei, 1906.
- ↑ Specialortsrepertorium von Mähren. Bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910. Wien: Verlag der k. k. Hof- und Staatsdruckerei, 1917.
- ↑ Statistický lexikon obcí na Moravě a ve Slezsku. Praha: Státní úřad statistický, 1924.
- ↑ Statistický lexikon obcí v zemi Moravskoslezské. Wyd. 1. Praha: Ministerstvo vnitra – Státní úřad statistický, 1935.