Sandżak
Sandżak[1] (serb.-chorw. Санџак / Sandžak, tur. Sancak) – region geograficzno-historyczny na pograniczu Serbii i Czarnogóry. Głównym miastem jest Novi Pazar. Region jest zamieszkany przez liczną mniejszość boszniacką.
| |||
Państwa | |||
---|---|---|---|
Stolica | |||
Położenie na mapie |
Sandżak to również nazwa potoczna dzisiejszego okręgu w Serbii – Raszka[2].
Etymologia nazwy
edytujNazwa krainy Sandżak pochodzi od tureckiego słowa Sancak będącego określeniem prowincji Imperium Osmańskiego. W dosłownym tłumaczeniu nazwa ta oznacza sztandar. Przed Turkami w Europie region ten nosił nazwę Raszka, która w serbskiej części używana jest również dzisiaj. Obecnie nazwa Sandżak nie jest oficjalną nazwą żadnej jednostki administracyjnej ani w Serbii ani w Czarnogórze.
Historia
edytujNa terytorium Raszki powstało pierwsze państwo serbskie, utworzony w VIII wieku gród Ras, który był stolicą Serbii do połowy XIII wieku[3]. Do początku XX wieku Sandżak Nowopazarski wchodził w skład Imperium Osmańskiego. W roku 1878 w wyniku ustaleń kongresu berlińskiego został wraz z Bośnią i Hercegowiną okupowany przez wojska austro-węgierskie. W 1908 roku wraz z aneksją Bośni i Hercegowiny wojska Franciszka Józefa opuściły to terytorium. W wyniku pierwszej i drugiej wojny bałkańskiej w latach 1912–1913 Sandżak został podzielony pomiędzy Serbię a Czarnogórę. Po I wojnie światowej obszar Sandżaku został włączony do Królestwa Serbów Chorwatów i Słoweńców. We wczesnych latach istnienia państwa lokalna społeczność muzułmańska często padała ofiarami represji ze strony Serbów i Czarnogórców, co było przyczyną ich stałej emigracji w kierunku Bośni oraz Turcji[4]. Podczas II wojny światowej terytorium Sandżaku znalazło się kolejno pod okupacją włoską i niemiecką. W regionie działały grupy partyzanckie zarówno Czetników, jak również komunistycznych partyzantów Tity oraz oddziałów Milicji Muzułmańskiej pomiędzy którymi dochodziło do walk[3]. Od 1991 Boszniacy dążą do uzyskania autonomii. W październiku 1991 roku miało miejsce referendum w sprawie nadania regionowi autonomii. Po demokratyzacji życia społecznego w Serbii w 2000 roku etniczni Boszniacy zaczęli stopniowo silniej uczestniczyć w życiu politycznym m.in. Rasim Ljajić został ministrem ds. praw człowieka i mniejszości narodowych w Serbii i Czarnogórze[5].
Podział administracyjny
edytujGminy w Serbii
edytujGminy w Czarnogórze
edytujDemografia/Ludność
edytujSandżak jest regionem zróżnicowanym etnicznie. Według spisów powszechnych w Serbii[6]oraz Czarnogórze[7] z 2011 roku liczebność populacji regionu szacowana jest na ok. 390 000 osób, z których większość stanowią Boszniacy (48,4%), kolejne grupy etniczne stanowią Serbowie (33,9%), Czarnogórcy (7,25%), muzułmanie (6,11%) oraz Albańczycy (1,04%).
