Wikipedia

Szkoła Rolnicza w Braniewie

Szkoła Rolnicza w Braniewie – placówka oświatowa w Braniewie założona w 1887 roku, jedna z najstarszych szkół rolniczych w Prusach Wschodnich, zlikwidowana w 2008 roku.

Szkoła Rolnicza w Braniewie
zawodowa, średnia
Ilustracja
Szkoła Rolnicza zyskała w 1912 roku własny budynek (zdj. 2021)
Państwo

 Polska

Miejscowość

Braniewo

Adres

ul. Szkolna 11, Braniewo

Data założenia

17 października 1887

Data zamknięcia

2008

Położenie na mapie Braniewa
Mapa konturowa Braniewa, po prawej znajduje się punkt z opisem „Szkoła Rolnicza w Braniewie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Szkoła Rolnicza w Braniewie”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, blisko górnej krawiędzi po lewej znajduje się punkt z opisem „Szkoła Rolnicza w Braniewie”
Położenie na mapie powiatu braniewskiego
Mapa konturowa powiatu braniewskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Szkoła Rolnicza w Braniewie”
Ziemia54°22′58,116″N 19°50′23,892″E/54,382810 19,839970

Powstanie i historia szkoły do 1945 edytuj

Zimowe szkoły rolnicze zaczęto tworzyć w Prusach pod koniec XIX w. jako placówki oświatowe przymujące uczniów po ukończeniu szkoły podstawowej (Volksschule). Nauka w nich trwała 2 lata, obejmowała program szkoły rolniczej i prowadzenia była tylko w semestrach zimowych, gdyż w okresie wiosenno-jesiennym młodzież była niebędna w pracy na gospodarce.

Zimowa Szkoła Rolnicza w Braniewie (Landwirtschaftliche Winterschule) została założona przez Paula Giseviusa (późniejszego profesora i rektora Uniwersytetu w Gießen) na zlecenie Centralnego Wschodniopruskiego Towarzystwa Rolnego (Ostpreussischer Landwirtschaftlicher Centralverein) i otwarta 17 października 1887 roku[1]. Była czwartą tego typu placówką oświatową na terenie Prus Wschodnich – niedługo przedtem powstały zimowe szkoły rolnicze w miejscowościach: Gusiew (Gumbinnen, 1874), Węgorzewo (Angerburg, 1877) i Znamiensk (Wehlau, 1879).

Polski tygodnik Biesiada Literacka w wydaniu z 19 sierpnia 1887 tak opisywał powstanie tej szkoły[2]:

W Broniewie, w Prusach wschodnich, powstaje staraniem i kosztem ziemiaństwa szkoła rolnicza zimowa, w któréj wieśniacy kształcić się będą w postępowém gospodarstwie, oraz w wiadomościach potrzebnych im do sprawowania urzędów sołtysów, wójtów i urzędników stanu cywilnego i t. p., które piastując obecnie, nie mogą się obejść bez złowrogiej pomocy doradców pokątnych. Zaprowadzenie téj instytucyi piękne światło rzuca na obywatelstwo Prus wschodnich, rażąco odróżniając stanowisko téj prowincyi od opłakanych stosunków, jakie, niestety, przedstawiają się oczom naszym w Poznańskiém.

 
Szkoła rolnicza w pierwszych latach (przed 1922, brak głazu), po lewej struga Lipówka
 
Szkoła, po prawej stronie kamień upamiętniający uczniów szkoły poległych w I wojnie światowej, odsłonięty w 1922 roku[3]
 
Ul. Szkolna, pierwszy po prawej budynek dawnej szkoły zimowej

W pierwszych latach istnienia, na skutek skromnych środków finansowych, szkoła musiała się gnieździć w wynajmowanych trzech ciasnych pokojach gospody (2 sale lekcyjne i pokój nauczycielski) w centrum miasta przy końskim targu. Ponieważ nie była w stanie pomieścić rosnącej liczby uczniów, wkrótce została przeniesiona do większego budynku położonego przy kościółku nowomiejskim (teraz cerkiew św. Trójcy). Był to budynek starostwa powiatowego, które przeniosło się do nowego gmachu (współcześnie jest to budynek Urzędu Miasta w Braniewie). I ta lokalizacja okazała się niezadługo niewystarczająca dla szkoły, by móc pomieścić wszystkich uczniów. Postanowiono wybudować własny budynek szkolny[3].

W 1912 szkoła przeniosła się do nowo wybudowanego budynku przy drodze prowadzącej do Rogit (Regitter Weg, po wojnie ul. Szkolna), w którym to obiekcie funkcjonowała do jej likwidacji w XXI wieku. W budynku tym znajdowały się dwie duże sale lekcyjne, sala pomocy dydaktycznych, pokój nauczycielski, gabinet dyrektora oraz inne pomieszczenia na poddaszu, w tym m.in. mieszkanie dyrektora.

