Stefan Knapp
Stefan Knapp (ur. 11 lipca 1921 w Biłgoraju, zm. 13 października 1996 w Sandhills) – polski malarz, rzeźbiarz, dekorator[1].
 Stefan Knapp (1960) | |
| Data i miejsce urodzenia |
11 lipca 1921 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
12 października 1996 |
| Zawód, zajęcie |
malarz |
| Alma Mater |
The Slade School of Fine Arts |
Życiorys
edytujDzieciństwo i edukacja
edytujUrodził się 11 lipca 1921 roku w Biłgoraju jako Stefan Knap, w średniozamożnej rodzinie mieszczańskiej[2][3]. Jego rodzicami byli Antoni i Julia Knapowie. Jako dziecko interesował się cmentarzami. Jako dziecko przejawiał zdolności artystyczne. Uczęszczał do średniej szkoły technicznej we Lwowie. Ze względu na biedę w rodzinie Knapów, Stefan nie został wysłany do szkoły artystycznej[3].
II wojna światowa
edytujEdukację w technikum przerwał wybuch II wojny światowej. W 1940 roku został pojmany podczas łapanki ulicznej. Trafił do więzienia Brygidki, stamtąd został przeniesiony do więzienia w Charkowie[3]. Oskarżony o „skażenie umysłu ideami kapitalistycznymi” został skazany na pięć lat pracy reedukacyjnej w głębi Związku Radzieckiego[4].
Rok spędził w budowanym obozie pracy w Archangielsku. Na mocy układu Sikorski-Majski w 1941 roku został zwolniony z więzienia. Wstąpił do Armii Andersa, skąd przez Bliski Wschód i Afrykę dotarł do Wielkiej Brytanii. W Glasgow ukończył kurs pilotażu, po ukończeniu którego trafił do Dywizjonu 318. Nad Monte Cassino uczestniczył w realizacji zadań rozpoznawczych. W Dywizjonie był do jego rozwiązania w 1946 roku[5]. Będąc w wojsku rysował portrety swoich kolegów z Dywizjonu[6]. Podczas wojny przyjął nazwisko Knapp[3].
Po zakończeniu wojny borykał się z problemami psychicznymi. Działalność artystyczną traktował jako formę terapii[6].
Działalność artystyczna
edytujStudiował w londyńskim Central School of Arts and Crafts, później przeniósł się do The Slade School of Fine Arts. Szkołę tę ukończył w 1950 roku[6].
Początkowo reprezentował ekspresjonizm. Jego pierwsze prace nawiązały do jego przeżyć wojennych. W I poł. lat 50. zaczął eksperymentować z emaliowanym metalem[7]. Jego metoda polegała na pokrywaniu blach ze stali porcelanowym gruntem. Następnie nanosił na nie sproszkowane szkło o różnych kolorach[8]. Nie wiadomo, dlaczego Knapp zainteresował się tą techniką[9]. Malując używał miękkiej kulki na patku, zanurzonej w misce z emalią[10].
Pierwsze prace w technice emalii zaprezentował w Hanover Gallery w Londynie w 1954 roku. Wystawa otrzymała pozytywne recenzje. W 1958 roku prace Knappa zaprezentowano na łamach The Bulletin of the Museum of Modern Art[11].
W 1959 roku wykonał kompozycję na lotnisku Londyn-Heathrow. Dzieło przedstawia w symboliczny sposób bitwę o Anglię. Praca charakteryzuje się ekspresją i wrażliwością na barwę[11].
W 1961 roku na zlecenie właściciela sieci Alexander’s George’a Farkasa stworzył kompozycję dla centrum handlowego Alexander’s w Paramus. W momencie odsłonięcia był to jeden z największych murali na świecie. Według lokalnej legendy miejskiej mural Knappa służył jako punkt orientacyjny dla samolotów lecących w stronę lotniska Trans World Airlines (ob. port lotniczy Johna F. Kennedy’ego). W następnych latach Knapp stworzył kompozycje dla innych sklepów Alexander’s (m.in. w Valley Stream i na Manhattanie). W kompozycji w sklepie na Manhattanie po raz pierwszy wykorzystał motyw form półkulistych. Według anegdoty, w 1973 roku Farkas początkowo zlecił zamówienie na mural Salvadarowi Dalíemu. Jako, że kompozycja w Paramus zaczęła cieszyć się dużą popularnością, Farkas chciał zatrudnić Knappa jako głównego projektanta kompozycji, a Dalíemu powierzyć stanowisko asystenta. Niezadowolony Dalí zrezygnował z oferty, przez co Farkas miał powierzyć całe zlecenie Knappowi[12].
