Safo Marko
Safo Marko też jako: Safije Çelo (ur. 28 marca 1925 w Salonikach, zm. 26 sierpnia 2012 w Tiranie[1][2]) – albańska malarka i graficzka, matka Jamarbera Marko.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość |
albańska |
| Dziedzina sztuki |
malarstwo |
| Epoka |
realizm socjalistyczny |
| Ważne dzieła | |
|
Vajza në sfond lule portokalli (1959) | |
.svg)
| |
Życiorys edytuj
Była córką urzędnika państwowego Shefqeta Çelo i jego żony Shazije. Otrzymała muzułmańskie imię Safije, które zmieniła po ślubie na Safo[3]. Kształciła się w Instytucie dla Dziewcząt Nëna Mbretëreshë w Tiranie[1]. W tym czasie rozwijała swój talent plastyczny pod kierunkiem rzeźbiarki Kristiny Hoshi. Nauki nie ukończyła, po śmierci ojca w roku 1942 przyłączyła się do jednego z oddziałów Armii Narodowo-Wyzwoleńczej[1]. Po zakończeniu wojny, w 1945 podjęła pracę spikerki w Radiu Tirana, a jednocześnie malowała plakaty, prezentowane w czasie świąt państwowych[1]. Była także ilustratorką czasopism dziecięcych (Fatosi, Pionieri) i książek dla dzieci. Początkowo jej prace powstawały w domu, na zlecenie. Po uzyskaniu etatu w wydawnictwie państwowym “Naim Frashëri”, zajęła się projektowaniem okładek do książek. Jej dziełem było ponad tysiąc projektów okładek[3]. W wydawnictwie pracowała do momentu przejścia na emeryturę. W 1957 została przyjęta do Ligi Pisarzy i Artystów Albanii. Zmarła po długiej chorobie w 2012, została pochowana na cmentarzu Sharre w Tiranie[3].
Twórczość edytuj
Po raz pierwszy zaprezentowała publicznie swoje obrazy w ramach wystawy zbiorowej artystów albańskich w roku 1956[1]. Pierwszą wystawę indywidualną prac Marko otwarto w roku 1962 w Klubie Pisarzy i Artystów w Tiranie. Większość jej dzieł stanowią portrety - malowała robotników, postacie historyczne, ale także osoby z kierownictwa Albańskiej Partii Pracy (Nexhmije Hoxha, Mehmet Shehu). Kolekcję 20 prac Safo Marko zgromadziła Narodowa Galeria Sztuki w Tiranie, większość jej prac znajduje się w zbiorach prywatnych[1]. W 1965 otrzymała nagrodę państwową za plakat upamiętniający 20 rocznicę powstania Sigurimi. W 2008 w Galerii Zenit otwarto największą wystawę prac malarki, prezentowano na niej 40 płócien[3].
Życie prywatne edytuj
Była żoną pisarza Petro Marko, prześladowanego przez władze komunistyczne. Miała dwoje dzieci - córkę Aranitę oraz syna Jamarbera (zm. 2010), który w roku 1975 został uwięziony i skazany za "uprawianie propagandy kontrrewolucyjnej"[3]. W opinii Maksa Velo Safo Marko była tajną współpracowniczką Sigurimi o pseudonimie Sh i donosiła na osoby ze środowisk twórczych, przyczyniając się do ich skazania[4].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f Safo Marko [online], Galeria Kombetare [dostęp 2021-11-20] (alb.).
- ↑ Ndahet nga jeta piktorja Safo Marko [online], panorama.com.al [dostęp 2022-04-23] (alb.).
- ↑ a b c d e Safo Marko nga arti te tragjedia, pse u refuzua ceremonia shtetërore [online], shqiptarja.com [dostęp 2021-11-20] (alb.).
- ↑ Maks Velo: Ndjesa publike e Kongolit nuk ka vlerë, Safo Marko më spiunoi edhe mua [online], panorama.com.al [dostęp 2023-04-01] (alb.).
Bibliografia edytuj
- Safo Marko [online], Galeria Kombetare [dostęp 2021-11-20] (alb.).