Służba branżowa w rolnictwie
Służba branżowa w rolnictwie – pojęcie obejmujące pracowników poradnictwa rolniczego zatrudnionych w sektorze rolno-spożywczym, w rolniczych związkach branżowych, w jednostkach spółdzielczych i usługowych, których celem jest udzielanie pomocy fachowej producentom rolnym. Poradnictwo nakierowane jest na rolników indywidualnych, którzy dostarczają towary, produkty rolne lub surowce do zakładów przetwórczych i skupowych. Służba branżowa w rolnictwie różni się od państwowych służb doradczych tym, że jest finansowana pośrednio przez zatrudniające ich jednostki organizacyjne, natomiast służby rolne i doradcze są finansowane bezpośrednio z budżetu państwa.
W skład służby branżowej w rolnictwie wchodziły służby poradnictwa surowcowego spółdzielni mleczarskiej, służby organizatorów obsługi rolnictwa gminnych spółdzielni „Samopomoc Chłopska”, służby surowcowo-plantacyjne zakładów przemysłu rolnego i służby rolniczych związków branżowych.
Służba poradnictwa surowcowego spółdzielni mleczarskiej
edytujW 1973 r. nastąpiło wznowienie działalność służby poradnictwa surowcowego spółdzielni mleczarskich, które dokonano po okresie powierzenia tych zadań zootechnikom gromadzkim. Po powołaniu gminnej służby rolnej wyłączono zadania związane z spółdzielczością mleczarską[1].
Wśród podstawowych obowiązków instruktorów poradnictwa surowcowego wymieniano[2]:
- instruktaż, doradztwo i obsługę zaopatrzeniową gospodarstw producentów mleka;
- fachowy nadzór i opiekę oraz inspirowanie i ukierunkowanie działalności gminnych kół producentów bydła;
- wnioskowanie oraz podejmowanie działania mającego na celu doskonalenie systemu organizacji skupu i odbioru mleka;
- współdziałanie z gminnymi spółdzielniami „Samopomoc Chłopska” i gminnymi służbami rolnymi, oraz organizacjami działającymi na terenie gminy na rzecz intensyfikacji produkcji mleka.
Każdy instruktor miał określony obszar działania powiązany ze spółdzielnią mleczarską, w tym ustaloną liczbę dostawców mleka, punktów skupu, trasy przejazdów wozaków, sposoby działania komitetów dostawców mleka, a ponadto ewidencjonował liczbę członków i kół producentów mleka oraz wypełniał przypisane mu zadania w postaci szkoleń, pokazów, demonstracji, wycieczek, konkursów (np. Więcej mleka wysokiej jakości) i innych form zmierzających do intensyfikacji produkcji mleka.
Praca 2320 instruktorów powiązana była z 173 spółdzielniami mleczarskim funkcjonującymi w kraju. Na mocy ustawy z 1990 r. o zmianach w organizacji i działalności spółdzielczości rozwiązano Centralny Związek Spółdzielczości Mleczarskiej[3].
Służby organizatorów obsługi rolnictwa gminnych spółdzielni „Samopomoc Chłopska”
edytujSłużby organizatorów obsługi rolnictwa powołano w 1963 r. w odpowiedzi na rosnącą rolę i znaczenie spółdzielczości[4].
Do obowiązków organizatorów rolnictwa należało[5][6]:
- organizowanie kontraktacji produkcji roślinnej oraz troska o właściwe i terminowe zaopatrzenie rolników kontraktujących w środki produkcji;
- organizowanie dostaw sadzeniaków, nasion i materiału hodowlanego oraz przestrzeganie terminowego i pełnego zaspokojenie potrzeb rolników w tym zakresie;
- organizowanie i prowadzenie propagandy oraz praktycznego instruowanie rolników w zakresie korzystania z mieszanek paszowych w żywieniu zwierząt;
- organizowanie reklamy, propagandy i instruktażu dotyczących stosowania środków ochrony roślin oraz organizowanie działalności usługowej spółdzielni w dziedzinie ochrony roślin, wapnowania gleb i rozlewu płynnych nawozów.
Dominującym sposobem oddziaływania na rolników były szkolenia, pokazy, demonstracje, konkursy i informacje plakatowe.
W 1965 r. na stan 2462 związków spółdzielczych szczebla podstawowego i powiatowego (GS i PZGS) zatrudnionych było 220 instruktorów organizatorów obsługi rolnictwa.
W 1992 r. przedstawiciele gminnych spółdzielni „Samopomoc Chłopska” powołali Krajowy Związek Rewizyjny Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”, zrzeszający 1200 gminnych spółdzielni[7].
