Smereczne
Smereczne (w latach 1977–1981 Świerkowa) – niezamieszkana wieś łemkowska w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Dukla[3][4]. Leży w dolinie potoku Wadernik.
| wieś | |
 Pomnik upamiętniający nieistniejącą obecnie wieś Smereczne | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
0[2] |
| Strefa numeracyjna |
13 |
| Tablice rejestracyjne |
RKR |
| SIMC |
0991350[3] |
Położenie na mapie gminy Dukla  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu krośnieńskiego  | |
 49°28′08″N 21°38′54″E/49,468889 21,648333[1]
| |
Historia edytuj
W 1592 r. miejscowość posiadali Męcińscy, którzy dziedziczyli ją do końca XIX w. W 1889 roku wieś liczyła 158 mieszkańców (36 domostw): 148 grekokatolików, 8 Żydów, 2 rzymskich katolików[2].
Pod koniec XIX w. i w pierwszych dekadach XX sporo mieszkańców Smerecznego emigrowało za pracą i zarobkiem, głównie do USA.
Mieszkańcy wsi przeszli na prawosławie w konsekwencji Schizmy Tylawskiej i przyłączyli się do budowy cerkwi prawosławnej w sąsiedniej Wilszni, którą oddano do użytku tuż przed wybuchem II wojny światowej.
W 1936 r. mieszkańcy wybudowali pierwszą (i jedyną) szkołę w historii wsi[5]. W 1940 r. wieś liczyła 37 gospodarstw[6]. W czasie II wojny światowej, w 1943 r. Niemcy siłami mieszkańców Smerecznego i okolicznych wsi[7] ukończyli budowę we wsi niemieckiej strażnicy granicznej, zwanej „kasarnią”[6]. Do regulacji płynącego obok potoku wykorzystali kamienne macewy z kirkutu w Dukli. Obecnie część z nich można obejrzeć w muzeum w Zyndranowej. Przed wojną w górnej części wsi istniały szyby naftowe.
Latem 1944 r.[8] oddział partyzancki Armii Krajowej OP-15 Iwo z Iwonicza pod dow. Antoniego Penara w ramach akcji Taśma dokonał tu ataku na „kasarnię”, która „na dwóch przeciwległych rogach budynku (po przekątnej) miała bunkry obronne z grubego kamienia, wyposażone w karabiny maszynowe i szczeliny strzelnicze. Betonowe bunkry zostały tak skonstruowane, że pozwalały prowadzić ostrzał dookoła kasarni”[9].
We wrześniu 1944 r. wskutek walk frontowych większość chałup we wsi spłonęła, mieszkańcy ją opuścili i nigdy do niej nie wrócili – także za sprawą wysiedleń Łemków w ramach akcji „Wisła” w roku 1947 i następnych.
Po II wojnie światowej grunty doliny Smerecznego użytkował kombinat rolniczy „Iglopol”, potem przeszły w ręce prywatne. Po dawnej wsi zachowały się do dziś widoczne: krzyż kamienny z końca XIX w., resztki niemieckiej strażnicy oraz wyrobiska po szybach naftowych.
Urodzony i żyjący w Smerecznem do 1944 r. Aleksander Chudyk (ps. Leszek Hrabski) odtworzył w swojej książce Smereczne w Łemkowszczyźnie. Wspomnienia i relacje szczegółową mapę wsi sprzed jej zniszczenia.
Szlaki piesze
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 14 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 125121
- ↑ Wieś Smereczne w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2017-10-15], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT.
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ „Smereczne w Łemkowszczyźnie. Wspomnienia i relacje” Aleksander Chudyk, 2016, s. 32.
- ↑ a b „Smereczne w Łemkowszczyźnie. Wspomnienia i relacje” Aleksander Chudyk, 2016, s. 166.
- ↑ „Smereczne w Łemkowszczyźnie. Wspomnienia i relacje” Aleksander Chudyk, 2016, s. 177.
- ↑ „Smereczne w Łemkowszczyźnie. Wspomnienia i relacje” Aleksander Chudyk, 2016, s. 46.
- ↑ „Smereczne w Łemkowszczyźnie. Wspomnienia i relacje” Aleksander Chudyk, 2016, s. 178.
Bibliografia edytuj
- Krukar, Olszański i in.: Beskid Niski. Przewodnik. Wyd. III. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2007, s. 382.
- Michniewscy, Duda-Gryc: Cerkwie drewniane Karpat. Polska i Słowacja. Wyd. II. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2011, s. 289.
- Chlebowski, Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. X. Warszawa: 1889, s. 870.
Linki zewnętrzne edytuj
- Smereczne, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 870.
- Smereczne w czasie II wojny światowej i latach okołowojennych (wspomnienia, na www.beskid-niski.pl): [1] [2]