Sportowe rajdy konne

Sportowe rajdy konne – jedna z jeździeckich dyscyplin sportowych, uznana za oficjalną przez Międzynarodową Federację Jeździecką (FEI) w 1982 roku. W tej konkurencji jeździec i koń muszą pokonać określony dystans kilkudziesięciu kilometrów w jak najkrótszym czasie. Zwycięzcą rajdu jest para, która pierwsza przekracza linię mety, spełniając równocześnie na trasie normy weterynaryjne. Po każdym odcinku (tzw. "pętli"), jak też przed startem i po zakończeniu rajdu, koń jest poddawany kontroli weterynaryjnej. Tylko pozytywna opinia lekarza weterynarii na każdej bramce umożliwia zawodnikowi kontynuowanie następnego odcinka.

Rajd długodystansowy Uzes 2005

Podstawowe informacje

Jest to stosunkowo młoda dyscyplina jeździecka powstała w Europie w latach 50. XX wieku. Pierwsze zawody odbyły się w Hiszpanii w 1953 roku. W Polsce obecna jest od roku 1986. W roku 1998 w Zjednoczonych Emiratach Arabskich odbyły się Mistrzostwa Świata.

Od czasu uznania przez FEI, dyscyplina rozwija się z powodzeniem, ciesząc się rosnącą popularnością, jako że jest to połączenie treku, bardzo popularnej dyscypliny na Zachodzie Europy i w Stanach Zjednoczonych oraz wyścigu konnego.

Rajdy długodystansowe, zwane też enduransami (od ang. nazwy dyscypliny: "Endurance riding"), organizowane są na całym świecie. Istnieją dwa główne rodzaje rajdów:

• Rajd długodystansowy, o którym mowa w tym artykule,
• Competitive Trail Riding (CTR) – praktycznie nieistniejący w Polsce.

Obecnie nie ma ograniczeń rasy i typu konia biorącego udział w rajdach długodystansowych. Jednakże szczególnie polecane są konie rasy arabskiej i angloarabskiej, ze względu na ich wrodzone predyspozycje do dyscyplin wytrzymałościowych.

Historia

Chociaż potrzeba odbywania długich odcinków na grzbiecie konia istnieje od czasów jego udomowienia, rajdy jako konkurencja sportowa, zostały opracowane w Stanach Zjednoczonych w II połowie XX wieku na podstawie działań kawalerii europejskich (głównie rosyjskich i polskich).

W Europie pierwszą głośna imprezą tego typu był rajd równoległy pomiędzy Berlinem a Wiedniem i z powrotem, zorganizowany w 1892 roku przez cesarza Wilhelma II. Długość do przebycia wynosiła około 570 km. Trasa była dowolna i nie istniały ograniczenia związane z odpoczynkiem czy etapami trasy. Rajd zamienił się w wyczerpujący wyścig, w którym życie straciło 20 koni (startowało 199 oficerów). W roku 1900 pruski rotmistrz Spielberg pokonał konno w ciągu 12 dni Alpy na trasie Saarbrücken – Rzym, przemierzając dziennie ok. 133 km. Obecnie rajdy cechują się ciągle doskonalonymi regulaminami, które umożliwiają rywalizację sportową w zgodzie z dbałością o zdrowie koni.

Wpływ na rozwój tej dyscypliny miały także badania hodowlane, mające na celu wyhodowanie konia o określonych możliwościach, takich jak przenoszenie ciężaru (ładunku, w przypadku konia jucznego, lub jeźdźca dla konia wierzchowego) do 140 kg na odcinku 160 km w jeden dzień. Początki tej dyscypliny, w ramach wspomnianego programu hodowlanego, rozpoczęto w latach 50. od momentu, gdy Wendell Robie przejechał konno z Nevady do Kalifornii drogą kurierów w 24 godziny. Kilka lat później, dyscyplina rajdów długodystansowych zaczęła zyskiwać popularność także i w Europie.

Pierwsze Mistrzostwa Polski zostały rozegrane w 1990 roku w Białymstoku w rajdzie dwudniowym, każdego dnia na dystansie 100 km. Zwyciężczynią była Aleksandra Szulen dosiadająca konia o imieniu Horror. Największym sukcesem Polaków jest 8 miejsce Jerzego Urbańskiego na ogierze Alahar na Mistrzostwach Europy w Montélimar we Francji w 1991 roku.