Szkoła była przeznaczona dla uczniów wszystkich wyznań. Początkowo była przeznaczona tylko dla chłopców, a ze względu na specyfikę pracy w rolnictwie funkcjonowała jako szkoła zimowa. Do 1893 roku szkołę ukończył 48 uczniów. Średnio do szkoły uczęszczało ok. 30 uczniów[1]. Największe oblężenie uczniów szkoła miała w semestrze zimowym 1921/1922, kiedy to wskutek zaległości spowodowanych przez I wojnę światową w szkole uczyło się ponad 120 mężczyzn. W roku szkolnym 1925/1926 utworzono w szkole, nie bez oporów konserwatywnej części mieszkańców, oddział gospodarstwa domowego dla dziewcząt[4]. Wówczas urządzono dla nich w piwnicy budynku nowoczesną kuchnię edukacyjną (Lehrküche) ze spiżarnią. W 1927 powstała kolejna szkoła rolnicza w pobliskim Mamonowie, która odciążyła braniewską placówkę. W 1933 roku w szkole uczyło się tylko 62 chłopców i 20 dziewcząt[5].

Do szkoły przyjmowani byli uczniowie po ukończeniu szkoły elementarnej od 15 roku życia. Nauka trwała 2 lata (2 semestry zimowe), obejmując ok. 30 godzin tygodniowo. Oprócz wiedzy z obszaru nauk rolniczych, kontynuowano naukę przedmiotów podstawowych – matematyki i języka niemieckiego, gdyż uczniowie wykazywali tu duże braki pomimo ukończenia szkoły elementarnej. W ograniczonym zakresie była prowadzona też nauka z wielu innych przedmiotów, jak m.in. szkolenie przeciwpożarowe czy wychowanie fizyczne.

W 1922 roku przed budynkiem szkoły został odsłonięty kamień z tablicą upamiętniającą uczniów szkoły poległych w czasie I wojny światowej[3]. Po II wojnie światowej tablica zniknęła, zachował się współcześnie tylko sam głaz.

W semestrze zimowym 1942/1943 zawieszone zostały lekcje w starszej klasie dla chłopców ze względu na pobór do wojska, w 1944 również w klasie niższej. Nauka w oddziale żeńskim była prowadzona do 22 stycznia 1945 roku. W tym dniu musiano przerwać lekcje, by udostępnić budynek na tymczasową kwaterę dla żołnierzy i uchodźców cywilnych z całych Prus Wschodnich[3]. Dwa miesiące później, 20 marca, miasto zajęła Armia Czerwona, o dalszej nauce nie mogło być mowy[6].

Ostatnim dyrektorem przedwojennej szkoły rolniczej był Siegfried Häßner (1891–1988), absolwent gimnazjum w Olsztynie, a następnie Uniwersytetu w Jenie. Zarządzał placówką nieprzerwanie od 1923 roku i pozostał na stanowisku do ostatnich dni istnienia szkoły w 1945 roku. Ponieważ kocioł braniewski był już zamknięty, przeszedł los exodusu przez zamarznięty Zalew Wiślany, Krynicę Morską i Gdańsk na Zachód. Mieszkał u syna Franka Wolfganga, który został profesorem na Uniwersytecie Technicznym w Brunszwiku[7][8].

Historia szkoły po 1945 edytuj

Po II wojnie światowej władze miasta podjęły starania o reaktywację szkoły rolniczej w Braniewie. Pierwszy plan zorganizowania takiej szkoły w 1948 roku na bazie miejskiego majątku ziemskiego spalił na panewce. Szkoła Rolnicza w Braniewie została odtworzona dopiero w roku 1968. Jej pierwszym dyrektorem został Jarosław Zabłocki, uczniów w dwóch oddziałach było 49. Już rok później szkoła w trzech oddziałach miała 88 uczniów. W latach 1971–1975 szkołą kierował Henryk Bardoński. Dopiero w roku szkolnym 1976/1977 odzyskany został przedwojenny budynek szkoły rolniczej w Braniewie przy ulicy Szkolnej 11, gdyż wcześniej (do 1974 roku) obiekt ten był m.in. siedzibą braniewskiego sądu. Starania kolejnego dyrektora szkoły Mariana Głuszkowskiego sprawiły, że szkoła została wyposażona w meble, pomoce naukowe, warsztat, zakupiono maszyny rolnicze. W pobliskich PGR-ach odbywały się praktyki zawodowe. Zakupiono ciągnik rolniczy, a w 1994 roku samochód marki Fiat 126p do prowadzenia kursów nauki jazdy dla uczniów. W 1990 roku kształciło się w Zespole Szkół Rolniczych w Braniewie 250 uczniów pod kierunkiem 20 nauczycieli[9], zaś w roku szkolnym 1994/1995 rozpoczynało naukę 232 uczniów, w tym 68 w pierwszych klasach. Jako pilną potrzebę przedstawiano wówczas powiększenie szkoły lub przeniesienie do większego budynku[10].

Od 1999 roku, w związku z reformą administracyjną połączoną z reformą w oświacie, szkoła zaczęła podlegać Starostwu Powiatowemu w Braniewie. W ostatnim okresie istnienia szkoła funkcjonowała pod nazwą „Zespół Szkół Ekonomicznych w Braniewie”, kontynuowała jednak ponadstuletnią tradycję rolniczą, prowadząc nauczanie na kierunkach: technik agrobiznesu oraz ogrodnik[11].

