Sędzioł asamski
Sędzioł asamski[3] (Harpactes wardi) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny trogonów (Trogonidae). Występuje w południowo-wschodniej Azji. Nie jest zagrożony wyginięciem.
| Harpactes wardi[1] | |
| (Kinnear, 1927) | |
 Samiec; Arunachal Pradesh, Indie | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
sędzioł asamski |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
Taksonomia edytuj
Po raz pierwszy gatunek opisał szkocki zoolog i ornitolog Norman Boyd Kinnear. Opis ukazał się w 1927 na łamach „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. Holotyp pochodził z północnej Mjanmy (koordynaty: 28°08′N 97°20′E/28,133333 97,333333, wysokość około 2430 m n.p.m. <8000 stóp>), prawdopodobnie była to samica. W posiadanie okazu wszedł wpierw Frank Kingdon-Ward. Sam okaz został odstrzelony łukiem przez tubylca 29 października 1926, a następnie ofiarowany właśnie Kingdon-Wardowi. Kinnear przydzielił sędziołowi asamskiemu nazwę Pyrotrogon wardi[4]. Obecnie (2022) akceptowana przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny nazwa to Harpactes wardi. Gatunek monotypowy[5][6].
Morfologia edytuj
.jpg)
Długość ciała wynosi 35–38 cm, masa ciała 115–120 g[5]. Wymiary szczegółowe holotypu: długość skrzydła 175 mm, ogona 228 mm, skoku 17 mm, widocznej górnej krawędzi dzioba 18 mm[4]. Występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu. U samca dziób ma głęboką, różową barwę, występuje jasnoniebieska obrączka oczna. Głowę, pierś i górne partie ciała porastają pióra łupkowoszare, miejscami widać kasztanowy odcień. Czoło i brew czerwonoróżowe[5]. Spód ciała i zewnętrzne sterówki również mają różowy kolor. Samica jest ogółem bardziej brązowa, do tego czoło ma nie różowe, a żółte[7]. Ponadto jej trzy zewnętrzne pary sterówek są w około ⅔ czarne na chorągiewkach wewnętrznych i w ½ czarne na chorągiewkach zewnętrznych – pozostałe części mają złocistożółty kolor. Głowa, szyja i grzbiet są, według autora opisu holotypu, ciemnooliwkowe; kuper jaśniejszy. Lotki I rzędu czarne, lotki 2–7 mają wąską, białą krawędź. Pierś i gardło samicy są oliwkowobrązowe ze śladami żółci, za to brzuch, okolice kloaki i pokrywy podogonowe mają jaskrawy, żółtopomarańczowy kolor[4].
Zasięg występowania edytuj
Zasięg występowania sędzioła asamskiego rozciąga się od Bhutanu i północno-wschodnich Indii poprzez północną i wschodnią Mjanmę po południowe Chiny (zachodni Junnan). H. wardi podawany był również z północnego Wietnamu (dawny Tonkin), jednak brak współczesnych obserwacji[5]. Ogółem występuje on we wschodnich Himalajach. W Bhutanie występuje lokalnie i nielicznie, jednak bywa regularnie obserwowany także i współcześnie. W Indiach wykazany ze stanów Arunachal Pradesh, Bengal Zachodni i Sikkim, prawdopodobnie występuje tylko lokalnie i jest rzadki. W Mjanmie sędzioły asamskie bywały lokalnie pospolite na północy kraju, ale brak współczesnych obserwacji i w skali krajowej przypuszczalnie są rzadkie[8].
Ekologia edytuj
Środowiskiem życia sędziołów asamskich są niższe piętra, podszyt i zarośla bambusów w subtropikalnych lasach[5] wiecznie zielonych. Obserwowane były na wysokości 1500–3200 m n.p.m., prawdopodobnie podczas zimy schodzą na niższe wysokości, do 1220 m n.p.m. w niektórych miejscach[8]. Pożywienie stanowią bezkręgowce, w tym ćmy, patyczaki, prostoskrzydłe i chrząszcze; zjadają również jagody. Osobniki w kondycji rozrodczej były znajdywane późnym marcem i wczesnym kwietniem, poza tym brak informacji o rozrodzie[5].
Status zagrożenia edytuj
IUCN od 2023 roku uznaje sędzioła asamskiego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern; stan w 2023)). Wcześniej, od 2000 roku był uznawany za bliski zagrożenia (NT, Near Threatened). Ta ranga była otrzymana także w 1988, a w latach 1994 i 1996 miał status narażonego na wyginięcie (VU, Vulnerable). Według BirdLife International populacja ma trend spadkowy. Zagrożeniem dla gatunku jest wycinka lasów oraz naprzemienne zakładanie upraw i oczekiwanie, aż roślinność wróci do poprzedniego stanu (shifting cultivation), prawdopodobnie również polowania[8].
Przypisy edytuj
- ↑ Harpactes wardi, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Harpactes wardi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: Paweł Mielczarek, Marek Kuziemko: Rodzina: Trogonidae Lesson, 1828 - trogony - Trogons (wersja: 2019-07-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2019-11-13].
- ↑ a b c K. N. Kinnear. Pyrotrogon wardi, sp. nov.. „Bulletin of the British Ornithologists' Club”. 47, s. 112, 1927.
- ↑ a b c d e f Collar, N.: Ward's Trogon (Harpactes wardi). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2015). [zarchiwizowane z tego adresu (22 grudnia 2015)].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-12-19]. (ang.).
- ↑ Richard Grimmett, Carol Inskipp, Tim Inskipp: Birds of the Indian Subcontinent: India, Pakistan, Sri Lanka, Nepal, Bhutan, Bangladesh and the Maldives. Bloomsburry Publishing, 2013, s. 236. ISBN 978-1-4081-6264-4.
- ↑ a b c Species factsheet: Harpactes wardi. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-12-14]. (ang.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Ilustracja przedstawiająca dymorfizm płciowy u ptaka z Les Oiseaux de l'Indochine Française