Zasady rajdu

Odpoczynek przed następną pętlą

Przeprawa przez wodę

Przed rozpoczęciem rajdu, konie poddawane są szczegółowej kontroli weterynaryjnej, określającej zdolność konia do uczestnictwa w wyścigu. Mierzy się jego tętno, liczbę oddechów na minutę, sprawdza odwodnienie, a także ocenia czystość chodu. Wszelkie oznaki okulawienia automatycznie eliminują konia z dalszego uczestnictwa w rajdzie. Tętno konia, w zależności od norm określanych indywidualnie dla każdego odcinka (z racji różnego stopnia trudności) musi spać poniżej limitu, zazwyczaj jest to 64 uderzeń serca na minutę w ciągu 20 minut. Takiej kontroli koń musi zostać poddany w ciągu 30 minut od ukończenia pętli (odcinka rajdu), a czas przygotowań do tego badania (wycieranie, masaż, oprowadzanie w celu uspokojenia tętna i częstości oddechu) jest wliczany do czasu etapu. Wszelkie odstępstwa od normy, jednakże nie zagrażające zdrowiu konia, karane są ujemnymi punktami w klasyfikacji. Po kontroli weterynaryjnej konie są, w żargonie jeździeckim - serwisowane, a więc rozsiodływane, czyszczone, pojone i karmione, a przerwa, zwykle 30 minutowa, nie jest wliczana do czasu przejazdu. Pod tym względem rajdy długodystansowe różnią się od tradycyjnych wyścigów konnych, ponieważ mają na względzie głównie ochronę zdrowia konia i bezpieczeństwo jeźdźca. Niedopuszczalne jest doprowadzenie do przemęczenia zwierzęcia. Ponieważ konie średnio pokonują odcinki w tempie 18–20 km/h, przygotowania do rajdu wymagają długiego czasu i licznych treningów. Wysiłek włożony w jeden tylko rajd na odcinku 80 km, porównywalny jest do wysiłku maratończyków.

Zawodnicy przed startem otrzymują szczegółową mapę trasy, z zaznaczonymi na niej obowiązkowymi przystankami (bramkami) oraz naturalnymi przeszkodami na trasie, takimi jak rowy, łachy piaskowe, strome wzgórza i przeprawy wodne, np. przez rzeki. Tempo pokonywania odcinków jest dowolne, w całości zależy od jeźdźca i jego oceny trudności terenu oraz kondycji wierzchowca. Z tego powodu ważne są wielomiesięczne, a nieraz i wieloletnie treningi, które na trasie pozwalają jeźdźcom wyczuć pierwsze oznaki zmęczenia konia i ocenić przeszkody pod kątem umiejętności i wytrzymałości zwierzęcia. W przypadkach, gdy jeździec chce "odciążyć" konia, ma prawo zejść z siodła i pokonywać z nim część trasy pieszo. Nie jest to karane, jednak linie odcinków oraz mety muszą być pokonywane wierzchem.

Teren, na którym rozgrywany jest rajd (trasa) jest bardzo zróżnicowany, o różnorodnym stopniu trudności na poszczególnych odcinkach. Wszystkie naturalne przeszkody są wyraźnie oznaczone na mapie oraz w terenie, najczęściej za pomocą flag. czerwone flagi po prawej i białe po lewej wytyczają trasę, a jeździec nie może z niej zbaczać ani wykonywać objazdów. W niektórych obszarach, takich jak pustkowia lub obszary leśne, ciężko jest jednoznacznie oznaczyć trasę wyścigu. W takich przypadkach, za trasy rajdu uznaje się drogi utwardzone, jednak nie mogą one przekroczyć odcinka dłuższego niż 10% całej trasy.

Zwycięzcą całego rajdu jest para, która pierwsza przekracza linię mety, a koń zostaje uznany przez weterynarza za zdolnego do kontynuowania. W rywalizacji istotna jest współpraca jeźdźca z grupą tzw. luzaków, którzy w czasie serwisowania pomagają zadbać o konia i sprzęt.

Rodzaje konkursów

Rajdy mogą być jednodniowe lub wielodniowe. Obowiązują ograniczenia wiekowe dla jeźdźców i koni w kolejnych klasach. Klasa zależy od minimalnej średniej odległości pokonywanej każdego dnia. W ramach klasy definiuje się też ilość bramek weterynaryjnych, minimalną prędkość i inne parametry. Wyróżnia się następujące podstawowe kategorie w zależności od długości dystansu:

• klasa LL – dystanse między 10 a 19 km,
• klasa L – dystanse między 30 a 39 km,
• klasa P – dystanse między 40 a 70 km,
• klasa N – dystanse między 80 a 90 km.