Po likwidacji szkoły budynek szkolny w dniu 21 lipca 2010 roku został sprzedany przez władze powiatu braniewskiego Skarbowi Państwa[12]. W 2019 budynek po byłej szkole został wystawiony na sprzedaż. Według ogłoszenia obiekt znajduje się w wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków. Stan budynku opisywany był w ofercie w następujący sposób (skrót)[13]:

Opis nieruchomości:

kształt zbliżony do prostokąta, ukształtowanie terenu płaskie; nieruchomość zabudowana budynkiem biurowo-administracyjnym (po byłej szkole); jest to budynek wolnostojący, trzykondygnacyjny (3 kondygnacje nadziemne), z dachem czterospadowym, całkowicie podpiwniczony (piwnice przystosowane w większości na pomieszczenia użytkowe – kondygnacja podziemna) pobudowany w technologii tradycyjnej mieszanej w roku 1900. Ostatni sposób korzystania to budynek oświatowy – byłej szkoły, od 2008 r. budynek jest nieużytkowany i stanowi pustostan; powierzchnia zabudowy 348,00 m2, powierzchnia użytkowa 839,00 m2, obiekt posiada jedną klatkę schodową oraz dwa wejścia do budynku, jedno od frontu, drugie ze szczytu budynku; budynek o ścianach fundamentowych i ścianach nadziemia murowanych z cegły ceramicznej pełnej; strop nad piwnicami strop ceramiczny, oparty na belkach stalowych, stropy międzykondygnacyjne drewniane; więźba dachowa drewniana o konstrukcji płatwiowo-kleszczowej; schody wewnętrzne drewniane; schody zewnętrzne wejściowe (szczytowe) dwubiegowe ze spocznikiem przed drzwiami wejściowymi.

Ogólny stan budynku określa się jako dostateczny. Stan poszczególnych elementów zróżnicowany. Pokrycie dachu nieszczelne, dachówka zużyta, zawilgocone deskowanie dachu. Konstrukcja dachu w stanie dostatecznym. Sciany w stanie zadawalającym, miejscowo zalane, zawilgocone. Elementy wykończenia w stanie zadawalającym do miernego. Stolarka okienna zużyta, nieszczelna w poszczególnych oknach zdekompletowana. Stolarka wewnętrzna płycinowa stara, zużyta. Drzwi w stanie dobrym , drzwi frontowe zewnętrzne w stanie dostatecznym. W budynku występuje zawilgocenie kondygnacji piwnicy z powodu napływającej wody gruntowej.

Ponadto budynek znajdujący się na działce nr 121/6 wpisany jest do gminnej i wojewódzkiej ewidencji zabytków.

Do roku 2024 budynek po byłej szkole stoi niezagospodarowany i niszczeje.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Landwirtschaftliche Unterrichtsanstalten in Ost- und Westpreußen im Jahr 1893 von Reinhard Wenzel, w: Altpreußische Geschlechterkunde, 65. Jahrgang, Band 47, 2017
  2. ↑ Biesiada Literacka, nr 33–607, 19 sierpnia 1887, s. 123
  3. ↑ a b c d Braunsberg / Ostpreußen, Unsere Schulen, Heft 36 (Winter 1982/83), Heft 37 (Sommer 1983)
  4. ↑ Braunsberg Ostpreußen. Stadt und Kreis in Bildern aus vergangenen Tagen, 1986, s. 65.
  5. ↑ Braunsberg im Wandel der Jahrhunderte [online], braunsberg-ostpreussen.de [dostęp 2021-01-17].
  6. ↑ 20.03.1945. ZDOBYCIE BRANIEWA PRZEZ ARMIĘ CZERWONĄ [online], braniewo.com.pl [dostęp 2021-04-18] (pol.).
  7. ↑ Nekrolog [w: Das Ostpreußenblatt 8. Oktober 1988]
  8. ↑ Landwirtschaftsrat a. D. Siegfried Häßner [w:] Braunsberg/Ostpreußen Unsere Schulen Heft 33 Sommer 1981
  9. ↑ Stanisław Achremczyk, Alojzy Szorc, Braniewo, Olsztyn 1995, s. 301.
  10. ↑ Rok szkolny się zaczął [w:] IKAT. Ilustrowany Kurier Terenowy, 6 września 1994, s. 1, 3
  11. ↑ Zespół Szkół Ekonomicznych w Braniewie [online], zsebraniewo.neostrada.pl [dostęp 2021-01-18].
  12. ↑ Braniewo. Straż Graniczna w byłej szkole. Rozmowa z Panem Winnicjuszem Sokołem, Przewodniczącym Rady Powiatu Braniewskiego [w:] IKAT. Gazeta Braniewska, 27 sierpnia–2 września 2010
  13. ↑ Przetargi, Obiekty, Braniewo, Warmińsko-Mazurskie [online], ListaPrzetargow.pl [dostęp 2024-04-02] (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szkoła_Rolnicza_w_Braniewie&oldid=73403282”