Wikipedia

Robert H. Wright

Robert H. Wright (ur. 1906, zm. 1985) – amerykański fizykochemik, twórca koncepcji, leżącej u podstaw wibracyjnej teorii powstawania wrażeń węchowych.

Rys biograficzny edytuj

Robert H. Wright ukończył studia w dziedzinie chemii i fizyki na University of British Columbia. W 1930 otrzymał w McGill University tytuł magistra chemii fizycznej i fizyki, a w 1931 - doktora chemii fizycznej. Kierował zespołem Badania reakcji węchu (The Olfactory Response Investigation) w Radzie ds. Badań Naukowych Kolumbii Brytyjskiej (British Columbia Research Council).

Po odejściu z Rady na emeryturę (1971) R.H. Wright mógł kontynuować badania dzięki hojnemu wsparciu anonimowego sponsora, który zainteresował się jego publikacjami. Prowadził badania we współpracy z fizykami, chemikami i psychologami z Simon Fraser University (SFU) w Vancouver.

University of New Brunswick przyznał R.H.Wrightowi Doktorat Honoris Causa (1973), a Canadian Society for Chemical Engineering – Nagrodę Pamięci R.S. Jane Memorial Lecture Award (1976)[1].

R.H. Wright jest autorem popularnej książki The Science of Smell (1964), wydanej również w wersji polskiej[2], oraz wielu innych publikacji naukowych[3][4]. Niemal wszystkie publikacje dotyczyły przede wszystkim wibracyjnej teorii percepcji zapachu. Koncepcję Wrighta podjął i znacząco rozwinął Luca Turin.

Obszar pracy naukowej edytuj

Przez cały okres działalności zawodowej R.H. Wright interesował się problemami węchu, a przede wszystkim możliwościami wyjaśnienia tych problemów w oparciu o fizykochemiczne cechy cząsteczek odorantów. Sformułował koncepcję, że oscylacje (wibracje), które charakteryzują poszczególne wiązania chemiczne, w szczególny sposób wpływają na chemoreceptory węchowe. Powoduje to powstanie charakterystycznego wzoru elektrochemicznej aktywności mózgu, interpretowanego jako specyficzny zapach.

Wright przypuszczał, że w widmie cząsteczek odorantów występują tzw. „częstości osmiczne” z zakresu 50 – 500 cm−1. Miały one wywoływać zmiany poziomu energetycznego elektronów w cząsteczkach pigmentów (ok. 20 rodzajów), występujących w śluzie nabłonka węchowego. Przejściu elektronów z metastabilnego stanu wzbudzonego do stanu podstawowego miała towarzyszyć zmiana momentu dipolowego cząsteczki pigmentu, wywołująca lokalną depolaryzację najbliższego fragmentu błony komórki węchowej. Koncepcja została opisana w książce The Science of Smell[2] oraz w licznych publikacjach naukowych[3][4].

Pigmenty miały być odpowiedzialne za istnienie ok. 20 zapachów podstawowych, analogicznych do trzech podstawowych barw. Istnienia takich pigmentów doświadczalnie nie potwierdzono. Przeciw hipotezie Wrighta przemawia fakt, że izotopowe wymiany atomów w cząsteczkach odorantów, które wpływają na częstości drgań cząsteczki (zmiana masy), nie powodują zmian zapachu. Hipoteza nie powala też wyjaśnić różnic między zapachem enancjomerów, które mają identyczne widma rotacyjne i oscylacyjne (np. izomery karwonu)[5].

W latach 1990. koncepcję Wrighta znacząco rozwinął Luca Turin, który wskazał teoretyczne, biofizyczne podstawy odbierania wibracji przez receptory[6].

R.H. Wright Award in Olfactory edytuj

Anonimowy sponsor, który finansował badania R.H. Wrighta w latach 1971 – 1985, utworzył na jego cześć specjalny fundusz nagród R.H. Wright Award in Olfactory, wspierający badania węchu. Laureat, wybrany przez międzynarodowy komitet specjalistów, otrzymuje 5000 dolarów nagrody finansowej oraz grant badawczy w wysokości 20000 dolarów.

Pierwszym laureatem R.H. Wright Award in Olfactory (1985, rok śmieci R.H. Wrighta) był dr Karl-Ernst Kaissling z Instytutu Maxa Plancka (Seewlesen, Niemcy), który został wyróżniony za pionierskie badania węchu owadów[7][8].

