Emil ze Smalandii
Emil ze Smalandii (tytuł oryginalny Emil i Lönneberga, dosłownie Emil z Lönnebergi) – seria 12 książek dla dzieci autorstwa szwedzkiej pisarki Astrid Lindgren. Seria ta była tworzona na przestrzeni 34 lat – od 1963 r. do 1997 r.
| |
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu |
powieść dla dzieci |
| Data powstania |
1963–1997 |
| Wydanie oryginalne | |
| Język | |
Opis fabuły edytuj
Głównym bohaterem jest chłopiec Emil Svensson, którego wiek wynosi od pięciu do ośmiu lat. Mieszka on w gospodarstwie Katthult, we wsi Lönneberga. Jest to rzeczywista miejscowość w południowo-wschodniej Szwecji, w krainie historycznej Smalandia, administracyjnie zlokalizowana w regionie Kalmar i gminie Hultsfred, niedaleko miasta Vimmerby, w którym w 1907 r. urodziła się Astrid Lindgren.
Pierwowzorem książkowego Emila był ojciec pisarki Samuel August Ericsson (1875–1969), który często jej opowiadał o swoich dziecięcych latach[1]. Co ciekawe, Emila jako dorosłego mężczyznę, można utożsamić z ojcem Lisy, głównej bohaterki i narratorki książki Dzieci z Bullerbyn, który był stolarzem. Pisarka opisała życie swoich rodziców również w książce Samuel August z Sevedstorp i Hanna z Hult.
Czas, w którym toczy się akcja książek o Emilu nie jest dokładnie określony, wiele jednak wskazuje na początek XX wieku. Wszystkie opisane przygody zdarzają się w Smalandii (szw. Småland), historycznej krainie w południowo-wschodniej Szwecji, z której pochodziła pisarka. Oprócz przygód niesfornego chłopca, czytelnik może poznać również codzienne życie i obyczaje smalandzkiej wsi i miasteczek w tamtym okresie.
Emil jest jasnym blondynem i ma niebieskie oczy co, wedle opisu w książkach, nadaje mu wygląd „aniołka”. Mimo że wygląda na aniołka, Emil znany jest w całej okolicy ze swoich figli. Nie jest jednak złym dzieckiem, nie zdaje sobie po prostu często sprawy z konsekwencji swoich akcji. Jak sam twierdzi: „Nie płatam żadnych figli, one po prostu się zdarzają”. Za każdym razem, gdy Emil stanie się bohaterem jakiejś psoty, zostaje ukarany przez ojca zamknięciem w drewutni. Emil nie uważa tego jednak za dotkliwą karę, gdyż siedząc tam zawsze rzeźbi drewniane ludziki (których liczba przekracza w ostatniej części serii 350).
Emil jest postacią niezwykle inteligentną i twórczą, często myśli w sposób niekonwencjonalny, przez co spotyka się z niezrozumieniem ze strony dorosłych. Ma niezwykłe wyczucie dla zwierząt, szczególnie koni i świń (jedną wychował i wytrenował, przez co zachowywała się jak pies). W kilku miejscach książek znajdujemy informacje o przyszłej karierze Emila, który zdobędzie pewnego dnia tytuł przewodniczącego lokalnego samorządu, stając się najważniejszym i najbardziej poważanym mieszkańcem Smalandii.
Polskie wydania edytuj
W języku polskim ukazały się trzy części przygód Emila z Lönnebergi wydane kilkukrotnie przez Wydawnictwo „Nasza Księgarnia”:
- Emil ze Smalandii (przełożyła Irena Szuch-Wyszomirska, pierwsze wydanie 1971 r.)
- Nowe psoty Emila ze Smalandii (przełożyła Anna Węgleńska, pierwszy wydanie 2005 r.)
- Jeszcze żyje Emil ze Smalandii (przełożyła Anna Węgleńska, pierwszy wydanie 2005 r.).
Każdy z tomów zawiera kilka historii. W 2012 r. wszystkie części ukazały się w jednym tomie jako Przygody Emila ze Smalandii. Wszystkie wydania przygód Emila, wzorem wydań szwedzkich, zawierają ilustracje, których autorem jest szwedzki grafik Björn Berg.