Służby surowcowo-plantacyjne zakładów przemysłu rolno-spożywczego
edytujSłużby surowcowo-plantacyjne powoływano w obszarze oddziaływania zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego. Były odpowiedzialne za zabezpieczenie odpowiedniej powierzchni upraw związanych z kierunkiem przetwórstwa, pozyskanie określonego wolumenu surowców, które pozostają w odpowiednim standardzie, ilości, jakości, we właściwych terminach, wadze i innych cechach oczekiwanych przez zakłady.
Wśród podstawowych zadań służby surowcowo-plantacyjnych stawiano[8][9][10]:
- uzyskanie odpowiednie jakości kontraktowanych i dostarczanych produktów rolnych;
- udzielanie pomocy kontrahentom w zaopatrzeniu w specjalistyczne środki produkcji;
- wdrażanie i upowszechnianie zdobyczy nauki za pośrednictwem stawianych do dyspozycji środków przekazu;
- wprowadzanie nowych technologii i nowych odmian roślin uprawnych, gatunków lub ras zwierząt gospodarskich;
- stworzenie prawidłowo zlokalizowanych baz surowcowych w postaci rejonów intensywnej produkcji;
- zakładanie poletek doświadczalno-demonstracyjnych;
- organizowanie pokazów, lustracji i odwiedzin sąsiedzkich;
- organizowanie wystaw, konkursów, wycieczek;
- przeprowadzanie szkoleń, kursów i lektoratów;
- prowadzenie propagandy wizualnej w postaci afiszy, ulotek, broszur i książek.
W 1985 r. liczba zatrudnionych instruktorów funkcjonujących w obszarze surowcowo-plantacyjnym przedstawiała się następująco[11]:
- 373 osób w przemyśle tłuszczowym;
- 460 osób w przemyśle ziemniaczanym;
- 1278 osób w przemyśle cukrowniczym;
- 125 osób w przemyśle chłodniczym;
- 608 osób w przemyśle tytoniowym;
- 227 osób w przemyśle piwowarskim;
- 249 osób w przemyśle zielarskim;
- 770 osób w przemyśle drobiarskim;
- 4000 osób w przemyśle mięsnym;
- 350 osób w zakładach zbożowych.
W okresie po 1989 r. przedsiębiorstwa i zakłady przetwórstwa rolno-spożywczej przeszły głęboką transformację, ulegając prywatyzacji lub stając się spółdzielniami, spółkami, korporacjami, przedsiębiorstwami lub innymi podmiotami[12].
Służby rolniczych związków branżowych
edytujW 1981 r. Rada Ministrów podjęła uchwałę w sprawie zapewnienia warunków działalności dla związków i zrzeszeń oraz włączenie ich do ogólnego systemu oddziaływania na rozwój rolnictwa indywidualnego[10]. Związki były zobowiązane do współdziałania z przedsiębiorstwami przemysłu rolno-spożywczego i lekkiego w celu kształtowania właściwych warunków produkcyjnych. Miały odgrywać ważną rolę w systemie kontraktacji produktów rolnych, uczestniczyć w niektórych pracach hodowlanych, stanowić czynnik społeczny w punktach skupu produktów rolnych.
Służby związków i zrzeszeń branżowych koncertowały swoją uwagę na następujących zadaniach[13][14][15]:
- obrona interesów zawodowych i reprezentowanie plantatorów, hodowców, kontrahentów wobec władz państwowych, politycznych, administracyjnych i społecznych;
- obsługa i organizacja pracy sekcji, organów samorządowych oraz realizacja uchwał i decyzji władz związkowych;
- doradztwo oraz podnoszenie kwalifikacji zawodowych producentów poprzez organizowanie szkoleń specjalistycznych, kursów, pogadanek, lektoratów;
- wdrażanie i upowszechnianie nowych technologii i metod produkcji oraz postępu w poszczególnych branżach poprzez organizowanie demonstracji, pokazów, konkursów, wystaw, wycieczek;
- organizowanie różnych form kontroli społecznej w sferze obrotu produktami rolnymi;
- ustalanie potrzeb oraz dokonywanie zaopatrzenia producentów rolnych w podstawowe środki produkcji;
- ustalanie z porozumieniu z przedsiębiorstwami i zakładami kontraktującymi i skupującymi planów kontraktacji, zapotrzebowania na usługi specjalistyczne oraz harmonogramy dostaw surowców lub produktów rolnych;
- opracowanie wspólnie ze służbami surowcowo-plantacyjnymi planów rozwoju poszczególnych branż i kierunków produkcji rolniczej.
