Republika Užicka
Republika Užicka (serb.-chorw. Ужичка Републикa / Užička Republika) – krótkotrwale istniejące państwo w zachodniej części okupowanej przez Niemcy Serbii istniejące od sierpnia do grudnia 1941 roku, utworzone przez komunistyczną partyzantkę.
| 28 lipca – 1 grudnia 1941 | |||
| |||
| Hymn: Hej, Sloveni (Hej Słowianie!) | |||
| Język urzędowy | |||
|---|---|---|---|
| Stolica | |||
| Ustrój polityczny | |||
| Ostatni prezydent Głównej Rady Ludowej | |||
| Liczba ludności • całkowita |
| ||
| Waluta | |||
| Zajęcie przez partyzantów regionu Užicka |
28 lipca 1941 | ||
| Zajęcie terenów republiki przez siły Osi |
III Rzesza | ||
| Strefa czasowa |
UTC +1 | ||
| |||
.svg)
Historia edytuj
Republika powstała, gdy Narodowa Armia Wyzwolenia Jugosławii zajęła region Užic (między linią Valjevo-Bajina Bašta na północy, rzeką Driną na zachodzie, rzeką Morawą Zachodnią na wschodzie i regionem Sandżaku na południu) – około 10% terytorium Jugosławii.
Partyzanci przenieśli na te tereny swój Główny Sztab. 26–27 września odbyła się narada dowódców powstań ze Słowenii, Hercegowiny, Chorwacji i Bośni. Na spotkaniu podjęto decyzję o zmianie nazwy Głównego Sztabu na Naczelny Sztab i o reorganizacji ruchu oporu, odtąd Sztab stał się kierownictwem wojskowym i politycznym partyzantki. Na obszary republiki przybyły całe rzesze uchodźców, w tym dzieci, osoby starsze i kobiety. Z mężczyzn przybyłych na ten teren po przeszkoleniu wojskowym utworzono oddziały. Wraz z uciekinierami z innych obszarów kraju, pojawiły się bandy samozwańcze zwalczane przez NOVJ. Działania band były wykorzystywane w propagandzie niemieckiej w celu dyskredytacji ruchu oporu[1].
Na wyzwolonym obszarze powołano Narodowo-Wyzwoleńcze Komitety. Otwierały one szkoły, roznosiły broń i żywność, budowały szpitale polowe i przygarniały sieroty po zabitych partyzantach. Niemcy przystąpili do kontrofensywy, na Bałkany sprowadzono dywizje z obszaru Grecji, Francji, ZSRR oraz kolaborantów – ustaszy, czetników, nediczowców i domobranów. Mimo represji siły ruchu oporu ciągle rosły, pod koniec 1941 partyzantka liczyła już 80 tysięcy żołnierzy, przeciwko którym walczyło 400 tysięcy żołnierzy państw Osi[1].
W przededniu walk, lider partyzantki, Josip Broz Tito zaproponował czetnikom pokaźne liczby broni wyprodukowane w fabryce w Užicach. Rozmowy zatrzymał atak na republikę. Z Užic ewakuowano fabryki, magazyn broni czy dokumentację sztabową. Z terenów republiki ewakuowano rannych i chorych oraz wywieziono z niej zapasy żywności i leków. Pokaźne sumy pieniężne partyzantów, 55 milionów dinarów spakowano w 103 worki, które ukryto. Broz opuścił miasto w obliczu nieuchronnej porażki broniących wojsk partyzanckich. Wraz z częścią oddziałów wycofał się do Zlatiboru. Na miejscowość szybko zaczęli nacierać Niemcy, zostali odparci, a dowódca Jugosłowian wycofał się do Čajetiny, po drodze przyjmując do oddziału ponad trzydziestu żołnierzy, którym udało się wycofać[1].
Obrona miasta nie została doceniona w mediach aliantów zachodnich, zamiast tego w radiu nadawano komunikaty o działaniach czetników działających na o wiele mniejszą skalę[1].
Tereny republiki zostały zajęte przez Serbię Nedicia. Oddziały Tito wycofały się w góry. Następną republiką utworzoną przez partyzantów była powstała jesienią 1942 roku Republika Bihaćka, zwana przez Niemców Titolandem – obszar 50 tysięcy kilometrów kwadratowych w okolicach miasta Bihać, kontrolowany przez NOVJ.
Przypisy edytuj
Linki zewnętrzne edytuj
- Serbia, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-06] (ang.).