Skidel
Skidel (biał. Скідзель) – białoruskie miasto położone koło Grodna w rejonie grodzieńskim obwodu grodzieńskiego, 10,7 tys. mieszkańców (2018). Siedziba sielsowietu Skidel (w skład którego nie wchodzi).
 Brama dworu Czetwertyńskich | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon | |||||
| Wysokość |
112 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2018) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+375 152 99 | ||||
| Kod pocztowy |
231761 | ||||
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego  | |||||
Położenie na mapie Białorusi  | |||||
 53°35′10″N 24°15′07″E/53,586111 24,251944
| |||||
Nazwa miejscowości pochodzi najprawdopodobniej od bałtyjskiego słowa „kedelis”, co oznacza „strażnicę” – „czatę” – „posterunek”[2].
Znajduje się tu stacja kolejowa Skidel na linii Mosty – Grodno.
Miasto jest siedzibą prawosławnego dekanatu skidelskiego oraz dwóch parafii wchodzących w jego skład[3]. Działa tu także rzymskokatolicka parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Józefa Rzemieślnika w Skidlu.
Historia edytuj
W czasach I Rzeczypospolitej był centrum targowym, położonym na trakcie z Grodna do Słonimia. Miasto królewskie położone w drugiej połowie XVI wieku w powiecie grodzieńskim województwa trockiego[4]. Od 1796 r. do 1939 Skidel należał do rodu Czetwiertyńskich, którzy na terenie swojego majątku, znajdującego się w północno-wschodniej części miasteczka, wybudowali dwór z założeniem parkowym. W XIX wieku nastąpił upadek miasteczka. Na początku XX wieku 80% mieszkańców stanowili Żydzi.
Za II RP siedziba wiejskiej gminy Skidel. W II Rzeczypospolitej stał się ośrodkiem agitacji komunistycznej.
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku miasto zamieszkiwało 2907 osób, wśród których 122 było wyznania rzymskokatolickiego, 464 prawosławnego, 1 ewangelickiego, 2231 mojżeszowego i 89 mahometańskiego. Jednocześnie 504 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 359 białoruską, 1.996 żydowską, 35 rosyjską, 11 tatarską, 1 rusińską i 1 litewską. Było tu 388 budynków mieszkalnych[5].
Społeczność żydowska posiadała w mieście synagogę[6] oraz jesziwę[7]. Przy obecnej ul. Gagarina znajduje się cmentarz żydowski[8].
W czasie ataku radzieckiego na Polskę, w dniu 18 września 1939 w mieście miała miejsce akcja dywersyjna, znana w terminologii sowieckiej jako „powstanie skidelskie”, zainicjowana przez miejscowych Żydów i Białorusinów, którzy zaatakowali posterunki polskiej policji. Bunt uśmierzyło dopiero przybycie oddziałów Wojska Polskiego z Grodna[9].
Podczas okupacji hitlerowskiej, we lecie 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 2500 osób. 2 listopada 1942 roku Niemcy ostatecznie zlikwidowali getto. Żydów wywieziono do obozu w Kiełbasinie[10].
-
Dwór w Skidlu w latach 60. XIX w. -
Dwór Czetwertyńskich w 1920 r. -
Ulica Grodzieńska w 1916 -
Plan z 1853 r. -
Cerkiew Opieki Matki Bożej w 1897 (spłonęła w 1941)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Zabytki edytuj
- Kaplica grobowa z 1870 roku w stylu neogotyckim – nazywana „kościołem książęcym”. Poświęcona została pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i jako kaplica dołączona do parafii Kaszubińce. Jest to prostokątna w planie świątynia z pięcioboczną apsydą i zakrystią. Wejście główne flankowane jest dwoma okrągłymi wieżami-dzwonnicami. Kościół nakryty dwuspadowym blaszanym dachem. Wnętrze świątyni przykryte sklepieniem gwiaździstym w stylu neogotyckim. W ołtarzu głównym mieści się tytułowy obraz Wniebowzięcia NMP, namalowany w 1991 r.
- Dworzec kolejowy w stylu dworkowym z lat 20. XX wieku
- Założenie dworskie Czetwertyńskich z parkiem, bramą, dwoma kanałami, alejami lipowymi i kasztanowymi – północno-wschodnia część miasta (Staryj Park)
Galeria edytuj
-
Kościół – dawna kaplica grobowa książąt -
-
Kościół św. Józefa -
Cerkiew Świętych Nowomęczenników i Wyznawców Ziemi Białoruskiej
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского т... [online], www.belstat.gov.by [dostęp 2019-03-09].
- ↑ Aleś Czobat: Ziemia św. Łukasza. Krynki: Stowarzyszenie Villa Sokrates, 2003, s. 3. ISBN 83-913706-2-3.
- ↑ Скидельское благочиние. orthos.org. [dostęp 2020-12-08]. (ros.).
- ↑ Национальный атлас Беларуси, Mińsk 2002, s. 266–267.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 30.
- ↑ Drewniana synagoga w Skidlu | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2020-03-18].
- ↑ Jesziwa w Skidlu | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2020-03-18].
- ↑ Cmentarz (ul. Gagarina) | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2020-03-18].
- ↑ Marek Wierzbicki. Powstanie skidelskie 1939 r.. „Białoruskie Zeszyty Historyczne”. 7.
- ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 953.
Linki zewnętrzne edytuj
- Tekst Alesia Czobata
- Skidel, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 670.