Stanisław Czajka (pedagog)
Stanisław Antoni Czajka (ur. 22 kwietnia 1941 w Dąbrówce Pniowskiej) – nauczyciel, polonista, dyrektor Biblioteki Narodowej w latach 1983–1992, przewodniczący Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich w latach 1989–2001.
| Pełne imię i nazwisko |
Stanisław Antoni Czajka |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
22 kwietnia 1941 |
| Dyrektor Biblioteki Narodowej | |
| Okres |
od 1983 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Przewodniczący Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich | |
| Okres |
od 1989 |
| Odznaczenia | |
      
| |
Życiorys
edytujPo ukończeniu Technikum Mechanicznego w Nysie pracował w Zakładach Azotowych w Kędzierzynie oraz w Zakładach Siarkowych w Machowie k. Tarnobrzega. Następnie przerwał pracę i podjął naukę w pomaturalnym Studium Nauczycielskim w Rzeszowie. Po uzyskaniu dyplomu z prawem do nauczania języka polskiego, pracował od 1962 r. jako nauczyciel w szkolnictwie podstawowym w Rzeszowie. Ze szkolnictwem na terenie Rzeszowa związany był ponad dziesięć lat. Tu też założył rodzinę z nauczycielką – polonistką, jednocześnie kontynuował naukę na studiach magisterskich w Wyższej Szkole Pedagogicznej na Wydziale Filologii Polskiej w Krakowie.
W latach 1975–1978 studiował w Wyższej Szkole Nauk Społecznych w Warszawie, gdzie przygotowywał rozprawę doktorską pt. Aktywność kulturalna inteligencji technicznej. Stopień doktora nauk humanistycznych uzyskał w 1978 r. Zawodowo zajmował się sprawami kultury, w latach 1978-1979 kierował Zakładem Badania Audytorium Kultury w Instytucie Kultury w Warszawie. Od kwietnia 1979 r. związał się z Biblioteką Narodową, początkowo jako zastępca dyrektora, a w latach 1983-1992 dyrektor Biblioteki Narodowej.
Na stanowisku wicedyrektora był odpowiedzialny za gromadzenie i udostępnianie zbiorów oraz współpracę z głównym architektem nowego gmachu Biblioteki w Alei Niepodległości 213. Jako dyrektor zajmował się całością spraw związanych z budową oraz wyposażeniem i przemieszczeniem zbiorów do nowych budynków Biblioteki. Było to największe przedsięwzięcie w zakresie budownictwa bibliotecznego w Polsce. W latach 80. w porozumieniu z organizacjami bibliotekarskimi zorganizował prace nad raportem odzwierciedlającym stan polskiego bibliotekarstwa z elementami prognozy do roku 2000.
W latach 1993–2006 kontynuował pracę w BN ponownie jako zastępca dyrektora, zajmując się m.in. nadzorem nad budową i wyposażeniem BN.
Jest autorem ponad 70 publikacji dotyczących Biblioteki Narodowej, Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, zawodu bibliotekarza, prawa bibliotecznego, zarządzania biblioteką, budownictwa bibliotecznego. Był redaktorem naczelnym „Rocznika Biblioteki Narodowej” (1985-1995)[1] i „Polish Libraries Today” (1991-1995)[2], przewodniczącym Komitetu Redakcyjnego serii SBP „Propozycje i Materiały”, członkiem Komitetu Redakcyjnego serii „Nauka – Dydaktyka – Praktyka”[3], członkiem Rady Programowej „Przeglądu Bibliotecznego”[3].
Funkcje społeczne
edytujW strukturach Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich zaczął działać w połowie lat 80. W 1985 r. przewodniczył obradom Krajowego Zjazdu Delegatów w Toruniu, był też wówczas przedstawicielem Polski w Sekcji Bibliotek Narodowych IFLA. Podczas Zjazdu Krajowego Delegatów w Gdańsku w maju 1989 r. został wybrany na stanowisko Przewodniczącego SBP[4]. Funkcję tę pełnił przez trzy czteroletnie kadencje do czerwca 2001 r.