Klasy międzynarodowe (poziom trudności oznaczany liczbą gwiazdek):

• W konkursie jednodniowym:
  • CEI * : 80–119 km,
  • CEI **: 120–139 km,
  • CEI ***: 140–160 km i więcej.
• W konkursie dwudniowym:
  • CEI **: 70–89 km,
  • CEI ***: 90–100 km, zdarzają się konkursy trzydniowe o dystansie dziennym między 70 a 80 km.

Skrót CEI oznacza, że ta konkurencja jest zatwierdzona przez Międzynarodową Federację Jeździecką (FEI) jako dyscyplina międzynarodowa.

W Polsce rozgrywa się wszystkie powyższe konkursy, jednakże dla wyrównania szans odbywają się one w dwóch kategoriach wiekowych:

• młodzieżowa, dla jeźdźców poniżej 21 roku życia
• seniorów, dla zawodników powyżej 21 roku życia.

Kategorie juniorów i seniorów różnią się przede wszystkim brakiem obowiązku regulowania wagi w przypadku juniorów. Oznacza to, że ich rząd oraz wyposażenie nie mają ograniczeń wagowych, które obowiązują w konkursie seniorów, dla przykładu masa jeźdźca wraz z siodłem w klasie CEI *** nie może być mniejsza niż 75 kg. W przypadku jeźdźca lekkiego, dokłada się bagaż.

Ubiór i wyposażenie

Rajdy długodystansowe są konkurencją mniej formalistyczną od innych, strój jest w większości dowolny, jednak i tutaj obowiązują pewne normy: obowiązkowy jest kask jeździecki z odpowiednim mocowaniem, spełniający normy bezpieczeństwa AERC I FEI; bryczesy (w kolorze i kroju dowolnym); odpowiednie buty z płaską podeszwą i utwardzanymi czubkami.

"Zawodnicy biorący udział w ceremonii otwarcia zawodów, w czasie trwania konkursu Best Condition oraz w czasie ceremonii rozdania nagród zobowiązani są do noszenia stroju jeździeckiego. Zakazane są dżinsy, sandały, szorty oraz tenisówki. Również luzacy w czasie trwania wyżej wymienionych momentów zobowiązani są do schludnego stroju, bez szortów, dżinsów, sandałów itp. W czasie trwania konkursów zawodnicy powinni być ubrani w stosowny ubiór jeździecki, obowiązkowa jest koszula lub koszulka polo z kołnierzykiem. Luzacy również powinni być obrani schludnie, szorty i sandały nie są dozwolone na terenie bramki weterynaryjnej"

Do jazdy najlepsza jest kulbaka lub siodło typu angielskiego, przede wszystkim wygodne zarówno dla jeźdźca jak i konia. Wielu zawodników do rajdu używa kiełzna typu hackamore oraz ogłowi tzw. kantarowych, z których na bramkach przy serwisowaniu łatwo można wypiąć wędzidło. Na rajd nie należy zabierać sprzętu zupełnie nowego, nie wypróbowanego w terenie, ani też sprzętu starego, zużytego, grożącego zerwaniem. Niedozwolone jest używanie bata ani ostróg.

Konie rajdowe

Koń rajdowy musi mieć psychikę zawodnika i chęć do rywalizacji. Przy tym nie powinno być to zwierzę nadpobudliwe. Budowa konia powinna być proporcjonalna, z mocną kłodą. Dla początkujących polecane są wałachy. Najczęściej w tym sporcie wykorzystuje się konie czystej krwi arabskiej.

Rajdy w Polsce

W Polsce rajdy długodystansowe odbywają się między innymi w Dolinie Gawora. W 2015 roku Marek Tul zorganizował w niej Mistrzostwa Młodych Koni oraz Zawody Ogólopolskie i Zawody Towarzyskie. Od 2016 roku na tym terenie odbywają się Mistrzostwa Polski Seniorów, Mistrzostwa Polski Juniorów i Młodych Jeźdźców, a także Zawody Międzynarodowe, Ogólnopolskie i Zawody Towarzyskie. Twórca zawodów stworzył je po propozycji swoich bliskich, gdy między innymi KJ Lewada w Zakrzowie zrezygnował z organizowania ich, z powodu złego ukształtowania okolicznego terenu.

Zobacz też

• jazda konna w stylu western
• jeździectwo
• ścieżka huculska
• wyścigi konne

Bibliografia

• "ABC jeździectwa" J.M. Kotowski, E. Kaszuba-Warpechowska PWRiL Warszawa 1991
• "Horse Riding Manual" W. Micklem DK London 2005

Linki zewnętrzne

• Strona polskich rajdowców
• Oficjalna strona PZJ dotycząca rajdów długodystansowych
• Szczegóły klasyfikacji dystansów na stronie polskiego enduransu