Ekranizacje edytuj
Na początku lat 70. XX wieku nakręcono trzy filmowe adaptacje do książek o Emilu. Powstały one w koprodukcji szwedzko-niemieckiej. Ich reżyserem był Olle Hellbom, a autorką scenariusza Astrid Lindgren. W rolę tytułowego bohatera wcielił się Jan Ohlsson.
- Emil i Lönneberga (1971), pol. Emil ze Smolandii
- Nya hyss av Emil i Lönneberga (1972), pol. Nowe psoty Emila ze Smolandii lub Michaś przywołuje świat do porządku
- Emil och griseknoen (1973), pol. Emil i prosiaczek
W latach 1974–1976 powstał (z udziałem tych samych aktorów, miejsc i twórców) 13-odcinkowy serial telewizyjny produkcji szwedzko-enerdowskiej Emil z Lönnebergi (szw. Emil i Lönneberga). Reżyserem był Olle Hellbom, a scenariusz napisała Astrid Lindgren, która w serialu wystąpiła również jako narratorka.
W 1985 r. w Rydze (w ówczesnym ZSRR, dziś Łotwa) powstał pełnometrażowy telewizyjny film fabularny w języku łotewskim, oparty na motywach powieści o Emilu, zatytułowany Emīla nedarbi[2][3] (ros. Проделки сорванца)[4].
W 2013 r. powstał w Szwecji pełnometrażowy film animowany Emil i Ida z Lönnebergi (szw. Emil & Ida i Lönneberga), premiera kinowa w Szwecji odbyła się 25 grudnia 2013. Producentem filmu jest Lars Blomgren, a reżyserami są Per Åhlin, Alicja Jaworski-Björk i Lasse Persson. Film oparty jest na trzech opowiadaniach o Emilu (dwie z nich zupełnie pominięto w ekranizacjach Olle Hellboma, a trzecią nieco zmieniono), a scenariusz bardzo ściśle odpowiada narracji Astrid Lindgren. Dodatkowo sięgnięto po nagrania archiwalne z głosem pisarki, by wykorzystać je jako głos narratora w filmie. Postacie i całe tło rysunkowe dokładnie opierają się na książkowych ilustracjach Björna Berga[5].
Znaczenie wychowawcze edytuj
Książki o Emilu zawierają silny przekaz filozofii Lindgren dotyczącej edukacji i wychowania dzieci. Ona sama wychowała się w małej wsi w Smalandii i dostrzegała olbrzymią rolę natury w prawidłowym rozwoju. Dzieci nie powinny być także karane fizycznie i często są obdarzone dużo większym rozsądkiem, niż dorośli wokół nich uważają. W rodzinie Svenssonów (na którą składa się oprócz Emila – mama, tata i młodsza siostra Ida) zakazane są także wszelkie przekleństwa i alkohol. Pozorna surowość ojca, która przejawia się bardziej w słowach niż karaniu cielesnym, jest równoważona przez miłość i rozsądek matki, która zawsze dostrzega dobre cechy syna.
Astrid Lindgren zawarła w powieści całkiem wiarygodny obraz szwedzkiej wsi z początku XX wieku. Ojciec Emila został przedstawiony jako stereotypowy mieszkaniec Smalandii – nielubiący np. wydawać pieniędzy. Kościół miał wtedy duże znaczenie i pastor jest stałym bywalcem farmy Emila. Książka wymienia tradycyjne szwedzkie potrawy, stroje, święta i inne uroczystości (takie jak dzień targowy czy aukcje majątku szwedzkich migrantów do Stanów Zjednoczonych).
Przypisy edytuj
- ↑ https://web.archive.org/web/20121114004702/http://www.alv.se/en/park/characters/emil Świat Astrid Lindgren – Ten Emil.
- ↑ Emīla nedarbi w bazie IMDb (ang.)
- ↑ Emīla tēvs filmā ‘Emīla nedarbi’. [w:] Desmit zīmīgas Ulda Dumpja kinolomas. Sveicam lielajā jubilejā! [on-line]. delfi.lv, 2013-10-03. [dostęp 2015-01-03]. (łot.).
- ↑ Проделки сорванца (1985). kino-teatr.ru. [dostęp 2015-01-03]. (ros.).
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=e0qwwRs309I Zwiastun filmu rysunkowego.