Po śmierci sponsora nagrody (1987), wdowa - June Linville - postanowiła kontynuować finansowanie badań. Na cześć Roberta H. Wrighta oraz jej zmarłego męża - Franka Allisona Linville'a są przez wiele lat przyznawane nagrody R.H. Wright Award in Olfactory dla wyróżnionych naukowców oraz stypendia dla absolwentów Simon Fraser University[1].

W 1996 R.H. Wright Award in Olfactory przyznano Lindzie B. Buck, która w 2004 została laureatką Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny (wspólnie z Richardem Axelem) za odkrycie wielkiej rodziny genów, kodujących receptory węchowe[9][10].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Dr. Bruce P. Clayman and R. Costanzo: Robert H. Wright (1906-1985). achems.org. [dostęp 2011-01-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-22)]. (ang.).
  2. ↑ a b R.H. Wright: Nauka o zapachu. Warszawa: PWN, 1972. (pol.).
  3. ↑ a b R.H. Wright. Odour and Molecular Vibration. „Nature”, s. 1101-1102, 1961. (ang.). 
  4. ↑ a b Wykaz publikacji według Jon David Kehoe i inni, Acquisition, Review, and Correlation of Odor Literature for the Air & Waste Management Association, EE-6 Odour Committee, Alex Gnyp, www.fivesenses.com, 9 sierpnia 1996 [dostęp 2011-01-15].
    • R. H. Wright. Odor and Molecular Vibration. I Quantum and Thermodynamic Consideration. „J. of Applied Chem.”, s. 611, 1954. (ang.). 
    • R. H. Wright. Odor and Chemical Constitution. „Nature”, s. 173, 1954. 
    • R.H. Wright, C. Reid, H.G.V. Evans. Odor and Molecular Vibration (3). A New Theory of Olfaction Stimulation.. „Chemistry and Industry”, s. 37, 1956. (ang.). 
    • R.H. Wright: The Science of Smell. London: George Allen and Unwin, 1964.
    • R.H. Wright. Odor and Molecular Vibration. „Nature”, 1966. (ang.). 
    • R.H. Wright. Why Is An Odour?. „Nature”, s. 209, 1966. (ang.). 
    • R.H. Wright, A. Robson. Basis of Odor Specifity: Homologues of Benzaldehyde and Nitrobenzene. „Nature”, s. 222, 1969. London. (ang.). 
    • R.H. Wright. Molecular Vibration and the Green Odor. „Journal of Applied Chememical Biotechnology”, 1971. (ang.). 
    • R.H. Wright: Odor and Molecular Vibration: Redundancy in the Olfactory Code. W: Odor Quality and Chemical Structure. 148. Washington, D.C.: American Chemical Society, 1981. (ang.).
  5. ↑ 2.5. Hipotetyczne mechanizmy rozpoznawania zapachów. W: J. Kośmider: Dezodoryzacja gazów i ścieków.. Cz. IV.: Oceny zapachowej jakości powietrza i skuteczności dezodoryzacji. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Politechniki Szczecińskiej, 1990, s. 28-39. (pol.).
  6. ↑ L. Turin. A spectroscopic mechanizm for primary olfactory reception. „Chemical Senses”. 7, s. 217-229, 1997. (ang.). 
  7. ↑ Announce: The first R.H. Wright Award in Olfactory. chemse.oxfordjournals.org, 1985. [dostęp 2011-01-15]. Cytat: Simon Fraser University is pleased to announce the recipient of the first R.H. Wright Award in Olfactory... (ang.).
  8. ↑ Publications Karl Ernst Kaissling MPI Seewiesen. [dostęp 2011-01-15]. (niem.).
  9. ↑ Linda B. Buck; Curriculum Vitae' Selected Honours and Awards. Nobel Prize.org; the Official Web Site, 2004. [dostęp 2011-01-15]. (ang.).
  10. ↑ Linda Buck, Richard Axel, A novel multigene family may encode odorant receptors: a molecular basis for odor recognition, „Cell”, 65 (1), 1991, s. 175-187, DOI: 10.1016/0092-8674(91)90418-X, PMID: 1840504.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Robert_H._Wright&oldid=68665380”