Sławomir Użupis
Sławomir Franciszek Jerzy Użupis[1] (ur. 17 maja[a] 1891 we Władysławowie, zm. 16 września 1920 w Augustowie) – kapitan piechoty Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy.
| |
 kapitan piechoty
| |
| Data i miejsce urodzenia |
17 maja 1891 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
16 września 1920 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
dowódca kompanii |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys edytuj
Urodził się 17 maja 1891 we Władysławowie, ówczesnym mieście powiatowym guberni suwalskiej, w rodzinie Franciszka i Heleny z Doruchowskich[1][2][3]. Był bratem Eugeniusza ps. „Zagórski” (1889–1914), podporucznika Legionów Polskich, odznaczonego pośmiertnie Orderem Virtuti Militari i Krzyżem Niepodległości[4].
W 1911 zdał egzamin maturalny w Prywatnej Siedmioklasowej Szkole Handlowej w Suwałkach[5]. Jako stypendysta Towarzystwa Pomocy dla byłych wychowańców Prywatnej Siedmioklasowej Szkoły Handlowej w Suwałkach studiował elektrotechnikę w Szkole Centralnej w Paryżu[5].
W czasie I wojny światowej walczył w szeregach 147 Samarskiego Pułku Piechoty, który wchodził w skład 37 Dywizji Piechoty[6]. Awansował z chorążego na porucznika[1]. Był dwa razy ranny lub kontuzjowany[1]. Później służył w II Korpusie Polskim w Rosji[7][8].
W trzeciej dekadzie grudnia 1918 na czele kompanii złożonej z członków Polskiej Organizacji Wojskowej wstąpił do organizującego się w Zambrowie 1 pułku strzelców suwalskich[9]. Później objął dowództwo pułkowej kompanii karabinów maszynowych[9][10]. Następnie został przydzielony do 1 pułku czołgów, w którym od 11 marca do 13 września 1920 dowodził kompanią reperacyjną[11]. 19 sierpnia 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu kapitana, w piechocie, w grupie oficerów byłych Korpusów Wschodnich i byłej armii rosyjskiej[12].
16 września 1920 w Augustowie został przemocą wyprowadzony przez ułanów 3 pułku ułanów z siedziby Dowództwa Miasta na ulicę i bestialsko zamordowany za to, „że przebił bagnetem ułana 3 pułku, który mu ubliżył. Kapitan Użupis był już wówczas aresztowany i znajdował się pod strażą, oprócz tego w lokalu dowództwa miasta było 15 oficerów, którzy nie potrafili obronić mordowanego oficera”[13][b].
Nieco inaczej okoliczności śmierci opisał Stanisław Staniewicz na łamach „Naszego Głosu”: 16 IX kapitan Użupis zakłół bagnetem przechodzącego ulicą żołnierza za nieoddanie mu honorów. Oficerowie aresztowali Użupisa i osadzili go w klubie na rynku. Oburzeni za dokonane morderstwo ułani wdarli się do klubu, poturbowali Użupisa i zbitego zrzucili z piętra na rynek, gdzie czekający ułani zarąbali go pałaszami. Po chwili 2 trupy znalazły się w trupiarni szpitala. Wypadek ten wywołał przygnębiające wrażenie wśród oficerów Wojska Polskiego[15].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Walecznych po raz pierwszy – 1922[16][17][7]
- Medal Niepodległości – pośmiertnie 25 lipca 1933 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[18][3][19]
- Medal Zwycięstwa – pośmiertnie 12 grudnia 1921[8]
- Odznaka „Znak Pancerny” nr 34 – pośmiertnie 19 marca 1933[20]
- Order Świętego Stanisława 3 stopnia z mieczami i kokardą – 14 lutego 1917[6]
Został odznaczony lub był przedstawiony do odznaczenia Orderem Odrodzenia Polski[21].
Uwagi edytuj
- ↑ Według kalendarza juliańskiego urodził się 5 maja[1]. Zobacz daty nowego i starego porządku.
- ↑ Na „Lista strat Wojska Polskiego” figuruje jako kapitan 1 pułku czołgów poległy 16 września 1920 w Augustowie[14]. W referacie Ignacego Boernera z 16 listopada 1920 podano błędną datę zabójstwa kapitana Użupisa „24 listopada”
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-08-27]..
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-08-27]..
- ↑ a b Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-08-27]..
- ↑ Helena Doruchowska mieszkała w Sieradzu, a następnie w Wilnie przy ul. Sokolej 12. Odznaczenie z dyplomem wysłano 31 marca 1939. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-08-27]..
- ↑ a b Matusiewicz 2007 ↓.
- ↑ a b Памяти героев Великой войны 1914–1918 : Поиск героев войны : Ужупис Георгий. Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej Zarząd ds. utrwalenia pamięci poległych w obronie Ojczyzny. [dostęp 2022-08-27]. (ros.).
- ↑ a b Lista odznaczonych 1935 ↓, s. 74.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 14 kwietnia 1922, s. 269.
- ↑ a b Jednodniówka 1923 ↓, s. 5.
- ↑ Smoleń 1929 ↓, s. 5.
- ↑ Piwoszczuk 1935 ↓, s. 13.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 32 z 25 sierpnia 1920, s. 781.
- ↑ Ignacy Boerner: Referat „Morale własnego wojska”. [w:] sygn. 701/2/12, s. 167 [on-line]. Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce, 1920-11-16. [dostęp 2022-08-27].
- ↑ Lista strat 1934 ↓, s. 934.
- ↑ Stanisław Staniewicz. Z pamiętnika 1920 r.. „Nasz Głos”. 8 (62), s. 86, sierpień 1937. Augustów: Związek Nauczycielstwa Polskiego w Augustowie..
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 6 maja 1922, s. 348.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-08-27]..
- ↑ M.P. z 1933 r. nr 171, poz. 208.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-08-27]..
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 19 marca 1933, s. 73.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-08-27]..
Bibliografia edytuj
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1934.
- Lista odznaczonych Krzyżem Walecznych o nieznanych adresach. Warszawa: Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1935.
- Ilustrowana jednodniówka 41 Suwalskiego pułku piechoty. Wydana w dniu wręczenia sztandaru 3 czerwca 1923. Henryk Gorgoń (red.). Suwałki: 1923.
- Andrzej Matusiewicz. Prywatna Siedmioklasowa Szkoła Handlowa w Suwałkach (1906–1914). „Rocznik Augustowsko-Suwalski”. 7, 2007. Suwałki. ISSN 1730-9875.
- Michał Piwoszczuk: Zarys historji wojennej 1-go pułku czołgów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1935, seria: Zarys historii wojennej formacji polskich 1918–1920. OCLC 891303951.
- Ludwik Smoleń: Zarys historji wojennej 41-go suwalskiego pułku piechoty im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.