Gmina | Narodowość | Razem | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Boszniacy | % | Serbowie | % | Czarnogórcy | % | Muzułmanie | % | Albańczycy | % | inni | % | ||
Novi Pazar | 77 443 | 77,13 | 16 234 | 16,17 | 44 | 0,04 | 4102 | 4,08 | 202 | 0,20 | 2385 | 2,38 | 100 410 |
Prijepolje | 12 792 | 34,52 | 19 496 | 52,61 | 16 | 0,04 | 3543 | 9,56 | 18 | 0,05 | 1194 | 3,22 | 37 059 |
Tutin | 28 041 | 90,00 | 1090 | 3,50 | 16 | 0,05 | 1092 | 3,51 | 29 | 0,09 | 887 | 2,85 | 31 155 |
Priboj | 3811 | 14,05 | 20 582 | 75,86 | 119 | 0,44 | 1944 | 7,16 | 3 | 0,01 | 674 | 2,48 | 27 133 |
Sjenica | 19 498 | 73,88 | 5264 | 19,94 | 15 | 0,06 | 1234 | 4,68 | 29 | 0,11 | 352 | 1,33 | 26 392 |
Nova Varoš | 788 | 4,73 | 14 899 | 89,55 | 31 | 0,19 | 526 | 3,16 | 3 | 0,02 | 391 | 2,35 | 16 638 |
serbska część | 142 373 | 59,62 | 77 555 | 32,48 | 241 | 0,10 | 12 441 | 5,21 | 284 | 0,12 | 5893 | 2,47 | 238 787 |
Źródło: spis powszechny Serbii w 2011 | |||||||||||||
Bijelo Polje | 12 592 | 27,34 | 16 562 | 35,96 | 8808 | 19,13 | 5985 | 13,00 | 57 | 0,12 | 2047 | 4,45 | 46 051 |
Berane | 6021 | 17,72 | 14 592 | 42,95 | 8838 | 26,02 | 1957 | 5,76 | 70 | 0,21 | 2492 | 7,34 | 33 970 |
Pljevlja | 2128 | 6,91 | 17 569 | 57,07 | 7494 | 24,34 | 1739 | 5,65 | 17 | 0,06 | 1839 | 5,97 | 30 786 |
Rožaje | 19 269 | 83,91 | 822 | 3,58 | 401 | 1,75 | 1044 | 4,55 | 1158 | 5,04 | 270 | 1,17 | 22 964 |
Plav | 6803 | 51,90 | 2098 | 16,00 | 822 | 6,27 | 727 | 5,55 | 2475 | 18,88 | 183 | 1,40 | 13 108 |
Andrijevica | 0 | 0,00 | 3137 | 61,86 | 1646 | 32,46 | 7 | 0,14 | 1 | 0,02 | 280 | 5,52 | 5071 |
czarnogórska część | 46 813 | 30,81 | 54 780 | 36,05 | 28 009 | 18,43 | 11 459 | 7,54 | 3778 | 2,49 | 7111 | 4,68 | 151 950 |
Źródło: spis powszechny Czarnogóry w 2011 |
Przypisy
edytuj- ↑ Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. KSNG. [dostęp 2019-08-08].
- ↑ Account Suspended [online], raskaoblast.com [dostęp 2017-11-26] .
- ↑ a b Mikucka -Wójtowicz D. Sytuacja mniejszości boszniackiej w Sandżaku – wyzwania i problemy.
- ↑ Morrison K., Political and religious conflict in the Sandzak, s. 2.
- ↑ Helsiński Komitet Praw Człowieka w Serbii, Sandzak: Still a Vulnerable Region, 2004, s. 1–2.
- ↑ 2011 Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Serbia. [dostęp 2021-04-04].
- ↑ 2011 First results Census of Population, Households and Dwellings in Montenegro. [dostęp 2021-04-04].
Bibliografia
edytuj- Helsiński Komitet Praw Człowieka w Serbii, Sandzak: Still a Vulnerable Region, Raport roczny, 2004.
- Mikucka-Wójtowicz D., Sytuacja mniejszości boszniackiej w Sandżaku – wyzwania i problemy. Sprawy Narodowościowe, 2013.
- Kenneth Morrison: Political and Religion Conflict in the Sandžak. Shrivenham: Defense Academy of the United Kingdom, 2008. ISBN 978-1-90596245-7.