Służba branżowa w rolnictwie

Służba branżowa w rolnictwie – pojęcie obejmujące pracowników poradnictwa rolniczego zatrudnionych w sektorze rolno-spożywczym, w rolniczych związkach branżowych, w jednostkach spółdzielczych i usługowych, których celem jest udzielanie pomocy fachowej producentom rolnym. Poradnictwo nakierowane jest na rolników indywidualnych, którzy dostarczają towary, produkty rolne lub surowce do zakładów przetwórczych i skupowych. Służba branżowa w rolnictwie różni się od państwowych służb doradczych tym, że jest finansowana pośrednio przez zatrudniające ich jednostki organizacyjne, natomiast służby rolne i doradcze są finansowane bezpośrednio z budżetu państwa.

W skład służby branżowej w rolnictwie wchodziły służby poradnictwa surowcowego spółdzielni mleczarskiej, służby organizatorów obsługi rolnictwa gminnych spółdzielni „Samopomoc Chłopska”, służby surowcowo-plantacyjne zakładów przemysłu rolnego i służby rolniczych związków branżowych.

Służba poradnictwa surowcowego spółdzielni mleczarskiej

edytuj

W 1973 r. nastąpiło wznowienie działalność służby poradnictwa surowcowego spółdzielni mleczarskich, które dokonano po okresie powierzenia tych zadań zootechnikom gromadzkim. Po powołaniu gminnej służby rolnej wyłączono zadania związane z spółdzielczością mleczarską[1].

Wśród podstawowych obowiązków instruktorów poradnictwa surowcowego wymieniano[2]:

  • instruktaż, doradztwo i obsługę zaopatrzeniową gospodarstw producentów mleka;
  • fachowy nadzór i opiekę oraz inspirowanie i ukierunkowanie działalności gminnych kół producentów bydła;
  • wnioskowanie oraz podejmowanie działania mającego na celu doskonalenie systemu organizacji skupu i odbioru mleka;
  • współdziałanie z gminnymi spółdzielniami „Samopomoc Chłopska” i gminnymi służbami rolnymi, oraz organizacjami działającymi na terenie gminy na rzecz intensyfikacji produkcji mleka.

Każdy instruktor miał określony obszar działania powiązany ze spółdzielnią mleczarską, w tym ustaloną liczbę dostawców mleka, punktów skupu, trasy przejazdów wozaków, sposoby działania komitetów dostawców mleka, a ponadto ewidencjonował liczbę członków i kół producentów mleka oraz wypełniał przypisane mu zadania w postaci szkoleń, pokazów, demonstracji, wycieczek, konkursów (np. Więcej mleka wysokiej jakości) i innych form zmierzających do intensyfikacji produkcji mleka.

Praca 2320 instruktorów powiązana była z 173 spółdzielniami mleczarskim funkcjonującymi w kraju. Na mocy ustawy z 1990 r. o zmianach w organizacji i działalności spółdzielczości rozwiązano Centralny Związek Spółdzielczości Mleczarskiej[3].

Służby organizatorów obsługi rolnictwa gminnych spółdzielni „Samopomoc Chłopska”

edytuj

Służby organizatorów obsługi rolnictwa powołano w 1963 r. w odpowiedzi na rosnącą rolę i znaczenie spółdzielczości[4].

Do obowiązków organizatorów rolnictwa należało[5][6]:

  • organizowanie kontraktacji produkcji roślinnej oraz troska o właściwe i terminowe zaopatrzenie rolników kontraktujących w środki produkcji;
  • organizowanie dostaw sadzeniaków, nasion i materiału hodowlanego oraz przestrzeganie terminowego i pełnego zaspokojenie potrzeb rolników w tym zakresie;
  • organizowanie i prowadzenie propagandy oraz praktycznego instruowanie rolników w zakresie korzystania z mieszanek paszowych w żywieniu zwierząt;
  • organizowanie reklamy, propagandy i instruktażu dotyczących stosowania środków ochrony roślin oraz organizowanie działalności usługowej spółdzielni w dziedzinie ochrony roślin, wapnowania gleb i rozlewu płynnych nawozów.