W 1962 roku Knapp odwiedził Polskę, po raz pierwszy od wywózki w głąb ZSRR w 1940 roku. Od tego momentu regularnie bywał w kraju. Przez pierwsze lata nie podejmował się działalności artystycznej w Polsce. Pierwszym jego zamówieniem w Polsce było wykonanie panneau na fasadzie Auli Uniwersyteckiej w Toruniu[13]. Budowa auli oraz wykonanie panneau stanowiło jeden z elementów obchodów Roku Kopernikańskiego, podczas którego oddano do użytku Kampus Uniwersytetu Mikołaja Kopernika[13][14]. Kompozycję odsłonięto 5 lutego 1973 roku[15]. Liczy ona 255 kwadratowych elementów o różnej wielkości. W jednym z dużych kwadratów Knapp umieścił zegar słoneczny z wizerunkiem Mikołaja Kopernika[16]. Kompozycja Knappa wzbudza kontrowersje. Krytykowany jest poziom artystyczny panneau[17]. Dzieło to jest jednym z nielicznych dzieł artystów z Zachodu w przestrzeni Polski Ludowej[18].
W 1973 roku wykonał kilka replik portretu Mikołaja Kopernika. Prawdopodobnie powstało siedem replik. Jedna z replik trafiła do foyer auli Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, skąd w 2013 roku została skradziona, a następnie prawdopodobnie sprzedana na złom. Inna trafiła do I Liceum Ogólnokształcącego im. ONZ w Biłgoraju, kolejna mieści się w Olsztynie. Nie wiadomo, dokąd trafiły pozostałe cztery[19].
1974 roku wykonał kompozycję dla planetarium w Olsztynie[20]. W 1986 roku stworzył mural na elewacji Grabowski Gallery w Londynie oraz kompozycje na stacjach warszawskiego metra Wilanowska i Pole Mokotowskie[21]. Stworzył również dekoracje plastyczne w lotniskach w Paryżu i Tokio[1], w biurze Organizacji Narodów Zjednoczonych w Genewie[2].
Wystawiał swoje prace m.in. w londyńskich Victoria and Albert Museum i Tate Gallery, nowojorskim Museum of Modern Art, warszawskiej Zachęcie (w 1974), Muzeach Watykańskich[22].
Zmarł na zawał serca 12 października 1996 roku w Sandhills w hrabstwie Surrey[23]. Ożenił się z Cathy Evans[24]. Małżeństwo miało dwóch synów: Rory’ego i Ivana. Został pochowany w Witley w pobliżu Godalming[23].
Upamiętnienia
edytuj- Po jego śmierci Cathy Knapp Evans powołała organizację non-profit Mid Wales Arts Centre, która wspiera początkujących artystów oraz zajmuje się upamiętnieniem Stefana Knappa[24].
- W Biłgoraju znajduje się kilka upamiętnień Stefana Knappa. Jedna z ulic nosi jego imię, w Szkole Podstawowej numer 5 uczniowie tamtejszej szkoły odsłonili mural nawiązujący do twórczości Knappa, a w 2021 roku (z okazji setnej rocznicy urodzin artysty) w Muzeum Ziemi Biłgorajskiej zorganizowano wystawę Stefan Knapp 1921–2021[25].
- W 2014 roku amerykański zespół rockowy Real Estate wydał album pt. Atlas, na którym znalazł się wizerunek muralu z Paramus[24].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Knapp Stefan, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-11-09].
- ↑ a b Stefan Knapp. bilgoraj.pl. [dostęp 2023-11-09].
- ↑ a b c d Pszczółkowski 2023 ↓, s. 130.
- ↑ Pszczółkowski 2023 ↓, s. 130–131.
- ↑ Pszczółkowski 2023 ↓, s. 131.
- ↑ a b c Pszczółkowski 2023 ↓, s. 132.
- ↑ Pszczółkowski 2023 ↓, s. 133.
- ↑ Pszczółkowski 2023 ↓, s. 133–134.
- ↑ Pszczółkowski 2023 ↓, s. 134.
- ↑ Pszczółkowski 2023 ↓, s. 137.
- ↑ a b Pszczółkowski 2023 ↓, s. 135.
- ↑ Pszczółkowski 2023 ↓, s. 138.
- ↑ a b Pszczółkowski 2023 ↓, s. 139.
- ↑ Marcin Behrendt: Kampus UMK okiem urbanisty. portal.umk.pl. [dostęp 2023-11-09].
- ↑ Pszczółkowski 2023 ↓, s. 142.
- ↑ Pszczółkowski 2023 ↓, s. 143.
- ↑ Pszczółkowski 2023 ↓, s. 129.
- ↑ Pszczółkowski 2023 ↓, s. 145.
- ↑ Pszczółkowski 2023 ↓, s. 150–151.
- ↑ Pszczółkowski 2023 ↓, s. 148.
- ↑ Pszczółkowski 2023 ↓, s. 151.
- ↑ Pszczółkowski 2023 ↓, s. 151, 153.
- ↑ a b Pszczółkowski 2023 ↓, s. 153.
- ↑ a b c Pszczółkowski 2023 ↓, s. 154.
- ↑ Pszczółkowski 2023 ↓, s. 154–155.
Bibliografia
edytuj- Michał Pszczółkowski: Panneau auli uniwersyteckiej w kontekście życia i twórczości Stefana Knappa. W: Toruńskie rocznice kopernikańskie: fakty, ideologie, kreacje. Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski (red.). Toruń: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 2023. ISBN 978-83-966134-3-1.