Sable Island
Sable Island (fr. Île de Sable) – wyspa o zmiennej powierzchni, w południowej części kanadyjskiego szelfu kontynentalnego na Oceanie Atlantyckim.
 Fotografia satelitarna wyspy (kwiecień 1994; północ jest u góry zdjęcia) | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Prowincja | |
| Akwen | |
| Powierzchnia |
31 km² |
Położenie na mapie Nowej Szkocji  | |
Położenie na mapie Kanady  | |
 43°55′51″N 59°55′04″W/43,930833 -59,917778
| |
Geologia i geografia edytuj
Wyspa składająca się z pasm piaszczystych wydm, zbudowana jest z utworów jurajskich i trzeciorzędowych, pokrytych osadami czwartorzędowymi (także pochodzenia lodowcowego), współcześnie jest dzielona na cztery jednostki fizjograficzne obejmujące odpowiednio część wschodnią, zachodnią, centralną i plaże (w tym wyschłe w 2012 Wallace Lake) w południowym fragmencie wyspy i cechuje się zmienną powierzchnią, w najszerszym miejscu (zgodnie z badaniami z połowy drugiej dekady XXI w.), osiągając odległość 1,4 km między oboma brzegami[1].
Położenie edytuj
Wyspa ma kształt półksiężyca i leży w kanadyjskiej prowincji Nowa Szkocja (hrabstwo Halifax), w obszarze atlantyckiego szelfu kontynentalnego, o 300 km w kierunku południowo-wschodnim oddalona od Halifaksu (a o 156 km od najbliższego fragmentu półwyspu Nowa Szkocja), będąc jedynym fragmentem ławicy Sable Island Bank położonym powyżej poziomu morza[2].
Nazewnictwo i historia edytuj
Wyspa, której współczesne miano (od niego nazwana też cała ławica) pochodzi od francuskiego określenia piasku – sable (w tym języku miano to: Île de Sable), została prawdopodobnie dostrzeżona (najpewniej w 1520) przez portugalskiego odkrywcę João Alvaresa Fagundesa i jest utożsamiana z tą, nazwaną przez niego mianem Santa Cruz, na portugalskich mapach z XVI w. figurującą pod nazwą Fagunda[3]. Wyspa określana była aż po XX w. „cmentarzyskiem Atlantyku” ze względu na niezliczone wraki statków osiadłych na okolicznych mieliznach, począwszy od 1583 (pierwsze udokumentowane zdarzenie; statek angielski należący do Humphreya Gilberta), dlatego w myśl zarządzenia gubernatora Nowej Szkocji Johna Wentwortha z 1800 ustanowiono na niej stację ratunkową (jej działanie wspierał długoletni skarbnik kolonii Michael Wallace), którą od 1873 wspomagały latarnie morskie[4]. Pomiarów jej wybrzeża dokonał w XIX w. Henry Wolsey Bayfield[5].
Ludność edytuj
U schyłku XX w. wobec automatyzacji obsługi latarni morskich (jeszcze w latach 60. XX w.) jedyną stałą ludnością wyspy pozostawały osoby zatrudnione przez władze federalnej służby meteorologicznej i nawigacyjnej, okresowo w lecie powiększaną przez przybywających tu w celach badawczych naukowców[6].
Gospodarka edytuj
W pobliżu wyspy znajdują się ujęcia gazu ziemnego, transportowanego gazociągiem do Country Harbour[7].
Przypisy edytuj
- ↑ M.-L. Byrne, B. Freedman, D. Colville, The geology of Sable Island and evolution of the Sable Island Bank, [w:] Sable Island. The ecology and biodiversity of Sable Island, B. Friedman (red.), Markham, ON 2016, s. 17, 19, 20, 23–25; W.B. Hamilton, Sable Island, [w:] W.B. Hamilton, Place Names of Atlantic Canada, Toronto–Buffalo–London 1996, s. 394.