W 1981 r. zatrudnienie służby branżowej zrzeszeń i związków branżowych przedstawiało się następująco[2]:
- 363 osób w Związku Plantatorów Roślin Okopowych;
- 55 osób w Związku Plantatorów Roślin Oleistych;
- 72 osób w Polskim Zrzeszeniu Plantatorów Roślin Włóknistych;
- 14 osób w Polskim Związku Plantatorów Wikliny;
- 10 osób w Związku Plantatorów Chmielu;
- 21 osób w Polskim Związku Zielarskim;
- 72 osób w Związku Plantatorów Tytoniu;
- 47 osób w Polskim Związku Ogrodniczym;
- 42 osób w Krajowym Zrzeszeniu Plantatorów Owoców i Warzyw;
- 41 osób w Krajowym Związku Producentów Ziemniaków;
- 358 osób w Polskim Związku Hodowców i Producentów Trzody Chlewnej;
- 347 osób w Zrzeszenie Związków Hodowców Owiec;
- 387 osób w Krajowym Związku Hodowców i Producentów Bydła;
- 52 osób w Polskim Związku Hodowców Koni;
- 122 osób w Zrzeszeniu Hodowców i Producentów Drobiu;
- 50 osób w Polskim Związku Hodowców Drobnego Inwentarza;
- 101 osób w Polskim Związku Pszczelarskim;
- 58 osób w Krajowym Związku Zrzeszeń Producentów Ryb;
- 54 osób w Krajowym Związku Drobnych Hodowców Drobiu.
Przypisy
edytuj- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 318: Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie zasad organizacji, zadań i wynagrodzenia gminnej służby rolnej
- ↑ a b Bogdan Wawrzyniak, Doradztwo rolnicze, t. I, Rozwój służby rolnej i doradczej w Polsce, Włocławek: WTN, 1991.
- ↑ Dz.U. z 1990 r. nr 6, poz. 36: Ustawa z dnia 20 stycznia 1990 r. o zmianach w organizacji i działalności spółdzielczości.
- ↑ Uchwała nr 325/63 Zarządu głównego Centrali Rolniczej Spółdzielni z dnia 3 grudnia 1963 r. w sprawie powołania służby organizatorów obsługi rolnictwa w gminnych spółdzielniach
- ↑ Jan Grzesik, Upowszechnianie postępu przez spółdzielczość zaopatrzenia i zbytu, „Wieś Współczesna”, 9, 1966.
- ↑ Uchwała nr 34/82 Zarządu Głównego Centrali Rolniczej Spółdzielni z dnia 25 marca 1982 r. w sprawie zasad i ramowego zakresu działania organizatorów obsługi rolnictwa w gminnych spółdzielniach „Samopomoc Chłopska”
- ↑ Krajowy Związek Rewizyjny Spółdzielni "Samopomoc Chłopska" [online], kzrs.pl (pol.).
- ↑ Andrzej Zadura, Stan i perspektywy rozwoju służb surowcowych wybranych branż przemysłu rolno-spożywczego, „Służba Rolna”, I, nr 2, 1985.
- ↑ Andrzej Zadura, Stan i perspektywy rozwoju służb surowcowych wybranych branż przemysłu rolno-spożywczego, „Służba Rolna”, II, nr 3, 1985.
- ↑ a b Andrzej Zadura, Stan i perspektywy rozwoju służb surowcowych wybranych branż przemysłu rolno-spożywczego, „Służba Rolna”, III, nr 4, 1985.
- ↑ Bogdan Wawrzyniak, Doradztwo i postęp w rolnictwie polskim, Włocławek: WTN, 2003, ISBN 83-88115-77-4.
- ↑ Krzysztof Firlej, Rozwój przemysłu rolno-spożywczego w sektorze agrobiznesu i jego determinanty, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, 2008, ISBN 978-83-7252-390-7.
- ↑ M.P. z 1981 r. nr 31, poz. 81: Uchwała Rady Ministrów nr 31/81 z dnia 21 kwietnia 1981 r. w sprawie zapewnienia warunków działalności dla związków i zrzeszeń branżowych w rolnictwie.
- ↑ Wacław Lachiewicz, Przemiany w związkach i zrzeszeniach branżowych producentów rolnych, „Wieś Współczesna”, 7, 1982.
- ↑ Marian Kargol, Jerzy Majdak, Funkcje społeczno-ekonomiczne związków i zrzeszeń branżowych w rolnictwie, Warszawa: Spółdzielczy Instytut Badawczy, 1970.