Wikipedysta:Mattheusheq/Czystka w Armii Czerwonej w 1941 roku

Czystka w Armii Czerwonej w 1941 roku – Dwa lata po zakończeniu Wielkiej Czystki, tuż przed agresją Niemiec na Związek Sowiecki Józef Stalin rozpoczął kolejną czystkę wśród oficerów Armii Czerwonej. Przede wszystkim skupiono się na dowódcach Wojsk Powietrznych. Pretekstem do rozprawy była katastrofalna jakość samolotów skutkująca dużą skalą wypadków. Temat ten został poruszony przez Politbiuro w kwietniu i maju 1941 roku. Oliwy do ognia dolał niedostrzeżony przez obronę przeciwlotniczą przelot i nieoczekiwane lądowanie w Moskwie niemieckiego Junkersa Ju 52. NKWD rozpoczęła śledztwo w sprawie rzekomego spisku niemieckich agentów wśród sowieckich dowódców i powiązała go ze "spiskiem" z lat 1937-38. Pierwsze osoby aresztowano jeszcze przed inwazją, aresztowania trwały również po rozpoczęciu walk na froncie wschodnim.

Aresztowania

• 30 maja: Ludowy Komisarz Amunicji Iwan Siergiejew i generał major Ernst Schacht
• 31 maja: Generał porucznik Piotr Pumpur
• 7 czerwca: Ludowy Komisarz Uzbrojenia Boris Wannikow i generał pułkownik Grigorij Sztern
• 8 czerwca: Generał porucznik Jakow Smuszkiewicz
• 18 czerwca: Generał porucznik Pawieł Aleksiejew
• 19 czerwca: Generał pułkownik Aleksandr Łoktionow
• 24 czerwca: Generał Kiriłł Mierieckow i generał porucznik Pawieł Ryczagow
• 27 czerwca: Generał porucznik Iwan Proskurow

Czystka po rozpoczęciu działań wojennych

Podczas pierwszych miesięcy wojny wielu kolejnych dowódców wojsk sowieckich zostało aresztowanych i skazanych na śmierć za niepowodzenia na froncie. Najwyższym z dowódców skazanych w lipcu 1941 był generał Dmitrij Pawłow. Tylko dwóm oskarżonym darowano życie - Wannikowowi (wypuszczony w lipcu 1941 r.) i Mierieckowowi (torturowany, wypuszczony we wrześniu 1941 r.). Resztę uznano winnymi i rozstrzelano pomiędzy lipcem 1941 a lutym 1942 roku.

Około 300 dowódców, między innymi generałów poruczników Nikołaja Klicha i Roberta Kliawinsza oraz generał major Sergiej Czernych zostało rozstrzelanych podczas bitwy o Moskwę 16 października 1941 roku. Pozostałych 17 października wywieziono do Kujbyszewa (prowizorycznej stolicy Związku Sowieckiego), z czego dwudziestu dowódców, między innymi generałów pułkowników Szterna i Łoktionowa, generałów poruczników Fiodora Arżenuchina, Proskurowa, Smuszkiewicza, Ryczagowa z żoną oraz wcześniej aresztowanych polityków Filipa Gołoszcziokina i Michaiła Kiedrowa rozstrzelano 28 października.

W listopadzie Beria skutecznie wymógł na Stalinie uproszczenie procedury wydawania wyroków śmierci. Odtąd, po raz pierwszy od wielkiej czystki z lat 1936-1939, wyroki śmierci nie wymagały już zgody Kolegium Wojskowego Sądu Najwyższego i Politbiura i Specjalne Rady NKWD nabyły prawo do nieograniczonego szafowania śmiercią. Za zgodą Stalina, w dzień Armii Czerwonej rozstrzelano jej 17 generałów, takich jak generałowie porucznicy Piotr Pumpur, Konstantin Gusiew, Jewgienij Ptuchin, Nikołaj Trubeckoj, Piotr Klionow, Iwan Sieliwanow, generał major Ernst Schacht i narkom Sergiejew.