Stagira, Stagejra[1] (stgr. Στάγιρα lub Στάγειρα, łac. Stagirus) – miasto starożytne na wybrzeżu Tracji, później macedońskie.

Pozostałości murów starożytnej Stagiry

W historii

edytuj

Początkowo znane jako Stágejros[2], założone w 655 p.n.e. jako kolonia na Półwyspie Chalcydyckim przez jońskich osadników z Andros[3].

W 480 p.n.e. zajęte przez Kserksesa, później jako jeden z pomniejszych członków dołączyło do Symmachii Delijskiej, z której wystąpiło w 424 p.n.e. W trakcie pierwszej fazy II wojny peloponeskiej poddało się spartańskiemu Brazydasowi, z powodzeniem broniło się przeciwko ateńskim wojskom Kleona[a] i zachowało autonomię. Podczas tzw. wojny olintyjskiej zburzone w 349 p.n.e. przez Filipa II Macedońskiego, lecz potem odbudowane na życzenie Arystotelesa, który w zamian podjął się wychowania jego syna, Aleksandra Wielkiego[4].

Od starożytności znane jako miejsce urodzenia Arystotelesa, zwanego Stagirytą[5] (a także bliskich z jego rodziny), oraz Nikanora, dowódcy floty Aleksandra i zarządcy Indii. Zgodnie z legendą mieszkańcy mieli sprowadzić szczątki filozofa i pochować je w okazałym grobowcu oraz ustanowić ku jego pamięci igrzyska zwane Arystoteliami[6].

 
Tzw. grób Arystotelesa

W źródłach antycznych ośrodek miejski wymieniany jako Stágejros przez Herodota (Dzieje VII, 115), Tukidydesa (Wojna peloponeska IV, 88, 2), Strabona (Geografia VII, 331) i Plutarcha (Żywoty sławnych mężów, Aleksander 7, 3), z poświadczeniem u Diogenesa Laertiosa (Żywoty i poglądy słynnych filozofów V, 4), u Teofrasta (Historia filozofii 102) i Eliana (Różne opowieści III, 17). Znany także (pod nazwą Stá[n]gejra) z pism Ptolemeusza (Geografia III, 13,10 ) i Pliniusza (Historia naturalna IV, 17, XVI, 57)[7].

Stanowisko archeologiczne

edytuj

Na terenie dostępnych do zwiedzania wykopalisk odkryto liczne obiekty miasta antycznego. Poza dobrze zachowanymi murami obronnymi z końca VI wieku p.n.e., także resztki budowli skupionych wokół agory (m.in. stoę), pozostałości archaicznego sanktuarium oraz domów mieszkalnych z okresu klasycznego i hellenistycznego wraz z miejskim wodociągiem[6].

Obecnie pozostałości antycznej Stagiry usytuowane są ok. 25 km od węzła autostrady Egnatia Odos, poza letniskową miejscowością Olympiada i tuż przy szlaku wiodącym do Jerisos w kierunku Agion Oros (Athos). Współczesna wioska o tej nazwie (ngr. Στάγειρα) odległa jest o kilka kilometrów od ruin starożytnych i pochodzi z czasów bizantyjskich; niegdyś znana jako ośrodek wydobycia i hutnictwa rud srebra oraz z XVI-wiecznej mennicy sułtańskiej. Jedyne obiekty turystyczne miejscowości to historyczny kościół z 1814 r. i pomnik (rzekomo tam urodzonego) Arystotelesa[8].

  1. W innej wersji tych wydarzeń zostało jednak szturmem zdobyte przez te wojska pod dowództwem demagoga Kleona, który wkrótce potem zginął pod niedalekim Amfipolis (N.G.L. Hammond: Dzieje Grecji, dz. cyt., s. 445-446).

Przypisy

edytuj
  1. Mała encyklopedia kultury antycznej A–Z. Wyd. VIII. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990. ISBN 83-01-03529-3.
  2. Der Kleine Pauly. T. 5. München: Deutscher Taschenbuchverlag, 1979, kol. 340,27.
  3. N.G.L. Hammond: Dzieje Grecji. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1994, s. 157, 762. ISBN 83-06-02383-8.
  4. Der Kleine Pauly, dz. cyt., T. 5, kol. 340,31-36.
  5. N.G.L. Hammond: Dzieje Grecji, dz. cyt., s. 684.
  6. a b Wiesława Rusin: Grecja. Praktyczny przewodnik. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2014, s. 141.
  7. William Smith: Dictionary of Greek and Roman Geography. London: Walton and Maberley/J. Murray, 1854.
  8. Wiesława Rusin: Grecja. Praktyczny przewodnik, dz. cyt., s. 140.