Dominującym sposobem oddziaływania na rolników były szkolenia, pokazy, demonstracje, konkursy i informacje plakatowe.

W 1965 r. na stan 2462 związków spółdzielczych szczebla podstawowego i powiatowego (GS i PZGS) zatrudnionych było 220 instruktorów organizatorów obsługi rolnictwa.

W 1992 r. przedstawiciele gminnych spółdzielni „Samopomoc Chłopska” powołali Krajowy Związek Rewizyjny Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”, zrzeszający 1200 gminnych spółdzielni[7].

Służby surowcowo-plantacyjne zakładów przemysłu rolno-spożywczego

edytuj

Służby surowcowo-plantacyjne powoływano w obszarze oddziaływania zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego. Były odpowiedzialne za zabezpieczenie odpowiedniej powierzchni upraw związanych z kierunkiem przetwórstwa, pozyskanie określonego wolumenu surowców, które pozostają w odpowiednim standardzie, ilości, jakości, we właściwych terminach, wadze i innych cechach oczekiwanych przez zakłady.

Wśród podstawowych zadań służby surowcowo-plantacyjnych stawiano[8][9][10]:

  • uzyskanie odpowiednie jakości kontraktowanych i dostarczanych produktów rolnych;
  • udzielanie pomocy kontrahentom w zaopatrzeniu w specjalistyczne środki produkcji;
  • wdrażanie i upowszechnianie zdobyczy nauki za pośrednictwem stawianych do dyspozycji środków przekazu;
  • wprowadzanie nowych technologii i nowych odmian roślin uprawnych, gatunków lub ras zwierząt gospodarskich;
  • stworzenie prawidłowo zlokalizowanych baz surowcowych w postaci rejonów intensywnej produkcji;
  • zakładanie poletek doświadczalno-demonstracyjnych;
  • organizowanie pokazów, lustracji i odwiedzin sąsiedzkich;
  • organizowanie wystaw, konkursów, wycieczek;
  • przeprowadzanie szkoleń, kursów i lektoratów;
  • prowadzenie propagandy wizualnej w postaci afiszy, ulotek, broszur i książek.

W 1985 r. liczba zatrudnionych instruktorów funkcjonujących w obszarze surowcowo-plantacyjnym przedstawiała się następująco[11]:

  • 373 osób w przemyśle tłuszczowym;
  • 460 osób w przemyśle ziemniaczanym;
  • 1278 osób w przemyśle cukrowniczym;
  • 125 osób w przemyśle chłodniczym;
  • 608 osób w przemyśle tytoniowym;
  • 227 osób w przemyśle piwowarskim;
  • 249 osób w przemyśle zielarskim;
  • 770 osób w przemyśle drobiarskim;
  • 4000 osób w przemyśle mięsnym;
  • 350 osób w zakładach zbożowych.

W okresie po 1989 r. przedsiębiorstwa i zakłady przetwórstwa rolno-spożywczej przeszły głęboką transformację, ulegając prywatyzacji lub stając się spółdzielniami, spółkami, korporacjami, przedsiębiorstwami lub innymi podmiotami[12].

Służby rolniczych związków branżowych

edytuj

W 1981 r. Rada Ministrów podjęła uchwałę w sprawie zapewnienia warunków działalności dla związków i zrzeszeń oraz włączenie ich do ogólnego systemu oddziaływania na rozwój rolnictwa indywidualnego[10]. Związki były zobowiązane do współdziałania z przedsiębiorstwami przemysłu rolno-spożywczego i lekkiego w celu kształtowania właściwych warunków produkcyjnych. Miały odgrywać ważną rolę w systemie kontraktacji produktów rolnych, uczestniczyć w niektórych pracach hodowlanych, stanowić czynnik społeczny w punktach skupu produktów rolnych.

