Prazjolit
Prazjolit (prasiolit, kwarc zielony[1][2][3], zielony ametyst[4]) – zielona odmiana kwarcu[5] o charakterystycznym kolorze, który może mieć odcienie od żółtobrązowego do oliwkowozielonego. Jest przezroczysty, stosunkowo miękki, osiągając twardość około 6,5-7 w skali Mohsa. Jego kolor wynika z obecności jonów Fe2+
w strukturze krystalicznej[5]. Jest minerałem rzadkim[4]. Większość prazjolitów dostępnych na rynku wytwarzana jest sztucznie przez ogrzewanie ametystu[5] lub naświetlenie go promieniami gamma z kobaltu-60 lub strumieniem elektronów[4]. Związki zawierające jony Fe3+
są zwykle żółtawe lub pomarańczowe, natomiast związki Fe2+
są zielonkawe[6]. Prazjolit ma wyższą od ametystu zawartość pierwiastków śladowych, zwłaszcza, glinu (> 120 ppm)[7].
_-_P%C5%82%C3%B3czki_G%C3%B3rne,_Poland._1.jpg)
Występowanie oraz powstawanie sztucznego prazjolitu stosowanego w celach jubilerskich edytuj
Na rynku jubilerskim dostępne są dwa główne źródła prasjolitu: ametyst pochodzący z kopalni w Montezumie w stanie Rio Grande do Sul w Brazylii oraz żółtawy kwarc z różnych miejscowości w Brazylii[5]. Ametysty z kopalni Montezuma są poddawane procesowi podgrzewania w temperaturze 400-500 °C, co pozwala uzyskać pożądane intensywne zielone zabarwienie[5]. Proces ten ma na celu zmianę koloru ametystu na prasjolitowy[5]. Z kolei żółtawy kwarc, w celu osiągnięcia zielonego koloru, jest poddawany bombardowaniu izotopem 60Co[5]. Jest on produkowany w Brazylii w ilości kilku ton rocznie[5]. Napromieniowany kwarc zielony, zarówno ten powstały w wyniku podgrzewania ametystu, jak i ten sztucznie przetworzony, może z czasem stracić swój kolor pod wpływem światła słonecznego oraz temperatur przekraczających 150 °C[5]. Dlatego też prasjolit często jest przechowywany w zacienionych miejscach i unika się jego ekspozycji na silne źródła światła oraz temperatury przekraczające 150 °C, aby zachować jego pierwotne zielone zabarwienie[5].
Historia edytuj
Prazjolit pojawił się po raz pierwszy w Stanach Zjednoczonych około roku 1950. Wtedy właśnie jubilerzy zaczęli sprzedawać biżuterię z tzw. „zielonym ametystem” (sztucznym wytworzonym zielonym kwarcem). W rezultacie został nazwany prasjolitem[5].
Występowanie naturalnych prazjolitów edytuj
Prazjolity naturalnie występują najczęściej w geodach i melafirach, znajdowane są w miejscach występowania ametystów i innych kwarców oraz agatów. Pierwszy naturalny prazjolit został odkryty na Dolnym Śląsku. W 1990 roku zespół ukraińskich i polskich naukowców po raz pierwszy opisał okazy występujące w melafirach z Suszyny koło Kłodzka i Płóczek Górnych koło Lwówka Śląskiego[5]. W czerwcu 2013 roku odkryto nowe miejsce występowania prazjolitu – Sokołowiec k. Nowego Kościoła[5]. Sporadycznie występuje także w okolicach Mrówieńca, Pogorzały i Dziećmorowic.
Poza Polską prazjolit został stwierdzony także w[6]:
- Kanadzie (dystrykt Thunder Bay)
- Namibii (Chausib Farm 27 (Rooisand))
- Zambii
- Tanzanii
- USA (New Hampshire i Nevada)
- Brazylii
Galeria edytuj
- Prazjolity
-
Prazjolit z Brazylii -
Prazjolit w geodzie (strefa krustalna) z Płóczek Górnych -
Szlifowany brazylijski prazjolit
_-_P%C5%82%C3%B3czki_G%C3%B3rne,_Poland._2.jpg)
Przypisy edytuj
- ↑ Thomas R. Paradise, The Natural Formation and Occurrence of Green Quartz, „Gems & Gemology”, 18 (1), 1982, s. 39–42, DOI: 10.5741/GEMS.18.1.39 (ang.).
- ↑ Kurt Nassau, Betty E. Prescott, A unique green quartz, „American Mineralogist”, 65 (5-6), 1977, s. 589-590 [dostęp 2023-07-12] (ang.).
- ↑ Prasiolite, [w:] Mindat.org, Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2023-07-12] (ang.).
- ↑ a b c Prasiolite gemstone information [online], Gemdat.org [dostęp 2023-07-12].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Tomasz Praszkier, Piotr Kenis, Piotr Komza, Prasiolite from Sokołowiec area, Kaczawskie Mountains, Lower Silesia, Poland [online], www.spiriferminerals.com [dostęp 2023-07-12] (ang.).
- ↑ a b Prasiolite [online], www.quartzpage.de [dostęp 2023-07-12].
- ↑ Fernando Soares Lameiras, Eduardo Henrique Martins Nunes, Wander Luiz Vasconcelos, Infrared and chemical characterization of natural amethysts and prasiolites colored by irradiation, „Materials Research”, 12 (3), 2009, s. 315–320, DOI: 10.1590/S1516-14392009000300011 (ang.).