Ibrahim Şinasi
Ibrahim Şinasi (ur. 5 sierpnia 1826, zm. 13 września 1871) – osmański pisarz, tłumacz oraz publicysta polityczny. Jedna z czołowych postaci nacjonalistycznego i modernistycznego ruchu młodoosmańskiego. Uważany za największego reformatora literatury tureckiej.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
5 sierpnia 1826 |
|---|---|
| Data śmierci |
13 września 1871 |
| Zawód, zajęcie |
Pisarz, poeta, tłumacz, publicysta, myśliciel |
| Narodowość |
Turcja Osmańska |
| Partia | |
| Wyznanie | |
| Rodzice |
Esma Hanım, Mehmet Ağa |
Życiorys edytuj
Urodził się 5 sierpnia 1826 w stolicy Imperium Osmańskiego, Konstantynopolu (obecnie Stambuł). Jego ojciec Mehmet Ağa był oficerem wojska osmańskiego poległym w wojnie z Rosją 1829. Ibrahim Şinasi jako sierota uczęszczał do szkółki wojskowej, gdzie nauczył się biegle języka francuskiego. Następnie przez jakiś czas pracował w arsenale, aż w 1849 opuścił kraj i wyjechał do Francji. Miał tam pogłębić znajomość języka oraz zdolności finansowe, pracując jako pomocnik w ministerstwie finansów. W trakcie swego pobytu we Francji nawiązał kontakt z wieloma autorami i orientalistami, którzy wywarli na niego ogromny wpływ.
W roku 1855 powrócił do Turcji, gdzie przez trzy lata pracował jako urzędnik państwowy. Po porzuceniu pracy urzędnika oddał się w pełni literaturze. Przetłumaczył na język turecki kilka klasycznych dzieł francuskich, w latach 1860–1865 redagował pismo Tercüman-ı Ahvâl (Komentator sytuacji). Na łamach pisma ogłosił po raz pierwszy swą sztukę pt. Ożenek Poety. Sztuka została wystawiona w osmańskim teatrze stambulskim. Był to prawdopodobnie pierwszy utwór w zachodnim stylu, wystawiony oryginalnie w języku tureckim, co uznaje się za początek nowożytnej literatury tureckiej. Sztuka, poezja i artykuły Şinasiego nawiązywały mocno do aktualnej sytuacji w kraju, ze szczególnym naciskiem na obyczaje i nastroje społeczne. Şinasi zreformował swymi pracami język turecki, na bliższy, prostym ludziom, odchodząc od tradycyjnego języka osmańskiego.
Poglądy polityczne wyrażał na łamach swego własnego pisma Tasvir-i Efkâr. Było to pierwsze pismo pisane na wzór zachodniej prasy, sam Şinasi w pierwszym numerze (sierpień 1862) deklarował, iż głównym zadaniem pisma jest propagowanie nowoczesnej wiedzy. Pismo stało się niezwykle popularne już po wydaniu kilku numerów, i przyciągnęło głównie ludzi, którzy, tak jak Şinasi, chcieli reform i europeizacji kraju. Redakcję gazety uważa się za kolebkę ruchu młodoosmańskiego. Pismo propagowało idee liberalne i postępowe, a także umiarkowanie nacjonalistyczne, wskazywało na pojęcia wcześniej obce Osmanom, takie jak ojczyzna, naród czy patriotyzm, podkreślało również zgodność islamu z ideałami zachodu. Şinasi zmarł w roku 1871, mając na swym koncie liczne dzieła literackie.
Ruch młodoosmański edytuj
Pismo wydawane przez Şinasiego od roku 1862 skupiło przy nim elitę młodych intelektualistów tureckich, zafascynowanych zachodnimi doktrynami wolności, liberalizmu, świeckości i jedności narodowej. Towarzystwo to nieco później przybrało charakter opozycji politycznej, sprzeciwiając się rządowi sułtana i powolnym reformom wielkich wezyrów. Za manifest ruchu uznaje się publikację pokłóconego z własnym rodem księcia Mustafy Fazila, opublikowaną w Paryżu w 1867 roku. Publikację przetłumaczono na wszystkie języki używane w Imperium Osmańskim. Zawierała liczne żądania wobec władzy państwa, oraz krytykę owej. Postulował utworzenie monarchii parlamentarnej, konstytucję, świeckie sądownictwo i wiele innych. Odnosił się krytycznie do planu Tanzimatu, który zdaniem młodoosmanów w praktyce przyczynił się wyłącznie do umocnienia władzy sułtana.
Bibliografia edytuj
- Tomasz Wituch, Tureckie przemiany. Dzieje Turcji 1878-1923, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1980, str. 19-31.