Podjął trudne zadanie restrukturyzacji SBP w okresie transformacji ustrojowej kraju. Stawiał na budowanie ekonomicznych podstaw funkcjonowania SBP i dyscyplinę finansową. Angażował się osobiście w wiele działań. Brał udział w pracach komisji przygotowujących projekt ustawy o bibliotekach z 1997 r., a później jej nowelizacji w 2001 r. Inicjował organizowanie licznych krajowych konferencji dla bibliotekarzy (m.in. z zakresu automatyzacji bibliotek, digitalizacji zbiorów, nowych technologii, zabezpieczenia zbiorów), wygłaszając referaty prezentujące zadania i znaczenie SBP oraz jego rolę w integracji środowiska.
Wybrane publikacje (wg chronologii)
edytuj- Z problemów teorii i metodologii uczestnictwa w kulturze. Warszawa: Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechnienia Kultury, 1985,
- Kształcenie bibliotekarzy na poziomie pomaturalnym. W: Kształcenie bibliotekarzy na poziomie pomaturalnym - szanse i zagrożenia. Materiały ze spotkania "okrągłego stołu" Warszawa, 11-12 maja 1995 r. Red. Lucjan Biliński. Warszawa: CUKB, 1995, s. 15-24,
- SBP wobec ustawy o bibliotekach. W: Jak pomagać bibliotekom? Dylematy czasu przemian. Red. Janusz Nowicki. Warszawa: SBP, 1995, s. 13-24,
- SBP wobec problemów bibliotekarstwa wiejskiego. W: Czytelnictwo i biblioteki na wsi – obraz współczesny i tendencje. Red. Mieczysław Szyszko. Warszawa: SBP, 1996, s. 47-57,
- Czy potrzebne jest Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich?, „Bibliotekarz” 1997, nr 5, s. 3-7,
- Biblioteka narodowa w ustawie o bibliotekach. W: Biblioteki w reformie administracyjnej państwa. Red. Mieczysław Szyszko. Warszawa: SBP, 1998, s. 47-53,
- Reforma administracyjna – biblioteczne zyski i straty. W: Biblioteka tu i teraz. Forum Czytelnicze V, Kielce 24-27 maja 1998. Warszawa: BN, 1998, s. 21-31,
- Szanse bibliotek publicznych po reformie administracyjnej, „Bibliotekarz Rzeszowski” 1998, nr 1-2, s. 32-43,
- Biblioteki wojewódzkie – prawne aspekty działalności, „Biuletyn Informacyjny Biblioteki Narodowej” 1999, nr 4, s. 23-26,
- Czy to koniec budowania, czyli trochę o nowej siedzibie Biblioteki Narodowej, „Biuletyn Informacyjny Biblioteki Narodowej” 1999 nr 3, s. 10-16,
- Nowe prawo biblioteczne, „Bibliotekarz” 1999, nr 1, s. 4-8,
- Stan i perspektywy polskiego bibliotekarstwa. W: Informacja naukowa i techniczna w służbie sztuki wojennej i techniki wojskowej. Warszawa: CBW, 1999, s. 86-97,
- Nowe obiekty biblioteczne w Polsce, „EBIB” 2000, wyd. specjalne 2. http://www.ebib.pl/2000/sp2/czajka.html
- Problemy prawne i organizacyjne bibliotek publicznych. W: Biblioteki w społeczeństwie demokratycznym. Forum Czytelnicze VII, Kielce 28 -31 maja 2000. Warszawa: BN, 2000, s. 133-144,
- Tendencje i kierunki rozwoju polskiego budownictwa bibliotecznego, „Bibliotekarz” 2000, nr 6, s. 6-11,
- Zmiany w polskim budownictwie bibliotecznym. W: Biblioteki jutra, nowa perspektywa organizacji przestrzennej i funkcjonalnej. Red. Jadwiga Chruścińska. Warszawa: CEBiD, 2001, s. 33-45,
- Rozwiązania architektoniczne i urządzenia a czytelnicy niepełnosprawni w Bibliotece Narodowej. W: Biblioteka otwarta dla czytelników niepełnosprawnych. Red. Ewa Stachowska-Musiał. Warszawa: SBP, 2002, s. 109-115,
- Pożądane kwalifikacje bibliotekarza w Bibliotece Narodowej. W: Zawód bibliotekarza dziś i jutro. Red. Ewa Stachowska-Musiał. Warszawa: SBP, 2003, s. 63-73,
- Digitalizacja – aspekty kulturowe, miejsce i rola Biblioteki Narodowej. W: Digitalizacja zbiorów bibliotecznych. Red. Elżbieta Stefańczyk. Warszawa: SBP, 2006, s. 79-86,
- Komu potrzebna jest Biblioteka Narodowa? „EBIB” 2010, nr 2 http://www.ebib.pl/2010/111/a.php?czajka
- „Szefowa” – krótkie wspomnienie o Jadwidze Kołodziejskiej. W: Profesor Jadwiga Kołodziejska. Badaczka i promotorka bibliotek i czytelnictwa. Księga pamiątkowa. Pod red. Jadwigi Sadowskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe i Edukacyjne SBP, 2020, s. 153-162[5][6].