- ↑ Sable Island [online], Natural Resources Canada / Ressources naturelles Canada – nrcan.gc.ca [dostęp 2021-05-19]; M.-L. Byrne, B. Freedman, D. Colville, The geology of Sable Island and evolution of the Sable Island Bank, [w:] Sable Island. The ecology and biodiversity of Sable Island, B. Friedman (red.), Markham, ON 2016, s. 16–17; W.B. Hamilton, Sable Island, [w:] W.B. Hamilton, Place Names of Atlantic Canada, Toronto–Buffalo–London 1996, s. 394.
- ↑ W.B. Hamilton, Cape Sable; Cape Sable Island, [w:] W.B. Hamilton, Place Names of Atlantic Canada, Toronto–Buffalo–London 1996, s. 307; W.B. Hamilton, Windows on history and culture, [w:] W.B. Hamilton, Place Names of Atlantic Canada, Toronto–Buffalo–London 1996, s. 15; Île de Sable [online], Natural Resources Canada / Ressources naturelles Canada – nrcan.gc.ca [dostęp 2021-05-19]; J.H. Marsh, Joao Alvares Fagundes [online], The Canadian Encyclopedia / L’Encyclopédie canadienne – thecanadianencyclopedia.ca [dostęp 2021-05-19]; Sable Island / Île de Sable [online], Natural Resources Canada / Ressources naturelles Canada – nrcan.gc.ca [dostęp 2021-05-19]; L.-A. Vigneras, Fagundes, João Alvares, [w:] Dictionary of Canadian Biography, F.G. Halpenny, J. Hamelin (red.), t. 1, Toronto–London 1979 [dostęp 2021-05-19].
- ↑ W.B. Hamilton, Sable Island, [w:] W.B. Hamilton, Place Names of Atlantic Canada, Toronto–Buffalo–London 1996, s. 394–395; W.B. Hamilton, Wallace; Wallace Lake, [w:] W.B. Hamilton, Place Names of Atlantic Canada, Toronto–Buffalo–London 1996, s. 413–414.
- ↑ W.B. Hamilton, Bayfield; Bayfield Beach; Bayfield Road, [w:] W.B. Hamilton, Place Names of Atlantic Canada, Toronto–Buffalo–London 1996, s. 293.
- ↑ W.B. Hamilton, Sable Island, [w:] W.B. Hamilton, Place Names of Atlantic Canada, Toronto–Buffalo–London 1996, s. 395.
- ↑ W.B. Hamilton, Country Harbour, [w:] W.B. Hamilton, Place Names of Atlantic Canada, Toronto–Buffalo–London 1996, s. 314–315.
Bibliografia edytuj
- Mary-Louise Byrne, Bill Freedman, David Colville, The geology of Sable Island and evolution of the Sable Island Bank, [w:] Sable Island. The ecology and biodiversity of Sable Island, Bill Friedman (red.), Markham, ON: Fitzhenry & Whiteside, 2016, s. 16–33.
- William B. Hamilton, Place Names of Atlantic Canada, Toronto–Buffalo–London: University of Toronto Press, 1996.
- Île de Sable [online], Natural Resources Canada / Ressources naturelles Canada – nrcan.gc.ca [dostęp 2021-05-19].
- James H. Marsh, Joao Alvares Fagundes [online], The Canadian Encyclopedia / L’Encyclopédie canadienne – thecanadianencyclopedia.ca [dostęp 2021-05-19].
- Sable Island [online], Natural Resources Canada / Ressources naturelles Canada – nrcan.gc.ca [dostęp 2021-05-19].
- Sable Island / Île de Sable [online], Natural Resources Canada / Ressources naturelles Canada – nrcan.gc.ca [dostęp 2021-05-19].
- L.-A. Vigneras, Fagundes, João Alvares, [w:] Dictionary of Canadian Biography, F.G. Halpenny, J. Hamelin (red.), t. 1, Toronto–London: University of Toronto Press, 1979 [dostęp 2021-05-19].