Pancerzowce
Pancerzowce, skorupiaki wyższe (Malacostraca) – gromada najwyżej uorganizowanych skorupiaków (Crustacea).
| Malacostraca[1] | |
| Latreille, 1802 | |
 rak błotny | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada |
pancerzowce |
Opis edytuj
Większość to skorupiaki średnie i duże, ale rozmiary wahają się od kilku milimetrów do około 3 metrów (razem z odnóżami) u Macrocheira kaempferi[2]. Ciało zbudowane jest z pięciu segmentów głowowych, ośmiu tułowiowych i zwykle sześciu odwłokowych, jednak u liścioraków segmentów odwłokowych jest siedem, a u Lophogastrida szósty i siódmy segment zrastają się w jeden[3]. U pancerzowców właściwych ciało dzieli się na głowotułów, tułów i odwłok, u liścioraków zaś na głowę, tułów i odwłok. U większości gatunków występuje karapaks, okrywający głowę i część segmentów tułowiowych. Przód karapaksu jest wówczas wyciągnięty w rostrum, a część nakrywająca tułów może być wolna lub zreośnięta z różną liczbą jego segmentów. Karapaks może być jednak szczątkowy lub w ogóle nie występować. U większości pierwsza para czułków ma dwa biczyki. Protopodit drugiej pary czułków jest złożony z 2 lub 3 członów, a jej egzopodit krótki, łuskowaty lub zredukowany. Oczy mogą być siedzące lub słupkowate. Żuwaczki są zwykle silnie rozwinięte i zarówno one jak i szczęki wyposażone są w głaszczki[2]. Odnóża odwłokowe występują zwykle na wszystkich segmentach, ale ich liczba może być silnie zredukowana np. tylko dwie pary u Bathynellacea i Stygocarida[3].
Skorupiaki te mają mózg zawsze podzielony na przodomóżdże, śródmóżdże i tyłomóżdże[2]. Odznaczają się silnie rozwiniętym układem krwionośnym. Jelito przednie wykształcone jest w żołądek żująco-filtrujący[3]. Parzyste otwory płciowe leżą u samców na ósmym, a u samic na 6 segmencie tułowia[2][3], rzadko przesunięte są na biodra odnóży wymienionych segmentów[3].
Biologia i ekologia edytuj
Należą tu formy słonowodne, słodkowodne i lądowe, a także symbionty, komensale i pasożyty. Większość jest rozdzielnopłciowa, tylko niektóre pasożyty są obojnakami. U większości występuje rozwój prosty, u pozostałych pojawia się stadium larwalne w postaci żywika lub pływika[2].
Systematyka edytuj
Należy tu blisko 40 tysięcy opisanych gatunków[3]. Podział do rangi rzędu przedstawia się następująco[4]:
- podgromada: Phyllocarida – liścioraki[5]:
- †Archaeostraca
- †Canadaspidida
- †Hoplostraca
- †Hymenostraca
- Leptostraca – cienkopancerzowce
- podgromada: Hoplocarida – hoplitowce[6]:
- †Aeschronectida
- †Palaeostomatopoda
- Stomatopoda – ustonogi
- podgromada: Eumalacostraca – pancerzowce właściwe:
- nadrząd: Syncarida – zbornoraki
- nadrząd: Peracarida – torboraki[7]
- Amphipoda – obunogi
- Bochusacea
- Cumacea – pośródki
- Isopoda – równonogi
- Lophogastrida
- Mictacea
- Mysida
- † Pygocephalomorpha
- Spelaeogriphacea
- Stygiomysida
- Tanaidacea – kleszczugi, odsiężnice
- Thermosbaenacea
- nadrząd: Eucarida – raki właściwe
- Euphausiacea – szczętki
- Amphionidacea
- Decapoda – dziesięcionogi
Przypisy edytuj
- ↑ Malacostraca, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 459-460.
- ↑ a b c d e f Gromada: pancerzowce – Malacostraca. W: Krzysztof Jażdżewski, Michał Graboeski: Zoologia: Stawonogi. T. 2, cz. 1. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 309-318. ISBN 978-83-01-16568-0.
- ↑ Shane T. Ahyong i inni, Subphylum Crustacea Brünnich, 1772 Linnaeus, 1758, „Zootaxa”, 3148, 2011 (Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness), s. 165–191 [dostęp 2016-03-31].
- ↑ Phyllocarida. [w:] World Register of Marine Species [on-line]. [dostęp 2016-03-31].
- ↑ Ronald A. Jenner, Cees H. J. Hof, Frederick R. Schram. Palaeo- and archaeostomatopods (Hoplocarida: Crustacea) from the Bear Gulch Limestone, Mississippian (Namurian), of central Montana. „Contributions to Zoology”. 67 (3), s. 155–186, 1998.
- ↑ Peracarida. [w:] World Register of Marine Species [on-line]. [dostęp 2016-03-31].