Odznaczenia
edytuj- Złota Honorowa Odznaka Związku Młodzieży Wiejskiej,
- Złoty Krzyż Zasługi,
- Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” (1975),
- Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju”,
- Medal 40-lecia Polski Ludowej,
- Nagroda II stopnia im. Heleny Radlińskiej (1988),
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1997),
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2002)[7]
- Honorowa Odznaka SBP (2000) i Honorowy Przewodniczący Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich[8].
- Medal Budowniczym Biblioteki Narodowej (2003),
- Srebrny Medal Zasłużony Kulturze „Gloria Artis” (2007)[9].
Przypisy
edytuj- ↑ Rocznik Biblioteki Narodowej [online], katalogi.bn.org.pl [dostęp 2021-05-03] (pol.).
- ↑ Polish Libraries Today [online], katalogi.bn.org.pl [dostęp 2021-05-03] (pol.).
- ↑ a b Zbigniew Gruszka, Przegląd Biblioteczny: monografia, Łódź- Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Wydawnictwo SBP, 2012, s. 4, 179, ISBN 978-83-61464-94-5.
- ↑ Andrzej Kempa, Kronika Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, Warszawa: Wydawnictwo SBP, 2007, s. 172, ISBN 978-83-89316-84-4.
- ↑ Stanisław Czajka, publikacje [online], katalogi.bn.org.pl [dostęp 2021-05-03] (pol.).
- ↑ Stanisław Czajka, BAZY BIBLIOTEKI NARODOWEJ [online], mak.bn.org.pl [dostęp 2021-05-03].
- ↑ Stanisław Czajka, przewodniczący ZG Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich w latach 1989-2001, [w:] Bogdan Klukowski, Sylwetki Przewodniczących SBP Organizacji Bibliotekarzy Polskich1917 – 2017, Warszawa: Wydawnictwo SBP, 2017, s. 43, ISBN 978-83-65741-04-2.
- ↑ Jadwiga Konieczna (red.), Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich : Przeszłość i teraźniejszość 1917-2017, Warszawa: Wydawnictwo SBP, 2017, s. 438, ISBN 978-83-64203-83-1.
- ↑ MKiDN - Medal Zasłużony Kulturze - Gloria Artis [online] [dostęp 2021-03-14] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Klukowski Bogdan: Sylwetki Przewodniczących SBP Organizacji Bibliotekarzy Polskich 1917– 2017. Warszawa: Wydawnictwo SBP, 2017 http://www.sbp.pl/repository/newsy/stolat/sylwetki-przewodniczacych-sbp-ebook.pdf
- Kronika Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich 1917-2007. Opracował Andrzej Kempa. Warszawa : Wydawnictwo SBP, 2007. ISBN 978-83-89316-84-4,
- Stanisław Czajka (22 IV 1941, Dąbrówka), przewodniczący z latach 1989-2001. W: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich. Przeszłość i teraźniejszość 1917-2017. Redakcja Jadwiga Konieczna. Warszawa: Wydawnictwo SBP, 2017, s. 437-438,
- Stanisław Czajka – budowniczy nowego gmachu Biblioteki Narodowej w Warszawie. Ze Stanisławem Czajką rozmawia Stanisław Krzywicki. „Bibliotekarz” 2012, nr 1, s. 18-27.