Służby związków i zrzeszeń branżowych koncertowały swoją uwagę na następujących zadaniach[13][14][15]:

  • obrona interesów zawodowych i reprezentowanie plantatorów, hodowców, kontrahentów wobec władz państwowych, politycznych, administracyjnych i społecznych;
  • obsługa i organizacja pracy sekcji, organów samorządowych oraz realizacja uchwał i decyzji władz związkowych;
  • doradztwo oraz podnoszenie kwalifikacji zawodowych producentów poprzez organizowanie szkoleń specjalistycznych, kursów, pogadanek, lektoratów;
  • wdrażanie i upowszechnianie nowych technologii i metod produkcji oraz postępu w poszczególnych branżach poprzez organizowanie demonstracji, pokazów, konkursów, wystaw, wycieczek;
  • organizowanie różnych form kontroli społecznej w sferze obrotu produktami rolnymi;
  • ustalanie potrzeb oraz dokonywanie zaopatrzenia producentów rolnych w podstawowe środki produkcji;
  • ustalanie z porozumieniu z przedsiębiorstwami i zakładami kontraktującymi i skupującymi planów kontraktacji, zapotrzebowania na usługi specjalistyczne oraz harmonogramy dostaw surowców lub produktów rolnych;
  • opracowanie wspólnie ze służbami surowcowo-plantacyjnymi planów rozwoju poszczególnych branż i kierunków produkcji rolniczej.

W 1981 r. zatrudnienie służby branżowej zrzeszeń i związków branżowych przedstawiało się następująco[2]:

Przypisy

edytuj
  1. Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 318: Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie zasad organizacji, zadań i wynagrodzenia gminnej służby rolnej
  2. a b Bogdan Wawrzyniak, Doradztwo rolnicze, t. I, Rozwój służby rolnej i doradczej w Polsce, Włocławek: WTN, 1991.
  3. Dz.U. z 1990 r. nr 6, poz. 36: Ustawa z dnia 20 stycznia 1990 r. o zmianach w organizacji i działalności spółdzielczości.
  4. Uchwała nr 325/63 Zarządu głównego Centrali Rolniczej Spółdzielni z dnia 3 grudnia 1963 r. w sprawie powołania służby organizatorów obsługi rolnictwa w gminnych spółdzielniach
  5. Jan Grzesik, Upowszechnianie postępu przez spółdzielczość zaopatrzenia i zbytu, „Wieś Współczesna”, 9, 1966.
  6. Uchwała nr 34/82 Zarządu Głównego Centrali Rolniczej Spółdzielni z dnia 25 marca 1982 r. w sprawie zasad i ramowego zakresu działania organizatorów obsługi rolnictwa w gminnych spółdzielniach „Samopomoc Chłopska”
  7. Krajowy Związek Rewizyjny Spółdzielni "Samopomoc Chłopska" [online], kzrs.pl (pol.).
  8. Andrzej Zadura, Stan i perspektywy rozwoju służb surowcowych wybranych branż przemysłu rolno-spożywczego, „Służba Rolna”, I, nr 2, 1985.
  9. Andrzej Zadura, Stan i perspektywy rozwoju służb surowcowych wybranych branż przemysłu rolno-spożywczego, „Służba Rolna”, II, nr 3, 1985.
  10. a b Andrzej Zadura, Stan i perspektywy rozwoju służb surowcowych wybranych branż przemysłu rolno-spożywczego, „Służba Rolna”, III, nr 4, 1985.
  11. Bogdan Wawrzyniak, Doradztwo i postęp w rolnictwie polskim, Włocławek: WTN, 2003, ISBN 83-88115-77-4.
  12. Krzysztof Firlej, Rozwój przemysłu rolno-spożywczego w sektorze agrobiznesu i jego determinanty, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, 2008, ISBN 978-83-7252-390-7.
  13. M.P. z 1981 r. nr 31, poz. 81: Uchwała Rady Ministrów nr 31/81 z dnia 21 kwietnia 1981 r. w sprawie zapewnienia warunków działalności dla związków i zrzeszeń branżowych w rolnictwie.
  14. Wacław Lachiewicz, Przemiany w związkach i zrzeszeniach branżowych producentów rolnych, „Wieś Współczesna”, 7, 1982.
  15. Marian Kargol, Jerzy Majdak, Funkcje społeczno-ekonomiczne związków i zrzeszeń branżowych w rolnictwie, Warszawa: Spółdzielczy Instytut Badawczy, 1970.